None

Preekschets Startzondag 2019 – Lucas 15:7

Ik zeg u: zo zal er in de hemel meer vreugde zijn over één zondaar die tot inkeer komt dan over negenennegentig rechtvaardigen die geen inkeer nodig hebben.

Lucas 15:7

Zie ook

Liturgisch kader

In september wordt door veel kerken startzondag gevierd. De scholen zijn weer begonnen, de vakanties voorbij, het (vergader-)werk in de kerk gaat weer volop van start. Om dit te markeren is daarvoor de Startzondag. Vaak is er behalve een kerkdienst een programma daar omheen. Om de onderlinge ontmoeting te stimuleren, om nog eens onder de aandacht te brengen wat er allemaal gebeurt in en om de kerk, er is veel mogelijk.

Thema van de startzondag dit jaar is ‘een goed verhaal’, een uitgelezen moment dus om elkaar goede verhalen over het leven te vertellen. Dit zou goed in het programma na afloop van de dienst kunnen: vraag een paar mensen te vertellen waar zij in hun leven God hebben ervaren, wanneer zij geraakt werden. Bereid dit met hen voor, zodat het goede verhaal ook goed verteld wordt.

Als kerken hebben we een goed verhaal te vertellen over God, over Jezus, over hun liefde voor alle mensen. In deze preekschets staan we stil bij de gelijkenissen die Jezus vertelt over het verloren schaap en het verloren muntje.

Uitleg

Lucas 15:1-10 is onderdeel van het reisverhaal (Lucas 9:51-19:28): Jezus is op weg naar Jeruzalem vanuit Galilea. Onderweg heeft Hij diverse ontmoetingen met een keur aan mensen.

In hoofdstuk 15 horen we dat ook tollenaars en zondaars Jezus opzoeken om naar Hem te luisteren. De Farizeeën en Schriftgeleerden beginnen daarover te morren: ‘Hij eet met zondaars’.

Het bezwaar tegen de tollenaars zat hem in het feit dat ze geld inden voor Herodes of voor de Romeinen. Vaak meer dan moest, en het verschil staken ze in hun eigen zak. Tollenaars waren niet populair, denk ook aan het verhaal over Zacheus. Waarschijnlijk hadden ze door hun werk ook veel contact met heidenen, zodat ze ook nog onrein waren.

Wie de zondaars waren is niet helemaal duidelijk. Het zou kunnen dat het om mensen gaat die te arm waren om de wet goed te kennen of om er naar te kunnen leven. Door de Schriftgeleerden en Farizeeën werden ze in ieder geval gezien als hopeloos areligieus, afgedwaald van de eisen die God zou stellen.

In reactie op het gemor van de religieuze leiders vertelt Jezus een drietal gelijkenissen, waarvan er twee in ons tekstgedeelte staan. De eerste gaat over het schaap dat afdwaalt van de kudde, waar de herder dan net zo lang naar gaat zoeken totdat hij het weer gevonden heeft.

Een beeld dat toen, en ook nu nog, tot de verbeelding spreekt. Zo’n herder die zijn kudde achterlaat, en op zoek gaat naar dat ene schaap, net zo lang totdat hij het gevonden heeft. Dan tilt hij het op, en zet het op zijn nek. Er zijn diverse afbeeldingen van te vinden, tot en met iconen aan toe. Daaruit blijkt wel dat het de eeuwen door een aansprekend beeld is.

Als de herder het schaap heeft gevonden en terug heeft gebracht bij de kudde, gaat hij naar huis en roept zijn vrienden en buren bijeen. Het is tijd voor een feestje! Want het schaap was weg, en het is weer terug.

Zo, zegt Jezus, wordt er ook in de hemel gefeest als er een zondaar tot inkeer komt. Er is daar meer vreugde over dan over de 99 schapen die geen inkeer nodig hebben. Hebben die 99 schapen echt geen inkeer nodig? Of zegt Jezus dit met de nodige ironie?

Vervolgens volgt de gelijkenis over de vrouw die 10 drachmen heeft, en er eentje kwijtraakt. Ze zet haar huis op zijn kop om het terug te vinden. En als ze de munt dan vindt, nodigt ze haar vriendinnen en buren uit om feest te komen vieren. Ze heeft haar geld terug. Het zou zomaar kunnen dat het een deel van haar bruidsschat was, dus niet alleen emotioneel maar ook financieel heel belangrijk.

En ook deze gelijkenis sluit Jezus af met de mededeling dat er vreugde heerst onder de engelen van God over één zondaar die tot inkeer komt. In de hemel wordt gevierd als er iemand tot inkeer komt, als er een schaapje bij de kudde komt. Zouden we dat dan op aarde niet ook vieren? De hemel hoort bij de aarde, God schiep allebei. Niet als twee ver uit elkaar liggende werelden, maar betrokken op elkaar, met elkaar in verbinding. Soms krijgen we in de Bijbel een kijkje in de hemel, zoals in de lezing van vandaag. Het is feest als er iemand tot inkeer komt, als iemand beseft dat hij of zij God nodig heeft om goed te kunnen leven. Daarom is Jezus naar de aarde gezonden: Hij zoekt de verloren schapen. Daarom eet Hij met tollenaars en zondaars, want zij beseffen dat ze niet alles goed doen. In tegenstelling tot de Schriftgeleerden en de farizeeën, die er trots op zijn hoe ze zijn. Dat ze daarom dus ook inkeer nodig hebben, dat besef is er niet.

Aanwijzingen voor de prediking

Als kerk, als gemeente van Christus hebben wij een goed verhaal. De boodschap die Jezus vertelt: ‘Gods liefde is er voor iedereen’.

Op Startzondag markeren we de start van weer een nieuw seizoen vol kerkenwerk. Kerkenwerk waarin, als het goed is, dat goede verhaal op de één of andere manier centraal staat.

In de preek voor Startzondag staan we stil bij de vreugde die er in de hemel is als er één zondaar tot inkeer komt. Ook al wordt er maar één verdwaald schaapje gevonden, het is er groot feest. Hoe kunnen wij, gelovigen, helpen om dat feest te laten gebeuren?

Jezus is gekomen om te zoeken naar wat verloren is. Hij is er niet voor de mensen die menen dat ze hun zaakjes goed voor elkaar hebben. Die horen toch niet wat Hij zegt. Jezus is op zoek naar de mensen die Hem nodig hebben. Hij wil hen zijn liefde schenken, zonder dat ze er iets voor hoeven doen.

Je hoeft niet Jezus’ respect of zijn liefde te verdienen, Hij wil het geven, helemaal gratis. En telkens opnieuw: want schapen zijn hardleers, ze lopen gerust nog een keertje van de kudde weg.

Op elke zondag, maar zeker op Startzondag, is het goed om te benadrukken dat de gelovigen, de christenen, de mensen in de kerk, dat wij die liefde mogen weerspiegelen. Dat in onze handel en wandel iets herkend wordt van dat zoeken naar wat, of wie verloren is.

Het zou geweldig zijn als mensen van buiten de kerk zien hoe de gelovigen zich gedragen, en zich dan afvragen ‘waarom doen jullie dat?’ Dat geeft namelijk de mogelijkheid om een (het?) goed(e) verhaal te vertellen.

Het zou goed zijn om in de preek daar een tijdje bij stil te staan. Wat zouden wij christenen kunnen doen, waardoor mensen zich afvragen: ‘waarom doen jullie dat?’? Hoe verspreiden wij die boodschap van liefde die God ons bracht in Jezus?

Dat kan er namelijk toe leiden dat iemand er meer van wil weten, en tot inkeer komt. Dat iemand beseft dat het geweldig is om met God te leven, om zijn liefde te voelen. En dat is reden tot een feest, want als er in de hemel feest wordt gevierd bij één zondaar die tot inkeer komt, dan moeten wij zeker feest vieren.

Ideeën voor kinderen en tieners

Een leuk kinderlied bij deze lezing is: ‘Het is pas feest als iedereen er is’. Het gaat ook over de verloren zoon, maar de nadruk ligt op dat het pas feest is als iedereen er is.

De twee gelijkenissen over zoeken naar het verloren schaap en de verloren munt zullen voor kinderen best duidelijk zijn. Het begrip inkeer, bekering, omkeer zal even uitgelegd moeten worden. Dat kan bijvoorbeeld door te vertellen over een doolhof. Veel wegen lopen daarin dood, en dan moet je omkeren om verder te kunnen. Uiteindelijk vind je dan de uitgang. Zo is het ook met tot inkeer komen. Je leeft je leven, en soms doe je dingen verkeerd, dan kan je een andere richting ingaan en het wel goed doen. Je kunt altijd opnieuw beginnen.

Verwerking

Met kinderen kun je goed verstoppertje spelen. Of verstop iets en laat de kinderen dat zoeken. Daarna ben je uiteraard gelukkig en vier je een feestje met iets lekkers. Speel ook eens omgekeerd verstoppertje: één kind verstopt zich, en iedereen die hem/haar vindt gaat er bij zitten. Het spel is afgelopen als iedereen er is. En dan vier je een klein feestje.

Er zijn in de bibliotheek ook hele leuke zoekboeken te vinden. Ook die kan je gebruiken. Als je hem hebt, is de Zoekbijbel leuk om mee te nemen. Helaas staat daar niet het verhaal van het verloren schaap in, maar samen kijken en zoeken is sowieso leuk. Ook de Samenleesbijbel heeft een leuke zoekplaat bij Lucas 15. Op YouTube zijn ook leuke filmpjes te vinden om het verhaal te laten zien.

Met tieners zou je op zoek kunnen gaan naar een hedendaags equivalent van de gelijkenis. Wat is voor hen belangrijk genoeg om alles te laten vallen en te gaan zoeken, net zolang tot het gevonden is? Zo belangrijk is ieder mensenkind voor God. Hij hoopt dat iedereen bij Hem wil horen en zich laat vinden.

Op debijbel.nl staat een filmpje over iedere gelijkenis: