None

Preekschets Startzondag 2019 – Psalm 66:5a en 16

Kom en zie Gods daden;
Kom, luister, allen die God vrezen, en ik zal vertellen wat Hij aan mijn ziel gedaan heeft. (HSV)

Psalm 66: 5a en 16

Tekst: Psalm 66
Thema: Een goed verhaal
Lezingen: Jozua 4; Johannes 11: 1-6

Zie ook

Liturgisch kader

De startzondag is voor veel gemeenten een markeringspunt in het gemeenteleven. We gaan weer beginnen; met catechese, kringwerk, vergaderingen, missionaire activiteiten, enzovoorts. De Protestantse Kerk in Nederland heeft gekozen voor het thema ‘Een goed verhaal’. Bijbelse verhalen nodigen je uit om deze te vertalen naar je eigen leven. Daarmee wordt het goede verhaal van God en mensen een spiegel voor ons dagelijkse leven. In de kerkdienst maar ook in gespreksgroepen, tijdens catechisatie, bezoekwerk en op allerlei andere plekken zijn we bezig met dat goede verhaal. Een goed verhaal laat je namelijk niet koud maar brengt je in beweging. Een goed verhaal houd je niet voor jezelf maar deel je met anderen.

Deze preekschets benadrukt het belang van de Bijbelse en de persoonlijke verhalen. Door middel van overige Schriftlezingen kan een bepaalde toespitsing gekozen worden richting missionaire, diaconale of gemeenteopbouw activiteiten.

In de liturgie zou er ruimte gemaakt kunnen worden voor verhalen. Bijvoorbeeld richting de kinderen een moment rondom Jozua 4 over de stenen uit de Jordaan en/of een persoonlijk getuigenis van een gemeentelid over Gods werk in zijn/haar leven. Veel gemeenten hebben bredere activiteiten op de startzondag (een maaltijd of preekbespreking). De preek biedt dan een opstap naar een verdiepend gesprek. Ook zijn er vaak meer kinderen dan gemiddeld aanwezig, dit vraagt om een duidelijke spits in de verkondiging.

Uitleg

Psalm 66 brengt een aantal lijnen uit het hele Bijbelboek Psalmen bijeen. Er is aandacht voor de lofprijzing (vers 1-4), de werken van God (vers 5-12), de dankbaarheid die vorm krijgt in de offerdienst (vers 13-15) en de psalm sluit af met een meer individueel, persoonlijk gedeelte (16-20). Het is duidelijk dat niet al deze elementen op dezelfde wijze een plek kunnen hebben in de prediking. Daarom krijgen hier ook vooral de teksten die centraal staan de aandacht.

Vers 5-12 roepen in enkele zinnen de herinnering aan Gods daden uit het verleden op. Welke Jood kent nou niet de herinnering aan het droogvallen van de zee en de rivier. Daartussenin bevindt zich de woestijnreis waarin de Heere hen beschermde tegen de heidenvolken (bijvoorbeeld Exodus 17, Amalek). God heeft Zijn volk ook beproefd, gelouterd maar dit leidde uiteindelijk naar de overvloed. Hij bracht Zijn volk in Kanaän. Hoe kort het hier ook wordt aangeduid, er zijn duidelijke parallellen met o.a. psalm 78, 81, 105 en 106. Psalmen die de geschiedenis van Israël bezingen.

Binnen deze perikoop nemen de verzen 8 en 9 een bijzondere plaats in. Wie nadenkt over de daden van God kan niet anders dan zingen, Hem loven en prijzen!

In de verzen 16-20 is er een wending van het volk naar het individu. Eigenlijk begint dit al in vers 13 maar daar ligt de grond van de dankbaarheid bij de ik-persoon nog in de daden van God voor het volk. The New International Commentary on the Old Testament, The book of Psalms geeft bij vers 16 aan dat het Hebreeuws weliswaar het woord ziel gebruikt maar dat dit in het spraakgebruik de totale persoon bedoeld. Het gaat dus niet alleen om Gods daden in geestelijke zin. Maar om alle momenten in het persoonlijke leven waar God ervaren is. Wel maakt de aanduiding allen die God vreest duidelijk dat het hier niet om een missionair gesprek gaat. Nee, het gesprek speelt zich af binnen de gemeenschap van gelovigen. Daar mag gedeeld worden wat God heeft gedaan bij de individuele leden.

Aanwijzingen voor de prediking

Gezien de aard van de dienst is het zeker aan te bevelen te starten met een herkenbaar voorbeeld rondom het vertellen van verhalen. Het bekende spreekwoord: waar het hart vol van is, daar loopt de mond van over kan met een actueel voorbeeld geïllustreerd worden. Daarbij mag er ook aandacht zijn voor de elementen die we vaak weglaten. Een verhaal vertellen waarin jezelf er goed uit komt is makkelijker dan een verhaal vertellen over een echte misser!

Kort mag er ook worden uitgelegd hoe dat in Israël leeft. De geschiedenis van het volk levend houden en daarin zeker ook aandacht voor de rol die God daarin heeft gehad. God zelf heeft het volk dit doorvertellen ook zelf geleerd. Illustratief is hierbij bijvoorbeeld de opdracht om het op te schrijven uit Exodus 17: 14. Maar ook de traditie rondom de Pesach maaltijd waar de jongste aan tafel de vraag mag stellen die vader in de gelegenheid stelt om de uittocht uit Egypte te verhalen. Ook goed om te laten zien dat Israël bepaald niet terughoudend is in het vertellen van haar eigen fouten.

Dan de toespitsing naar het gemeenteleven. Wij leven met de verhalen uit de Bijbel: Oude Testament en Nieuwe Testament. Verhalen, geschiedenissen, die ons niet alleen zijn overgeleverd om kennis van het verleden op te doen. Nee, zij willen ons laten zien hoe God in het verleden heeft gewerkt. Hoe Zijn beloften uit het Oude Testament worden vervuld in het Nieuwe Testament. Dat er ook een voortgaande lijn is naar Jezus Christus als vervulling van de wet. Het is van groot belang dat we de Bijbelse verhalen daarom ons eigen maken. Mooi moment om te nodigen voor de catechese en de kringen.

Maar God is niet gestopt met werken na de Openbaring op Patmos. Hij werkt nog altijd, ook nu. Gods verhaal met mensen gaat nog altijd door. En het is van groot belang dat we dit ook met elkaar delen. Vaak zijn we hier zo terughoudend in, we willen niet pronken. Dat mag ook niet maar is het niet prachtig om met elkaar te delen wat we van God hebben gezien in ons eigen leven. Een warme aanbeveling om dit te doen in de gezinnen maar ook binnen de gemeente. Misschien wel aansluitend op de dienst bij een preekbespreking?

Het lijkt me van belang ook kort aandacht te geven aan hen voor wie deze psalm een contrastervaring is. Zij geloven echt wel in de Bijbel en in Gods daden uit het verleden. Maar nu? In deze wereld? In hun eigen leven? Het is goed om de worsteling die ook (juist?!) bij gemeenteleden kan leven te honoreren.

Ideeën voor kinderen en jongeren

De aansluiting bij kinderen en jongeren zoeken kan mooi bij de introductie over succesverhalen en missers. Kinderen, wat vertel je thuis het liefste: een mooi cijfer voor je spreekbeurt of die vechtpartij op het schoolplein waarvoor jij straf kreeg? Vraag maar eens aan de jongeren wat ze op hun Facebook of Instagram zetten. Staat daar ook die verloren wedstrijd op of die mislukte taart? Of is het vooral een plaats voor succesverhalen en mooie plaatjes.

Vanuit Jozua 4 kan ook nog gedacht worden aan de functie van monumenten. Een standbeeld in het dorp of de stad roept de herinnering aan een gebeurtenis uit het verleden wakker. Wat hebben wij in de kerk staan? Het doopvont en het avondmaalszilver kunnen een aanleiding worden voor een gesprek. Hier kunnen de ouders ook worden uitgedaagd om thuis aanleidingen te creëren voor het gesprek met hun kinderen en/of jongeren.

Liturgische suggesties

Liedsuggestie: Psalm 66: 2 en 8 Oude Berijming (2 en 6 Nieuwe Berijming) verbonden aan de verkondiging. Daarnaast zou Psalm 105 de gemeente kunnen bepalen bij het zingen over Gods grote daden. LB 7 trekt een mooie lijn naar Gods woord in ons hart.

Meerdere schriftlezingen kunnen naast Psalm 66 gelezen worden, afhankelijk van de gekozen toespitsing in de gemeente. De genoemde lezing uit Johannes 11: 1-6 zou kunnen illustreren hoe ‘oude’ teksten een nieuwe situatie kunnen duiden.

Geraadpleegd

N. deClaissé-Walford (e.a.), The book of Psalms, The New International Commentary on the Old Testament, Grand Rapids 2014.
W. Barnard, Een stille duif in de verte, Gepeins bij de psalmen, Zoetermeer 2004
H.J. Kraus, Psalmen I, Biblischer Kommentar Altes Testament, Neukirchen 1960