In de diepte van zijn gevangenschap krijgt Jeremia ‘grote, wonderlijke’ dingen te horen van JHWH (33,3 – NBV21). Niet alleen hoort Jeremia over oordeel en ondergang, hij krijgt ook berichten over een hoopvolle toekomst. Heel nadrukkelijk wordt de Naam van JHWH tien keer genoemd. Ik moest hierbij denken aan Psalm 113,5-6: ‘Wie is als JHWH, die zeer hoog woont, die zeer laag neerziet?’ (NBG51). De beweging van ondergang en diepe pijn naar nieuw begin, genezing en vergeving (33,6.8) past helemaal in de Paasnacht.

‘Maar vernietigen zal Ik het niet.’ Deze woorden zijn het enige lichtpuntje in het tekstgedeelte van vandaag. Ze slaan op het land of op de aarde. De Statenvertaling geeft ze tussen haken weer: ‘(doch Ik zal geen voleinding maken)’ (4,27; vgl. 5,10.18). Jeremia verkondigt de net-niet-totale ondergang. Dat roept bij ons meteen de vraag op: is er redding mogelijk uit dit Armageddon? Geen vreemde vraag op Palmzondag, als we Hosanna roepen: ‘Red toch!’

Zondag Judica is de laatste zondag voor Palmpasen. Deze zondag is genoemd naar de beginwoorden van Psalm 43: ‘Judica me – Verschaf mij recht.’ Op de drempel van de Stille Week staan lezingen die de balans zoeken tussen ondergang en toekomst.

Als alternatieve lezing staat vandaag een verheven en gedurfde lezing op het rooster. Verheven, want het is de Heer die de profeet Jeremia zendt om in de hof van het huis van de Eeuwige, de tempel, te profeteren. Gedurfd, omdat de profeet met zijn verkondiging niets minder doet dan zijn leven in de waagschaal stellen.

Aan het begin van de Veertigdagentijd, waarin verschillende passages uit Jeremia en Klaagliederen gelezen zullen worden, lijken we hier in Jeremia 14 een beetje met de deur in huis te vallen. Het is meteen ‘van dik hout’: totale ontreddering vanwege de ‘grote droogte’, die in de eerste verzen beschreven wordt.

‘Gaudete!’ is van oudsher de naam van de derde Adventszondag, afgeleid van de introïtus voor deze dag: ‘Gaudete in Domino semper. Iterum dico: Gaudete!’ (Fil. 4,4). Je zou verwachten dat in het alternatieve spoor dit gedeelte van Filippenzen 4 op de derde zondag geplaatst werd in plaats van op de vierde. Toch is nu voor de vierde Adventszondag gekozen. Valt dat op één of andere manier te rechtvaardigen of te verklaren?

Met Psalm 85 opent de periode van Advent met een psalm van inkeer. In de eerste verzen wordt de Heer herinnerd aan zijn genadige omgang met het volk. Vervolgens klinkt in vers 5 een bede tot de Heer om terugkeer. Een bede die in vers 7 klinkt als de roep vanuit een ultieme diepte: ‘Breng ons weer tot leven.’ In vers 9 onderbreekt de psalmist zichzelf en schept hij ruimte voor woorden van vrede van de Heer zelf. Het is een vrede die samenhangt met recht doen. Die samenhang baant voor God de weg.

‘Gij moet JHWH uw God beminnen met heel uw hart, met heel uw ziel en met al uw krachten.’ Zo klinkt het in Deuteronomium. En zo horen we het ook bij Matteüs. Alleen, bij de evangelist wordt deze uitspraak gevolgd door: ‘het tweede gebod daarmee gelijkwaardig, gij zult uw naasten beminnen als uzelf.’

In Jesaja 5,1-7 zingt een geliefde in energieke, agrarische en beeldende taal. Taal die je in het boek Hooglied verwacht. Een wijnbouwer zwoegt zwetend voor zijn druiven. De oogst valt vies tegen. De bittere teleurstelling van de wijnbouwer slaat om in juridische taal van oordeel. Cultuur wordt verwildering, schepping wordt chaos. Ten slotte duidt Jesaja de metafoor en trekt deze door naar het geleefde leven: als je een liefdesband met de God van het recht aangaat, verwacht Hij recht. Maar Hij vindt onrecht.