Rebelleren voor het leven

De boekpresentatie is vaak een rite de passage in het leven van uitgevers en schrijvers. Er is een boek geschreven, dat boek is gedrukt en nu kan het getoond worden aan de wereld. Er is iemand die het eerste exemplaar in ontvangst neemt, een aantal mensen houden een feestelijk praatje en daarna is er koffie met een koekje.

De presentatie van het boek Rebelleren voor het leven verliep anders. Al voor de presentatie kreeg dit boek veel aandacht: een bevlogen Nederlandse theologe schrijft over haar eigen inzet in de klimaatbeweging. Zij schrijft in haar boek niet zozeer over haar theologische visie maar vanuit haar persoonlijke ervaring als christelijke klimaatactivist in Nederland. Waar veel geloofsgemeenschappen en kerken het verwijt krijgen dat zij rondom natuurbescherming en klimaatprotest kool en geit sparen en verzanden in bloedeloze algemeenheden over rentmeesterschap en schepping, neemt Rozemarijn van ’t Einde luid en duidelijk haar standpunt in. Wij moeten in actie komen omdat het helemaal mis gaat. Deze grondovertuiging verbindt zij nadrukkelijk met haar christelijke geloof. In het programma De verwondering zomerdromers (zomer 2021) zei Rozemarijn bijvoorbeeld de klimaatcrisis te zien als ‘een middelvinger naar God’. Dit stevige geluid trekt aandacht, het roept heftige emoties op en geeft stof tot nadenken en handelen.

Kruisbestuiving

De zaal die uitgeverij KokBoekencentrum had geregeld, zat meer dan vol met klimaatactivisten, zonder uitzondering normale mensen die vanuit hun bewogenheid tijd en aandacht offeren voor allerlei strikt geweldloze acties. Meer daarover kun je lezen in het boek van Rozemarijn.

Vertegenwoordigers van respectievelijk Urgenda, Extinction Rebellion, Micha Nederland en Fossielvrij Nederland spraken hun waardering uit over deze publicatie. Waardering klonk er dat Rozemarijn dat grote verhaal van de klimaatcrisis zo persoonlijk weet te maken. Met dit boek wil ze haar lezers toerusten zich persoonlijk uit te spreken en niet weg te kijken bij alle klimaatellende. Het boek kan een medicijn zijn tegen wanhoop die apathisch maakt. Waardering ook voor de manier waarop Rozemarijn met haar boek een grote groep Nederlanders het gezicht geeft dat zij verdienen.

Zij maken zich grote zorgen over de toekomst van onze planeet en vragen binnen de grenzen van de wet aandacht voor iets wat in onze samenleving veel te weinig als urgent gevoeld wordt. Wat mij opviel was de onderlinge verbondenheid en waardering binnen de verschillende organisaties van de Nederlandse klimaatbeweging. Zowel christelijke als niet-christelijke organisaties gaven acte de présence. Ik zie hier een vruchtbare kruisbestuiving ontstaan tussen groepen met heel verschillende achtergronden.

Harmen Niemeijer sprak bijvoorbeeld namens Micha Nederland en deelde gevoelens van irritatie bij alle lauwheid die veel kerken laten zien rondom klimaatrechtvaardigheid. Hij waardeert het dat dit boek iets laat zien van Gods koninkrijk. Het daagt de lezer uit te veranderen en daadwerkelijk in beweging te komen. Inspirerend voor christenen!

Activisme

Christenen en activisme, dat klinkt nog niet echt als een normale combinatie. Maar ik hoor kritische geluiden van jongeren die vinden dat de kerk niet relevant is, want zij lijkt volgens hen afwezig in deze klimaatcrisis. Ik werd laatst na een kerkdienst aangesproken door een gepensioneerde natuurbeschermer. Ik had gebeden voor natuurbescherming en natuurbeschermers. Dat had hij nog nooit meegemaakt; het had hem geraakt. Het raakt mij dan weer dat iemand die grofweg zeventig jaar twee keer per zondag naar de kerk gaat, dit voor het eerst meemaakt. Wij bidden voor vissers en boeren in hun nood (en dat moeten wij blijven doen) maar waarom bidden wij zo weinig voor natuurbescherming? Toen ik onlangs preekte over de hoop die de schepping heeft gekregen (Romeinen 8:20– 25), sprak ik na de dienst kerkleden die meedoen met de klimaatacties van Extinction Rebellion.

Klimaatbewustzijn leefde in hun optiek niet in hun gemeente, zij voelden zich hierin eenzaam. Hoe gaan wij als kerken ooit in beweging komen als dit nog zo’n grijze vlek is? Verfrissend vond ik het om iemand van Extinction Rebellion of Urgenda positief te horen spreken over de christelijke term ‘rentmeesterschap’. Die term is in het verleden zo misbruikt door bepaalde christelijke partijen, dat je bijna vergeet dat de bijbelse notie van rentmeesterschap wel degelijk relevant is in de klimaatdiscussie. Goed dat kerken en christenen zich bewust worden van het feit dat zij net als Rozemarijn een boodschap hebben en niet mogen zwijgen.

Maar waar blijft dit profetische spreken en handelen van de kerk? Waar klinken de confronterende, maar ook verrassend actuele verhalen over dat beloofde land dat overvloeide van melk en honing maar elke keer bedreigd werd door menselijke hebzucht, behoudzucht, angst en liefdeloosheid? Waar klinkt het geloof in een ander koninkrijk, in een Koning die zo ergerlijk kwetsbaar en dwaas kan overkomen?

Bemoedigd

De boekpresentatie liep uit in een practicum Klimaatdemonstreren. Alle aanwezigen werden uitgenodigd mee te lopen naar het kantoor van de ING, door Rozemarijn aangeduid als ‘hoofdsponsor van de Nederlandse fossiele vervuiling’, in de binnenstad van Utrecht om daar te bidden voor klimaatrechtvaardigheid. Ik was opgelucht dat ik een andere afspraak had staan, maar wel zo eerlijk om aan mijn buurman op te biechten dat ik hiervoor ook veel te geremd was. Ik haastte mij dus met een enigszins gerust geweten naar de trein naar Zwolle.

Druk met mijzelf in gesprek over wat ik er nu echt van vond dat ik dit niet zo goed durf, en waar ik wel moed laat zien, en of ik ooit demonstratief zou kunnen bidden en zoveel dingen meer. Maar vooral was ik bemoedigd dat ik zo veel medemensen had ontmoet die oprecht bewogen waren met Gods goede schepping, mensen met lef en met hoop op een betere wereld. Ik voel me gestimuleerd om mijn eigen woorden én daden kritisch onder de loep te nemen en mij te bezinnen op mijn eigen concrete inbreng in de klimaatcrisis. En ik hoop dat Rozemarijns boek bij velen dit proces van reflectie op gang brengt!

Rebelleren voor het leven

Rozemarijn van ’t Einde, Rebelleren voor het leven. Een dominee in actie voor rechtvaardigheid. KokBoekencentrum, Utrecht 2023, 224 p. € 20,99. ISBN 9789043539449.