Assemblee van Europese Kerken

Van 14 tot 20 juni 2023 werd in Tallinn de assemblee van de Conference of European Churches (CEC) gehouden. In de hoofdstad van Estland was de gewelddadige inval van Rusland in Oekraïne dichtbij, merkte Marco Batenburg.

De locatie van de assemblee was een voormalige energiecentrale in het havengebied van Tallinn. Het industriële interieur bracht steeds weer op het netvlies: de zaak van het koninkrijk blijft werk in uitvoering. Het thema van vrede en gerechtigheid speelde een prominente rol. Onder zware beveiliging hield de Belarussische oppositieleider Svetlana Tichanovskaja een toespraak. Ook patriarch Bartholomeus, de 83-jarige kerkvorst van Constantinopel, was te gast. Volgens hem hadden de westerse kerken scherper mogen reageren toen Rusland Oekraïne binnenviel.

Diepe indruk maakte een forum met jongeren uit Oekraïne. Je proefde hun pijn, zag hun emoties en hoorde hoe somber ze waren: ‘Het is de ideologie van Russische vrede die erop neerkomt dat men in Rusland terug wil naar een groot-Russisch rijk (…). Zolang Poetin aan de macht is, komt er geen vrijheid in Belarus. Dan is de hele wereld onveilig.’ Zolang het Kremlin ongestraft kan zeggen: ‘Vrede is oorlog en oorlog is vrede’, zal de oorlog nog jaren duren.

Ontmoeting en beleid

Vanuit Nederland waren deelnemers afgevaardigd vanuit de Protestantse Kerk in Nederland, de Remonstranten, Doopsgezinden, de Oud-Katholieke Kerk en het Leger des Heils. Deze diversiteit wordt tijdens een assemblee nog ruim vermenigvuldigd. Het is een voorrecht om tijdens de maaltijden en koffiepauzes andere deelnemers te ontmoeten en door te praten over hoe zij zich in hun context geroepen weten om de kerk te dienen. De assemblee bestond uit lezingen (onder andere van voormalig aartsbisschop van Canterbury Rowan Williams en socioloog Hartmut Rosa), bijbelstudies, workshops en vergadermomenten. Hier werd gewerkt aan een slotverklaring en aan de formulering van het beleid voor de komende jaren.

Doorpraten over ieders roeping om in de eigen context de kerk te dienen

Er is een nieuw dagelijks bestuur gekozen dat de komende vijf jaar leiding zal geven aan dit beleid. Voorzitter wordt de orthodoxe aartsbisschop Nikitas van Thyateira, woonachtig in Londen. Onder de twintig nieuwgekozen bestuursleden is ook ds. Klaas van der Kamp namens de Protestantse Kerk in Nederland. In de slotverklaring van de assemblee is de inval in Oekraïne ondubbelzinnig veroordeeld: ‘Er is geen enkel excuus voor de invasie van een onafhankelijk land, waarmee je de inval kunt rechtvaardigen, noch politiek, noch legaal, noch moraal.’

Daarnaast wordt aandacht gevraagd voor vrijheid van godsdienst, expliciet voor christenen in Cyprus, Turkije en Armenië. Klimaatverandering is in het strategische plan voor de komende vijf jaren een focusthema, onmiddellijk na ‘vrede’ en nog voor migratie en mensenrechten.

Gemeenschap vieren

Op zondag waaierden de deelnemers uit over de stad en bezochten verschillende kerkdiensten. Ik was te gast in een lutherse kerk en vierde het avondmaal. Kostbaar en ontroerend om over grenzen van cultuur en taal heen de gemeenschap als leden van het lichaam van Christus te vieren.

Wat mij tijdens de assemblee raakte, was het bijzondere geschenk van de gemeenschap der heiligen. Iedere dag werd begonnen en beëindigd met een gebedsmoment, waarin elementen uit verschillende kerken een plaats kregen. Samen kerk zijn is soms ingewikkeld, maar juist in de liturgie vinden we elkaar in de lofprijzing.

De Conference of European Churches is opgericht in 1959. Toen Westen Oost-Europa werden gescheiden door het IJzeren Gordijn, sloegen kerken in West-Europa de handen ineen om hun geloofsgenoten in de toenmalige Sovjet-Unie te ondersteunen. Na de val van de Muur gingen stemmen op of de rol van de CEC niet was uitgespeeld. Maar sinds de inval van Rusland in Oekraïne, met de dreiging van een kernoorlog, staat het thema ‘vrede en gerechtigheid’ weer op de agenda van de CEC. Tijdens de assemblees, die eens in de vijf jaar plaatsvinden, ontmoeten vertegenwoordigers van 115 Europese kerken elkaar. http://www.2023cecassembly.org http://www.raadvankerken.nl