Menu

None

Mijn herontdekking van de stilte

Maandag, Theologenblog-dag. Deze week opent Nikolaas Sintobin de week met een reflectie stilte. Hoe kan je de stilte opzoeken? Dat kan met alle digitale prikkels steeds lastiger zijn. Nikolaas zoekt daar zijn eigen balans in.

Nikolaas Sintobin

“De bekoring om me over te geven aan de digitale roes is groot.”

Voor velen lijkt ze onbereikbaar. Een exclusief luxeproduct waar je enkel maar kan van dromen. Op verre plaatsen in dure landen of mits ingewikkelde technieken mag je er in het beste geval even van proeven. Wellicht nog meer mensen vinden haar akelig. Ze doen alles om haar te bannen uit hun leven. Ze beschouwen haar als saai, nodeloos confronterend en zinloos tijdverlies. Stilte is ingewikkeld.

Ooit las ik een interview met de vormingsverantwoordelijke van een abdij van kartuizers. De kartuizers zijn wellicht de meest strikte monastieke orde in de katholieke kerk. Zij leven in volledige stilte en grote soberheid, op de meest afgelegen plekken. Dat doen ze al bijna duizend jaar. Die monnik vertelde dat het gemiddeld zeven jaar duurt voor nieuwe leden om helemaal stil te worden van binnen. Zo groot is de koffer met prikkels die ze binnenbrengen in de kartuizerij.

De sterkste ervaringen in mijn leven hebben in de stilte plaatsgevonden. Het zijn er maar enkele. Alles samen enkele tientallen minuten.

Zelf heb ik de stilte ontdekt aan het eind van mijn studies. Niet in een abdij of een verre woestijn. Wel op mijn studentenkamertje in Leuven waar ik leerde bidden, in stilte, met de Bijbel. Het heeft mijn leven voorgoed op zijn kop gezet. De voorbije 35 jaar heb ik zo goed als dagelijks die stilte opgezocht. Ze heeft aan mijn leven een diepgang gegeven waarvan ik voordien niet kon vermoeden dat die bestond. De sterkste ervaringen in mijn leven hebben daar plaatsgevonden. Het zijn er maar enkele. Alles samen enkele tientallen minuten. Dat volstaat. De rest van de tijd gebeurt er niet zoveel in die stilte. Dat hoeft ook niet. Het is er wel goed toeven. Meer nog, ik vind er eten en drinken om te leven. Elke dag opnieuw.

Internet is (niet alleen maar) weldaad

Ik leef niet in een abdij, wel in het hartje van Amsterdam. Als internetpastor vertoef ik vaak in de digitale omgeving. Ik beschik over uitstekende apparaten. Waar ik ook ben, ze geven mij elk ogenblik van de dag en de nacht toegang tot het eindeloos wervelend aanbod van het internet. Ik bid dagelijks met een gebedspodcast[1] die we nota bene zelf maken. Het digitale medium laat me ook toe veel mensen te bereiken. Soms op onverwachte plaatsen. Zo geef ik regelmatig videoconferenties voor… kartuizer zusters. Internet is een weldaad.

De logica van onmiddellijkheid, van steeds anders en nieuw en van ieder zijn waarheid zijn geen garantie voor rust

Ik trap een open deur in als ik zeg dat het internet niet alleen maar een weldaad is. De digitale ervaring kan opdringerig zijn. De logica van onmiddellijkheid, van steeds anders en nieuw en van ieder zijn waarheid zijn geen garantie voor rust. Dit geldt niet alleen voor mensen die in de wereld leven. Ook in de abdijen wordt men hiermee geconfronteerd.

Zelf word ik me er meer en meer van bewust hoe groot de uitdaging is die hier ligt. Ook voor mezelf.

Ik luister niet naar de radio. Wel naar podcasts. Dan beslis ik meer zelf waar, wanneer en wat er binnenkomt aan info. Met de jaren heb ik de gewoonte aangenomen te pas en te onpas naar die, vaak reuze interessante, podcasts te luisteren. Al wandelend in de stad, meteen na mijn ochtendgebed, in de trein, en ja, ook onder de douche. Dat kan nu eenmaal met die goede smartphone die ik heb.

Stilte als spirituele hygiëne

Sinds enige tijd is tot me doorgedrongen dat er maar een klein deel van al die woorden daadwerkelijk bij me binnenkomt. Hoe boeiend het programma ook mag zijn. Vaak verwordt het tot infotainment. Een potentieel interessant geluid op de achtergrond. Het geeft me de geruststellende overtuiging dat ik mijn tijd niet verlies. Dat ik in de verloren momenten iets bijleer. Soms is dat ook zo. Vaak is het tegenovergestelde waar.

Af en toe ben ik te gast in monastieke gemeenschappen. In sommige is de info die de bewoners krijgen van buitenaf beperkt tot een kort overzicht van het wereldnieuws dat wordt voorgelezen tijdens de middagmaaltijd. In de gebedstijden waar vrije gebedsintenties worden geformuleerd hoor je daar dan echo’s van. Zelden ervaar ik zo’n betrokkenheid op het wereldgebeuren als tussen die hoge kloostermuren. Minder kan wel degelijk leiden tot meer. Wellicht is het in onze cultuur met haar overdaad aan prikkels een voorwaarde geworden om echt te kunnen luisteren.

Mijn aandachtsenergie is beperkt. Dat is een structureel gegeven. Ik kan wel zelf kiezen over welke (hoeveelheid) prikkels ik mijn aandacht uitspreid.

Voor mij is stilte opnieuw een aandachtspunt geworden. Op welbepaalde ogenblikken van de dag. Ook als algemene levenshouding. Ik plaats het onder de noemer van de spirituele discipline of spirituele hygiëne. Mijn aandachtsenergie is beperkt. Dat is een structureel gegeven. Ik kan wel zelf kiezen over welke (hoeveelheid) prikkels ik mijn aandacht uitspreid. Daarvoor hoef ik niet naar een abdij of een hoge berg. Dat kan ook op mijn werkkamer. Dat kan zelfs als ik hier, om de hoek, door de Kalverstraat wandel. Het heeft te maken met innerlijke aandacht. Met bewust keuzes maken veeleer dan lijdzaam te ondergaan.

Van Ignatius van Loyola heb ik geleerd dat je God kan vinden en liefhebben in alle dingen. Ook dat dit maar kan als je erover waakt dat je zintuigen, de inwendige en de uitwendige, niet oververzadigd raken. Luisteren vraagt soberheid. Verbondenheid vraagt beperking. Aanwezigheid vraagt ruimte. Aandacht vraagt regelmaat.

De digitale roes

Ik blijf luisteren naar podcasts. Hun aantal heb ik wel flink teruggeschroefd. Ook heb ik nu een voorkeur voor kortere podcasts. Op sommige tijdstippen en plaatsen heb ik ze gebannen. De tramrit naar het station, het rustig en aandachtig wandelen naar de winkel om de hoek, even in de stilte blijven na het beluisteren van de gebedspodcast, het kan een tijd en plaats worden van innerlijke stilte, verdieping, verwondering en soms zelfs van ontmoeting.

Ik ervaar het als kwetsbaar. De bekoring om me over te geven aan de digitale roes is groot. Toch wil ik geloven dat het kan. Ik ben een vrij mens.

Nikolaas Sintobin is jezuïet en internetpastor. Hij publiceerde in 2021 bij Kokboekencentrum een boek over de ignatiaanse onderscheiding van de geesten: Vertrouw op je gevoel. Keuzes leren maken met Ignatius van Loyola.

Noot

[1] Bidden onderweg is een dagelijkse, Bijbelse gebedspodcast: BiddenOnderweg.org.

Voor velen lijkt ze onbereikbaar. Een exclusief luxeproduct waar je enkel maar kan van dromen. Op verre plaatsen in dure landen of mits ingewikkelde technieken mag je er in het beste geval even van proeven. Wellicht nog meer mensen vinden haar akelig. Ze doen alles om haar te bannen uit hun leven. Ze beschouwen haar als saai, nodeloos confronterend en zinloos tijdverlies. Stilte is ingewikkeld.

Leestip: Vertrouw op je gevoel

Volgens Nikolaas Sintobin is het mogelijk om te leren hoe je goede keuzes maakt. In zijn nieuwe boek ‘Vertrouw op je gevoel’ gaat hij hiervoor te rade bij Ignatius van Loyola. Volgens hem moet je vertrouwen op je gevoel. Maar hoe kan je uit je ervaring leren wat belangrijk is voor jou? Hoe doe je dit bij het opvoeden, als je in crisis bent, boos of in de zevende hemel? Kan jouw persoonlijk geloof een plaats krijgen bij het maken van keuzes? Welke rol speelt het verstand hierbij? De jezuïeten hebben een eeuwenoude expertise in aandachtig en luisterend in het leven staan. Dit boek ontsluit deze schat voor het brede publiek. Honderd herkenbare voorbeelden maken er een praktische en laagdrempelige gids van.

Wellicht ook interessant

Nieuwe boeken