Franca Treur over het boek van Inge Bosscha: Mantel van Angst

Het boek Mantel van Angst over de negatieve impact van een religieuze opvoeding van kerkverlaterscoach Inge Bosscha voorziet duidelijk in een behoefte. Dat kun je afleiden uit de grote belangstelling voor haar website Dogmavrij.nl en de verborgen Facebookgroep waar ze lotgenoten met elkaar in contact brengt. Ze stelt dat er te weinig kennis is bij zowat alle partijen die met religieuze schade te maken hebben. Ten eerste bij de ex-religieuzen zelf, ten tweede bij hun families en bij de kerkelijke groeperingen waaruit ze afkomstig zijn en ten derde bij hulpverleners. Al deze groepen kunnen hun licht opsteken bij dit aanbevelenswaardige boek dat allerlei aspecten van de religieuze opvoeding behandelt. Aan het eind van het boek bespreekt ze het begrip religieus traumasyndroom en vind je een zelftest voor dit uit Amerika afkomstige label.  

Ervaringsdeskundige

Bosscha’s pionierswerk valt te prijzen. Het is bijzonder hoe ze zich inzet voor deze ‘vergeten groep’. De offers die ze daarvoor brengt, zoals de framing van haar persoonlijke trauma door de media, zijn niet gering. Dat ze haar eigen verhaal en dat van vele anderen als voorbeeld gebruikt, maakt het boek erg lezenswaardig. 

Het boek past helemaal in de huidige trend waarin we los moeten breken uit collectieve situaties die ons aan banden leggen

De stellige toon die ze hanteert lijkt soms die van een hoogleraar psychologie die ook een eigen praktijk heeft. Dat is Bosscha niet, ze is ervaringsdeskundige. Ze is zelf in therapie geweest en ze probeert alles wat ze geleerd heeft door te geven aan lotgenoten van wie ze er ook veel gesproken heeft. Verder verwijst ze amper naar wetenschappelijke studies en gezaghebbende bronnen, mogelijk om het leesbaar te houden. Daardoor vraag je je al lezend af op wiens gezag ze vaart, en wat ze zelf heeft bedacht. Aan de andere kant is therapeutische kennis natuurlijk per definitie een intersubjectieve vorm van kennis. Een bepaalde therapie werkt als je het er met elkaar over eens bent dat er sprake is van verbetering. 

Het boek past helemaal in de huidige trend waarin we los moeten breken uit collectieve situaties die ons aan banden leggen. Alle ballast uit ons verleden moeten we afwerpen teneinde volledig bevrijd te zijn, verlost van alle ongeluk. Met zelfzorg en met behulp van coaches kunnen we dan alsnog een succesvol leven leiden. 

Individualisme

Ooit leefden we in een liberale samenleving waarin je elkaar verdraagt en zaken tolereert waarmee je zelf niet blij bent. Collectieven stonden soms regelrecht tegenover elkaar, maar dat was geen probleem, ieder z’n vrijheid. We gunden andere mensen hun eigenaardige zienswijze, terwijl we er zelf (moreel superieur) het onze van dachten.

Nu wij als consumenten – in een vrije markt – het beste van ons eigen leven moeten maken, moeten we eerst en vooral een werkelijk vrij individu zijn. Alles lijkt nu te draaien om ons eigen wel en wee, op hoe iets bij ons binnen komt. Voortdurend hoor je in de media over mensen die gekrenkt zijn, slachtoffer zijn, die hun gevoelens recht willen doen. Voor mezelf als kerkverlater is het eerlijk gezegd weinig aantrekkelijk om me aan te sluiten bij die trend. 

Schuld van de opvoeders?

Ook blijf ik nog wat hangen in de vraag in hoeverre je je opvoeders mag verwijten dat ze de gewone wereld niet voor je openden, dat ze je niet leerden hoe je jezelf uitdrukt, dat ze je kritisch vermogen niet hebben gestimuleerd, dat ze je niet over jezelf hebben leren nadenken, dat ze je niet hebben leren voelen, dat ze je niet geholpen hebben met sociale codes, dat ze je cultuur en creativiteit en sport onthouden hebben. In hoeverre heb je als kind recht op al die dingen?

In hoeverre mag je ze verwijten dat ze je opgezadeld hebben met een negatief zelfbeeld, met hardheid, angst en schuldgevoel, met een beperkt en inktzwart wereldbeeld, met bescheidenheid als voornaamste deugd, als ze meenden jou daarmee iets belangrijks mee te geven?

Alles lijkt nu te draaien om ons eigen wel en wee, op hoe iets bij ons binnen komt

Het zijn vragen waarover ik begon na te denken tijdens het lezen van Bosscha’s boek. Bosscha blijkt zelf niet van het beschuldigen. Ze hoopt bijvoorbeeld dat ouders van kerkverlaters dit boek kunnen lezen als het kind dat zijzelf ooit waren. Want wat zij doorgaven aan hun eigen kinderen kwam ergens vandaan. Wel vindt zij dat je er gewoon kwaad om mag worden.

Maar met die boosheid hoef je niet naar je opvoeders te gaan. Je kunt andere mensen proberen te vinden om je grieven bij te uiten, lotgenoten, bijvoorbeeld, en je kunt hulp zoeken om echte problemen aan te pakken of om wat inhaalwerk te doen. Want trauma’s zijn er in vele gradaties. Sommige kerkverlaters is zoveel onrecht aangedaan, dat het niet de vraag is of ze hulp nodig hebben, maar welke hulp precies. Iedereen kan zijn eigen methode kiezen en Bosscha geeft daar heel veel goede handvatten voor. Die staan nu zwart op wit in dit geweldige en goed geschreven boek, waar betrokkenen op hun eigen manier hun voordeel mee kunnen doen.