De ontwikkelingen van het christendom in China
Levensstijl, culturele christenen en de aantrekkingskracht van het protestantisme
Nieuwe christenen in China vertellen vaak van de aantrekkingskracht die de levensstijl van christenen op hen heeft gehad. In het geseculariseerde, communistische én materialistische nieuwe China is de christelijke levensstijl voor velen dermate bijzonder, dat zij willen weten wat christenen bezielt en waarover het in het christendom gaat.
Daarnaast is er een groep geleerden die het christendom vooral beziet van de cultureel-filosofische en ethische kant. Zij hebben hoge verwachtingen van de ethische en morele kracht van het christendom. Hoewel velen van hen zich niet committeren aan het christelijk geloof, brengen hun uitingen vele Chinezen in aanraking met het christelijk geloof. Deze zogenaamde ‘culturele christenen’ zijn ervan overtuigd dat het christendom datgene wat de oude en nieuwe Chinese cultuur ontbeert, zou kunnen bieden: samenbindende normen en waarden voor een modern China.
Dit artikel geeft eerst enige achtergrondinformatie over de kerk(en) en christenen in China. Leek China bijna twee millennia gesloten voor het evangelie en liep ieder zendingsinitiatief dood, nu doet het verbazingwekkende feit zich voor dat juist daar de snelst groeiende kerk in de wereld te vinden is. Ons houdt de vraag bezig wat de oorzaak is van deze explosieve groei. Vervolgens bespreken we het fenomeen van de culturele christenen met het oog op de invloed die zij hebben op de ontwikkeling van de Chinese cultuur. En dat alles met het oog op wat ons in dit themanummer in het bijzonder bezighoudt: een christelijke levensstijl die zich in positieve zin onderscheidt van het traditionele en moderne leven en daardoor invloed uitoefent op individuen en cultuur.
Het Chinese christendom in groei en verschijningsvorm
Dat China in de afgelopen drie decennia een zeer grote groei van het aantal christenen heeft doorgemaakt is onomstreden. Over de aantallen nieuwe christenen verschillen de meningen echter sterk. Dit heeft voor een groot deel te maken met de politieke constellatie in China. De communistischeoverheid lijkt er belang bij te hebben om de aantallen christenen laag te houden omdat godsdienst – ondanks de na-maoïstische politiek van ‘ Openheid en Hervorming’ – nog steeds gezien wordt als een ongemakkelijk fenomeen. Anderzijds ziet dezelfde overheid de waarde van de religies in en wordt er steeds meer een beroep gedaan op de kerken om, in samenwerking met de overheid, actief bezig te zijn op sociaal en educatief gebied.
Gedurende de maoïstische tijd was elke godsdienst – ook het confucianisme – verdacht en werd deze beperkt en volstrekt gecontroleerd. Na 1978 is dit veranderd. Dat er tegenwoordig in het buitenland ‘Confuciusinstituten’ zijn die de cultuur van China promoten, mag beschouwd worden als een totale omwenteling. Het is alsof het Sovjetsysteem in haar laatste dagen ‘Tsaar Nicolaasinstituten’ zou hebben gesticht om over de gehele wereld begrip te kweken voor de Russische cultuur.[1]
Er blijft echter iets ‘ ongemakkelijks’ in de relatie tussen het christendom en de overheid. Op een of andere wijze wordt het christelijk geloof nog steeds gezien als een westerse godsdienst en niet als authentiek Chinees. De relatie van Chinese kerken met internationale organisaties als het Vaticaan of oecumenische gemeenschappen – als de Wereldraad van Kerken of de Wereldgemeenschap van Hervormde Kerken – wordt met wantrouwen bekeken. De Chinese overheid houdt nog steeds vast aan een beleid waarbij alleen die kerken erkend worden die aan het begin van de communistische tijd waren gevormd. Zodoende is de enige erkende protestantse kerk de zogenaamde ‘Drie-Zelf-Kerk’ (of: Three-Self Patriotic Movement die ook China Christian Council wordt genoemd, terwijl deze kerk zichzelf naar buiten presenteert als de Protestantse Kerk(en) in China) en de Chinese Katholieke Patriottische Kerk (the Catholic Patriotic Association). Alles wat daarbuiten aan christelijk leven georganiseerd is (in de z.g. huiskerken en in de aan Rome gelieerde Rooms-Katholieke Kerk) wordt beschouwd als niet bestaand, niet legitiem of illegaal. In de statistieken worden de christenen die bij deze niet-geregistreerde kerken behoren veelal niet meegeteld. Onder andere hierdoor is het moeilijk om met enige zekerheid iets over de staat van de christenheid in China te zeggen.[2] Wat hierna volgt is in feite niet meer dan een fragmentarisch beeld. De Chinese Academy of Social Science (CASS) in Beijing stelde in een publicatie dat er inmiddels 23 miljoen protestantse christenen in China zijn.[3] Het was echter duidelijk dat de christenen die bij huiskerken betrokken zijn niet meegeteld waren. Een lid van ditzelfde instituut schatte in 2008 het aantal leden van de protestantse huiskerken echter tussen zestig en zeventig miljoen.[4] Naast de christenen (in de optiek van de overheid zijn dat de protestanten), zijn er ook de (rooms) katholieken. Het CASS geeft als aantal 5,7 miljoen. Ook dit getal houdt geen rekening met de niet-geregistreerde katholieken. De schattingen van het totale aantal (rooms-)katholieken variëren van vijftien tot twintig miljoen. Als we deze getallen bij elkaar tellen komen we op ongeveer honderd miljoen christenen uit. Een functionaris van de Wereldraad van Kerken zou echter ook gelijk kunnen hebben. Hij noemde in 2010 het aantal van 130 miljoen! Het blijft gissen.[5][6] Wel is duidelijk dat het christendom in China vooral een protestants gezicht heeft.
Een goed beeld van de gecompliceerde situatie geeft de Chinese hoogleraar Kevin Xiyi Yao. Hij schetst de toestand van de protestantse kerk(en) in het huidige China als volgt:
[The Church] is very dynamic, unconventional, and complex. And it is often full of irony or paradox, and defies any generalization. On the one hand, you have a government claiming the principle of separation of church and state; one the other hand, the same government would not hesitate to meddle in the internal affairs of religious bodies and manipulate them to its own advantage. On the one hand, the church is still exploring theological orientation, organizational structure and relation with the authority as the church did in ancient and Reformation times; on the other hand, it already begins to struggle with such issues as marketplace theology and homosexuality as the church in the West is doing now. Indeed, China is one of the few countries in the world today, where you can find the pre-modern, modern and even post-modern factors and forces converge and clash. It is no wonder that some scholars have found in China the most fascinating religious experiment and transformation in contemporary world.[7]
Vanaf de politieke vernieuwing na Mao Zedong kwamen de kerken in China bovengronds. Er zijn schattingen dat er na de vervolgingen en onderdrukking in het begin van de jaren tachtig rond de een miljoen kerkleden over waren. De groei is sinds die tijd zo groot geweest en in zo’n snel tempo gegaan, dat er gesproken werd van ‘ Christian Fever’. Het groeitempo van de protestantse gelovigen was veel sneller dan dat van de nationale bevolking en de andere religies. In de jaren negentig van de vorige eeuw kwamen er per jaar ongeveer 1 miljoen nieuwe protestanten bij.[8] Er zijn schattingen dat de kerk nog steeds per jaar 9% groeit terwijl de Chinese bevolking met 0,6% toeneemt. Deze groei was in eerste instantie vooral zo groot op het platteland; hierdoor werd vervolgens ook de groei in de steden aangestoken. Het is overigens goed dit alles in een breed perspectief te zien: China heeft het grootste aantal mensen ter wereld dat geen enkele godsdienstige binding heeft: 626 miljoen.[9]
Vanwaar komt deze grote groei en de aantrekkingskracht die het christelijk geloof op de Chinezen heeft? Caroline Fielder signaleert dat op het platteland het protestantse christendom een Chinees uiterlijk heeft gekregen door rondtrekkende evangelisten, lokale predikanten en de Chinese gelovigen zelf. Dit christendom heeft daarmee niet het probleem gehad van een vertaalslag van de ene cultuur naar de andere. De protestantse kerk is ook aantrekkelijk vanwege haar ‘intrinsically simple nature’. De eenvoudige vorm en structuur van het protestantisme maakt het mogelijk om christen te zijn zelfs als er geen predikant of kerkgebouw is. De protestantse vorm creëert een omgeving waarin de rol van ‘lay workers’ wordt aangemoedigd zonder veel kerkelijke bureaucratie. Alle nadruk ligt op de gemeenschap en het leven van de christenen.
The witness of the church and the warmth and support offered to the local community, can have a great impact (..) Individual guidance and the sense of corporate belonging are both an important and significant part of the conversion process, which can be nurtured through church run programs. It is here that Christianity can be tested out and experiences can be interpreted, rejected or accepted.[10]
In China bestaat er een grote tweedeling tussen stad en platteland. De economische vooruitgang gaat voor een groot deel aan het platteland voorbij en de armoede is er vaak groot. Veel evangelisten en christenen verspreiden er de bijbelse beloften waarin gerechtigheid voor de zwakken en de armen centraal staat. Het blijkt een zeer aanlokkelijke boodschap te zijn. In het bijzonder ook voor de vrouwen die nóg meer gemarginaliseerd zijn. Niet voor niets heeft China tegenwoordig te maken met de hoogste en langstdurende ‘gender imbalance’ ter wereld (er worden gemiddeld 120 jongens tegen 100 meisjes geboren). De kerk biedt echter een plaats aan vrouwen. In de christelijke gemeenschap hebben ze een stem, kunnen ze een belangrijke positie krijgen en vinden ze een nieuwe familie. Daarmee is voor hen de mogelijkheid om een veel hogere sociale positie dan buiten de christelijke gemeenschap te krijgen. Het vervolg is ook opmerkelijk: nadat het christendom zich door de netwerken van de vrouwen snel verspreidde, volgde de tweede golf: de ma
Ook wonderlijke genezingen zijn voor veel Chinezen de oorzaak om christen te worden. Van de mensen die de laatste decennia christen zijn geworden geeft volgens de Chinese Academy of Social Science 69% aan, dat zij tot geloof zijn gekomen door ziekte van een familielid of zichzelf. Door genezing of het ervaren van nieuwe kracht besloten ze toe te treden tot de kerk.[12][13]
De christenen worden ook steeds meer zichtbaar in de samenleving. Hun kerkgebouwen vallen op in de dorpen en steden en trekken daardoor buitenstaanders aan. Daarnaast krijgen kerken ook meer gelegenheid om activiteiten op sociaal gebied te ontplooien. Ze zijn actief bij het opzetten van kleuterscholen, bejaardencentra en educatieve programma’s. Ze werken in medische zorg en ook in begeleiding van o.a. autistische kinderen. De zorg die christenen verlenen aan HIV/Aids-patiënten, drugsverslaafden en daklozen is voor deze mensen een reden om christen te worden. In sommige provincies vraagt de overheid aan de kerk om dergelijke projecten op te zetten. Het gevolg is dat de sociale zorg van de christenen steeds meer aandacht trekt.
Levensstijl
Verschillende case studies schetsen het volgende beeld van de christenen van de afgelopen decennia. Hun eenvoudig leven waarin getuigenis, gebed en bijstand aan de mensen om hen heen centraal staat, maakt op hun naasten grote indruk. Blijdschap over wat God hun geeft, een zichtbaar vertrouwen op de hulp van God en innerlijke vrede, vallen mensen om hen heen op.
Caroline Fielder schrijft over een vrouw:
She often talks of a sense of peace and joy in her life as a result of her faith and it is clear to those who know her that this is something tangible, something more than just words (..) Daily prayer and bible study often lasting for hours at a time, have been her constant companion and the quiet, personal witness of her life has brought many others from the high rise apartment block where she lives, and her family to Christ.[14]
Christenen bekommeren zich in het bijzonder om zieken en mensen die door tegenslagen en rampen zijn getroffen. Zieken in de ziekenhuizen, slachtoffers van ongelukken en rampen worden wekelijks bezocht. Diepe indruk maakte ook de vergevingsgezindheid tegenover ambtenaren die de christenen voordien vervolgd hadden.[15] Christenen staan bekend als mensen die genereus geven, tijd voor anderen hebben, en zich inspannen voor gemeenschapsprojecten. Dit valt des te meer op in een samenleving die gekenmerkt wordt door materialisme en eigenbelang.
Veel Chinese christen geloven in een alwetend en almachtig – ‘allcapable’- God. Uit een onderzoek naar de levensstijl en het geloof van christelijke migrantwerkers in Beijing wordt duidelijk hoezeer dit geloof in Gods almacht hun doen en laten beïnvloedt. Ze proberen zich in de moeilijkste omstandigheden te houden aan Gods geboden, vertonen een eigen levensstijl en lijken in het algemeen niet erg gevoelig voor een sfeer van hebzucht, die veel Chinezen kenmerkt.[16] Volgens dit onderzoek geeft hun geloof in ‘God die erin zal voorzien’, het vertrouwen in zijn aanwezigheid en in de kracht van het gebed, hun een ‘gentle serenity’ waarop ze steunen.[17] Naast God blijken ze veelal niemand te hebben die zij vertrouwen en aandacht aan hen besteedt. Het gebed is een essentieel element in hun leven waardoor ze in staat zijn duidelijke keuzes te maken.
De onderzoekers Ai en Huang geven aan dat christenen leven met het besef dat God hen altijd ziet en over hen waakt. Daardoor kennen ze een sterke zelfreflexie en vragen ze zich gedurig af of hun gedrag wel of niet in overeenstemming is met de bijbel. Ze weigeren bepaald werk, doen in het algemeen niet mee aan gokken of het bezoeken van bordelen.[18][19] Hoewel er uitzonderingen zijn, schetst dit onderzoek een beeld van mensen die – ondanks zeer moeilijke omstandigheden – grote aandacht schenken aan hun manier van leven. De meesten geven aan dat ze met hun collega’ s of klanten zeer expliciet over hun geloof en hun levenswijze spreken.
When working, they pay attention to their own words and deeds, and constantly remind themselves that they are Christians. Some believers maintain very strongly that others can feel they are Christians, that there are various ways in which people sense that they are different from nonbelievers, be it through an inner peace or an attitude of helping others or through their approach to their work, etc.[20]
Onder invloed van de prediking van de gelijkheid van de mensen hebben deze christenen in het algemeen minder dan anderen het gevoel inferieur te zijn aan stadmensen en de rijkere burgers van Beijing. Zij identificeren zich sterk met Jezus, die van eenvoudige afkomst en arm was. De toekomstige hemelse glorie blijkt voor hen aantrekkelijker te zijn dan aardse rijkdom. Ook dit blijkt hun veel meer zelfvertrouwen te geven.[21]
Culturele Christenen in China
Vanaf de jaren ’80 werd het christendom in China niet alleen door de kerken geïntroduceerd, maar ook door een groep academici die teleurgesteld waren in de traditionele Chinese cultuur en het mislukte marxistische experiment: de culturele christenen.
Na de Culturele Revolutie kreeg China te maken met een desintegratie van traditionele sociale structuren. Zowel de pijlers van het patriarchale systeem als die van de communistische ideologie brokkelden af. De langdurige vervolgingen en onderdrukking in de jaren zestig en zeventig bleken de religies niet te hebben weggevaagd. In de chaos van normen en waarden en de behoefte aan nieuwe ideeën ontstond er enerzijds een revival van alle religies. Ook de volksreligie werd weer meer gepraktiseerd in het dagelijks leven.[22] Anderzijds leidden de grote economische vooruitgang en de krachten van de markt tot een onderwaardering van het sociale en spirituele leven. Dr. Yang Huilin van de Renmin universiteit in Beijing voorzag in 2002 een verdere teloorgang van de basiswaarden in het sociale leven en van de ideologieën in China. Zijn conclusie was:
This will give Christianity and other religions an immense scope for expansion, to the extent of replacing or supplementing those systems among certain groups, and the same will apply to those young students who believe in Christianity.[23]
Het is opvallend dat onder intellectuelen de diepliggende anti-religieuze ideeën en in het bijzonder de negativiteit over het christendom aan het verdwijnen zijn. Gedurende de zogenaamde eerste Chinese Verlichting (vanaf 1920) werd de religie gezien als een onderdeel van het feodale systeem en als vijand van wetenschap en democratie. Na de maoïstische tijd kwam er (ook intellectuele) ruimte voor de civil society en de ontwikkeling van het individu. De academici zagen daarbij juist de religie, en in het bijzonder het christendom, als een bondgenoot voor de ontwikkeling van het individu en voor een stevige fundering van de humaniteit. Spreken over religie was onder academici niet langer taboe, maar juist respectabel en modieus.
It is recognized that in the search for a new morality and a spiritual society, the answers will not come from the State-promoted “Socialist Civilization”, or the relativism of post-modernity introduced from the West. Religion, especially classical religion reinterpreted, is giving a central role.[24]
Sommige academici hebben meer dan sympathie voor het christendom. In hun idee zou de verspreiding van het christelijk geloof in het belang van China zijn. De meesten van deze intellectuelen hebben het christendom niet leren kennen door de kerken, maar door studie en bezinning op de Chinese culturele geschiedenis. [25] Zij neigen ertoe om het christendom te beschouwen als een filosofisch en cultureel fenomeen en hebben vaak grote moeite om zelf het christelijk geloof te aanvaarden.[26]
Deze intellectuele omslag bracht de Chinese regering ertoe om opleidingen voor religieuze studies op te zetten. Op dit moment zijn er over het gehele land een dozijn instituten die zich hiermee bezighouden, terwijl nog een groter aantal van dergelijke studierichtingen binnen de staatsuniversiteiten zijn geïncorporeerd. Vanaf de jaren negentig worden series nieuwe publicaties door gerenommeerde academische instituten uitgegeven, met o.a. uitgaven van moderne en klassieke Westerse theologen als Paul Tillich, Karl Barth, etc. Tang schrijft dat ‘ centres of Christian studies have mushroomed in the universities in over 30 Chinese cities.’[27]Deze academici zijn breed gerespecteerd in de Chinese maatschappij. Zij hebben – als geen andere groep in het Chinese christendom – het christendom geholpen een duidelijke plek in de Chinese samenleving te geven en in de cultuur te incultureren.[28]
De term ‘culturele christenen’ is niet zonder tegenspraak gebleven. Herhaaldelijk werd de vraag gesteld of het mogelijk is om hen christenen te noemen, terwijl een deel van hen geen belijdend christen is, noch gelooft in Jezus Christus of in een van de centrale loci van het christelijk geloof. Hoewel steeds meer van deze groep – die naar schatting bestaat uit ongeveer tweehonderd personen[29] – tot het christendom lijkt te zijn overgegaan, is een substantieel deel van hen vooral ‘sympathisant van de christelijke cultuur en het christelijk ethos’ gebleven. Velen van hen bezoeken nooit een kerk en lijken een oude confucianistische traditie voort te zetten waarin men zowel boeddhist of taoïst kon zijn zonder ooit deel te nemen aan enige tempelceremonie.[30]
Al deze intellectuelen worstelen met de vraag hoe het verder moet met de cultuur en de waarden en normen van het nieuwe China. Vergeleken met de Europese cultuur kent de Chinese cultuur geen heldere scheidsmuur tussen het sacrale en seculiere. In het Confucianisme is de cultuur geworteld in de praktische ‘way of the world’ en daarmee zeer pragmatisch en diesseitig. Het ultieme doel dat veel Chinezen zich tegenwoordig stellen – rijk worden en persoonlijke vrijheden verwerven – lijkt voor de meesten het een en al te zijn.
With a lack of ultimate religious values, the newly introduced market economy stirred up primal desires among people, giving rise to soulless and naked materialism whose spread had permeated society until it has become the mainstream value of society.[31]
Xu Xiaofeng ziet dit als een fatale zwakheid van de Chinese cultuur: deze bezit geen ‘ supranaturaal of sacraal ’ karakter en verschaft daarom ook niet een levensvisie die door een constitutie, het onderwijs, een religie of ‘civil education’ kan worden overgenomen. Aan de andere kant ziet hij ook dat mensen blijven verlangen naar hoop, vrezen voor een onzekere bestemming en behoefte hebben aan een religieuze of emotionele gemeenschap. Volgens hem biedt het christendom die.
Christian Wollmann wijst op de grote diversiteit binnen de groep van culturele christenen. Wat ze gemeen hebben, is dat zij verbonden zijn aan universiteiten en in hun zoektocht naar waarheid gegrepen zijn door het christendom. Het gaat hen om het welzijn van het Chinese volk en de harmonische ontwikkeling van de samenleving. Hun theologie is echter niet sterk ontwikkeld: hun beeld van Europa en de westerse cultuur wordt gekenmerkt door positieve en soms enigszins romantische ideeën over de christelijke culture erfenis. En zoals zoveel Chinese theologen, verkeren zij in een oecumenisch isolement. Zij zijn sterk op China gericht waarbij de wereldwijde context opmerkelijk afwezig is. “The idea of a universal Christianity, the one body of Christ, is not yet very developed” Dit is niet zo verwonderlijk omdat de meesten van hen – tamelijk onkritisch – zeer patriottistisch en nationalistisch zijn.[32]
Het christendom, de moderniteit en de normen en waarden
Het christendom is lang in de Chinese samenleving onzichtbaar en onhoorbaar geweest. Door de groei van de kerk in dit veranderd. Vooral de culturele christenen hebben het christelijk geloof binnen het publieke domein gebracht. Hoe dit gebeurde blijkt uit het werk van de hoogleraar filosofie You Xilin.[33] Volgens You heeft het christendom zich in deze tijd – anders dan vroeger – verenigd met de Chinese geest van modernisering. Dit is naar zijn inzicht ook de reden van de snelle groei van de kerk. De christelijke boodschap vult namelijk het morele en ethische vacuüm van de te neergang van het waardesysteem van het confucianisme en communisme. Het christendom ziet hij als de meest vitale ideologie voor de reconstructie en de morele ondersteuning die de Chinese modernisering nodig heeft. China heeft namelijk modernisering en de moderniteit nodig. Zij moet het huidige hedonisme, utilarisme en de ‘money worshipping’, alsmede de uitwassen van het kapitalisme en de corruptie te boven komen, zo is zijn stelling. Moraliteit is allereerst en vooral een collectief gedrag, zo stelt You.
The moral behaviour of the leading class is example and criterion for the lower classes. If the leadership is corrupt, so is the rest without bad conscience. Therefore, there is a general feeling in China that it is hard or impossible to be a good person. Often people chose not even to try to be a good person anymore. This is a sign for the lack of moral autonomy. There are no intrinsic moral forces within the individual that could counter the collective moral decline and decline of values.[34]
You ziet het christendom als de beslissende basis van de Westerse cultuur en moderniteit. Naar zijn inzicht kan het dit ook zijn voor China, dat deze moderniteit en dit moderne bewustzijn ook nodig heeft. Daarnaast heeft China ook behoefte aan het gelijkheidsbesef – de basis voor de democratie. In het protestants christendom komt dit duidelijk aan het licht: de rechtstreekse relatie tussen God en mens wordt sterk verwoord in de rechtvaardigingsleer en constitueert daarmee de moderne individualiteit. Naar zijn inzicht is het christendom de enige religie die door de vuurdoop van de moderniteit is heengegaan. Om die reden zijn moderniteit, humanisme en christendom geen contradicties. Het christendom kan daarom een correctie zijn op de Chinese modernisering die het tot nu toe zonder oriëntatie en waarden moet doen.
Net als You hebben veel Chinese intellectuelen hun cultuur vergeleken met de Westerse. Ook zij zijn tot de conclusie gekomen dat China een fundamenteel nieuw en ander systeem nodig heeft. China heeft behoefte aan ‘public morality, ethics that transcend family ties and new ethics of blood-relationship.’ Ook die vindt You in het christendom. De christelijke idee van familie heeft een veel bredere horizon dan de bloedbanden die de traditionele Chinese cultuur bepalen. Niet de relatie tot een familielid is beslissend, maar de morele principes. You ziet nog een belangrijk aspect in de joods-christelijke traditie: de doorbreking van het magische concept van vergelding, c.q. betaling. De simpele verbinding tussen goeddoen en gelukkig zijn wordt in de Bijbel (Job!) doorbroken. Ook dat is revolutionair in de Chinese context waar ‘prosperity’ met goed-zijn te maken heeft. You wijst erop dat het moet gaan om het ‘intrinsieke goed zijn’. In het christendom verschaft het geloof in genade en verlossing aan de gelovige een innerlijke kracht voor een autonoom deugdzaam gedrag. Dat mist de Chinese cultuur. Omdat ‘Christianity is being united with the Chinese spirit of modernisation, is this a religion with a rapid growth’’![35]
De culturele christenen zien reeds een diepe beïnvloeding van China door het christendom. Onder intellectuelen, studenten is inderdaad een grote interesse in het christelijk geloof. Het christendom is niet langer een ‘foreign imperialistic religion’ die China verzwakt, maar juist het tegenovergestelde. You sluit zich aan bij de ideeën van Max Weber dat een religieus geloof het persoonlijk gedrag en daardoor de samenleving vormt. Het christendom is daarom de belofte voor een samenleving die verder kijkt en dieper zoekt naar de fundering van normen en waarden.
Door het christendom als ‘hoop en en belofte’ te zien voor een gedesorienteerd China, stelt You zich op als een apologeet van het christendom. Hij doet dat door zijn publicaties, maar ook door zijn publiek optreden op radio en tv. Doordat hij deze mogelijkheid als wetenschapper krijgt, heeft hij naar verhouding een veel grotere invloed op de samenleving dan de gevestigde kerken, die moeilijk naar buiten kunnen treden.[36]
Samenvattende opmerkingen
Wat in vroeger tijd door de communisten beweerd werd – dat de kerk vooral door ongeletterde, arme, op het platteland wonende, oudere vrouwen bezocht werd – blijkt niet meer waar te zijn. De kerk van China heeft te maken met een grote instroom van jongeren, intellectuelen en hogere professionals uit alle kringen van de maatschappij. De missionaire gedrevenheid en de eigen levensstijl van de Chinese christenen was hiervoor beslissend.
Uit de verschillende onderzoeken die de laatste jaren gedaan zijn, kan geconcludeerd worden dat de levensstijl van de christenen duidelijk verschilt met die van de mensen om hen heen. Zoals in de Oude Kerk de leefstijl van de christenen mensen aan het denken zette en tot geloof bracht, zo maakt in China de houding, de manier van leven en de onbaatzuchtige hulp van de christenen grote indruk. In een samenleving die nooit door het christendom is beïnvloed, is de christelijke levensstijl voor velen opmerkelijk en aantrekkelijk. De Chinese christenen laten zien dat het christelijk geloof niet alleen het geloven en denken van mensen verandert, maar ook de bron is waaruit een nieuwe levensstijl voortkomt.
Het is verbazingwekkend hoezeer het evangelie ook intellectuelen, wetenschappers en bestuurders in China aanspreekt. Zij ervaren het materialisme als leeg en raken er steeds meer van overtuigd dat de samenleving een ziel nodig heeft. Zij wijzen erop dat een maatschappij alleen toekomst heeft als mensen om elkaar geven en zich verbonden weten met elkaar en God. Een hoger perspectief is nodig alsmede een diepe verbondenheid met God, zijn wereld en de mensen. De gangbare secularisatie hypothese dat wetenschap en meer welvaart, God doet verdwijnen, blijkt in China niet op te gaan. Opvallend is ook dat het protestantisme verreweg de grootste christelijke stroming in China is en mensen vanuit alle rangen en standen aanspreekt. De protestantse verbinding tussen rechtvaardiging en heiliging, de persoonlijke relatie met God, de nadruk op de individuele verantwoordelijkheid en het priesterschap der gelovigen, geven voor de praktisch en pragmatisch ingestelde Chinezen een way of life die een hele samenleving kan veranderen. Levensvisie en levensstijl zijn beslissend gebleken voor de ongekende groei van het Chinese christendom.
