Dogmatiek voor iedereen

Het woord ‘dogmatiek’ klinkt misschien stoffig, saai en moeilijk. Dogmatiek voor iedereen laat zien dat dat niet zo is. De gewone taal met duidelijke voorbeelden, heldere uitleg van belangrijke bijbelteksten, verdiepende gedeelten en herkenbare vragen zorgen voor een boeiend en prettig leesbaar boek. De auteurs, Almatine Leene en Wim Markus, zijn ervan overtuigd dat dogmatiek bijdraagt aan de verdieping van je geloof. Naast argumenten om te geloven komen de Drie-eenheid, de kerk, gebed, hemel en hel, Gods leiding in je leven en veel andere belangrijke thema’s uit de Bijbel op een overzichtelijke manier aan de orde.

Dit boek is zo geschreven dat zowel jongeren als volwassenen er hun winst mee kunnen doen.

Dogmatiek

Heb je wel eens een stroomstoring meegemaakt? In Nederland komt dat niet zoveel voor, maar in landen zoals Zuid-Afrika of India regelmatig. Overdag merk je daar weinig van. Alhoewel, als je computer uitvalt en je de deadline van je opdracht daardoor niet haalt, is dat knap vervelend. Als je vervolgens een kopje thee wilt zetten, besef je dat de waterkoker het niet doet en iets verwarmen in de magnetron is er ook niet bij. Als het donker en koud is, is een stroomstoring nog vervelender. Met een gaslampje of zaklamp op je mobiel kun je nog wel iets zien, maar daarmee douchen of je kamer opruimen gaat lastig. Binnen de kortste keren trek je de dikste trui aan die je hebt. Op zo’n moment is het ook niet aan te raden de weg op te gaan: stoplichten werken niet en er is geen straatlantaarn die het doet.

Elektriciteit maakt een groot verschil in ons leven. Dat besef je vaak pas als er een stroomstoring is. In de tijd van de Bijbel kende men helemaal geen stroom. Het was overal pikdonker zodra de zon onder was. Als Johannes zijn boek begint met Jezus het Licht te noemen, spreekt dat de lezers direct aan. In het donker was het levensgevaarlijk: wilde dieren en rovers waren overal. Licht kon je leven redden.

Volgens de theoloog Karl Rahner (1904-1984) kun je een dogma ook vergelijken met een straatlantaarn. Om die vergelijking te begrijpen is het goed om eerst te bespreken wat het woord ‘dogma’ betekent. Dat woord is Grieks en betekent leerstelling en mening. Een leerstelling is bijvoorbeeld dat Jezus is opgestaan. Toch komen we over de betekenis daarvan verschillende meningen tegen. Daarom zijn beide betekenissen van het woord ‘dogma’ belangrijk. Als iets een dogma wordt genoemd, betekent dat niet dat daarmee de gesprekken ophouden. Het dient als een hulpmiddel om erover te spreken, niet als een stok om mee te slaan. Als dat het geval is dan is een dogma als een straatlantaarn die de weg wijst.

In de Bijbel gaat het over Jezus, over het ontstaan van leven, mensen, de toekomst van de wereld, en nog veel meer. Die thema’s zijn niet geordend per onderwerp. Een boek dat probeert om alle belangrijke onderwerpen uit Gods Woord te bespreken en samen te vatten noem je een dogmatiek. Het is prettig als je verschillende onderwerpen puntsgewijs kunt nagaan. Helemaal omdat het er soms op lijkt of bijbelteksten elkaar tegenspreken. Bijvoorbeeld over Gods liefde en zijn oordeel, of over de kinder- en volwassendoop. Dan is het goed om alle bijbelpassages over dat onderwerp naast elkaar te leggen en te lezen wat mensen in de kerkgeschiedenis daarover hebben gezegd. Op die manier kun je je mening vormen en daarover met anderen in gesprek gaan. Zo kunnen de onderwerpen in dit boek ook een licht bieden op je levenspad en je meer leren over geloven.

Als iets een dogma wordt genoemd, betekent dat niet dat daarmee de gesprekken ophouden

Vaak kent een dogmatiek minimaal zes thema’s: De Bijbel, God, Jezus Christus, de mens, de kerk en de toekomst. Dit boek heeft twaalf hoofdstukken. Dat betekent dus dat we sommige thema’s hebben toegevoegd. Meestal begint een dogmatiek met redenen om te geloven en eindigt het met Gods toekomst. Voor andere hoofdstukken is het minder makkelijk om de volgorde te bepalen. Zo kun je erover discussiëren of je eerst de Bijbel bespreekt en daarna wie God is, of andersom. Aan de ene kant is de Bijbel de bron van onze kennis, maar God bestond al voor er een woord over Hem was geschreven. In dit boek is gekozen om eerst Gods Woord te bespreken, maar dat wil niet zeggen dat die keuze een volgorde van belangrijkheid laat zien.

Dogmatiek en theologie

Dogmatiek maakt onderdeel uit van de theologie. Daarom is het belangrijk kort te bespreken wat theologie precies is. Theologie is een wetenschap die nadenkt over God en de goddelijke openbaring in de Bijbel bestudeert. Met ‘openbaring’ bedoelen we dat God zichzelf bekendmaakt door Jezus, maar ook door zijn Woord en de schepping. Daarom gebruikt theologie ook de andere wetenschappen als bron om kennis over God te vergaren. Verder kijkt de theologie ook naar de traditie, dat wil zeggen: zij bespreekt de gedachten van mensen door de eeuwen heen over God en zijn Woord. En als laatste spelen ervaring en praktijk ook een belangrijke rol. Ten slotte kan theologie niet om de werkelijkheid van elke dag heen en is zij belangrijk voor de praktijk.

Theologie is geen geïsoleerde wetenschap. Twee wetenschappen die verwant zijn aan theologie zijn de godsdienstwetenschappen en de filosofie. Godsdienstwetenschap, ook wel religiewetenschap genoemd, houdt zich vooral op een beschrijvende manier bezig met verschillende godsdiensten. De theologie moet zich tot deze wetenschap verhouden, want je kunt niet de ogen sluiten voor andere religies. Ook filosofie heeft een nauwe verbintenis met theologie. Historisch gezien gaat deze wetenschap aan de theologie vooraf: al in de zesde eeuw voor Christus waren er in het westen filosofen.

Filosofie betekent ‘liefde voor de wijsheid’ en daarom wordt ze ook wel wijsbegeerte genoemd. Filosofie zoekt naar de diepere zin en samenhang van alles wat waar te nemen is. Dat doet de theologie ook. Daarom zijn veel theologen ook filosofen. Te denken valt aan de Afrikaan Aurelius Augustinus (354-430), de Italiaan Thomas van Aquino (1225-1274), en de Deen Søren Kierkegaard (1813-1855). Bij de filosofie zijn de Bijbel en God niet het uitgangspunt, maar het eigen rationele vermogen. Wel bespreekt de filosofie het bestaan van God. Bij de theologie vormen de Bijbel en God wel het onderwerp en uitgangspunt.

Binnen de theologie zijn verschillende afdelingen te onderscheiden. De studie theologie wordt aan een universiteit en hogeschool vaak opgedeeld in drie gebieden. In de begrippenverklaring achter in dit boek vind je een definitie van de vakken die hierna worden genoemd.

Filosofie zoekt naar de diepere zin en samenhang van alles wat waar te nemen is

Uiteraard staan deze drie gebieden niet op zichzelf, ze hebben elkaar nodig. De dogmatiek valt onder de systematische theologie. Bij dat onderdeel worden thema’s uit de Bijbel uitgelegd in hun verschillende verbanden en gaat het vooral om wat christenen belijden. Als je zegt dat God de Vader, Zoon en Geest alle drie God zijn, probeert de systematische theologie die uitspraak uit te leggen en uiteindelijk ook te bepalen wat dit voor ons leven nu betekent. In de dogmatiek maakt men gebruik van de andere vakken die onder systematische theologie vallen, zoals kerkgeschiedenis, ethiek (geloofsleven), apologetiek (geloofsverdediging) en kerkrecht (regels van de kerk). Maar ook de andere onderdelen van de theologie, de bijbelwetenschappen en praktische theologie zijn nodig.

Waarom zou je Dogmatiek voor iedereen lezen?

Misschien vind je het woord ‘dogmatiek’ erg droog, saai en ingewikkeld klinken. Niets is minder waar. Het is juist heel boeiend om een boek in huis te hebben dat een overzicht biedt van wat geloven inhoudt. Kennis opdoen over wat je gelooft en daarover nadenken is erg mooi om te doen. Sommige mensen willen niets van dogma’s weten omdat deze een levend geloof in de weg zouden staan. Dat kan soms wel zo zijn, maar dat hoeft niet: het kan juist je geloof versterken.

Iedereen heeft leerstellingen. Ook de uitspraak dat je die niet hebt is een leerstellige uitspraak. Het is altijd goed om leerstellingen te onderzoeken. En als iemand een andere mening heeft, is het goed om samen te zoeken naar wat de Bijbel zegt. Dat hoeft niet zo ingewikkeld te zijn, al is een dogmatiek meestal een moeilijk boek en vaak slecht leesbaar voor de niet-geschoolde theoloog. De titel van dit boek geeft aan dat het onze bedoeling is deze dogmatiek voor iedereen leesbaar te maken. Daarom vind je introductieverhalen, verdiepende gedeelten, verwijzingen naar filmpjes en boeiende citaten. Ook vind je aan het eind van een hoofdstuk suggesties voor boeken die je over dat onderwerp verder kunt lezen.

Gebruik van Dogmatiek voor iedereen

Dat dit boek een hulpmiddel is bij persoonlijke studie van de christelijke geloofsleer is, zal duidelijk zijn. Het blijkt ook een prima studieboek voor het vak Dogmatiek bij diverse opleidingen.

Onder meer door de schrijvers zelf is de oorspronkelijke uitgave van Dogmatiek voor iedereen verschillende jaren gebruikt in catechesegroepen. Met name voor de belijdeniscatechese blijkt het zeer geschikt. In verband daarmee zijn achter in dit boek gespreksvragen opgenomen. In een afzonderlijk werkboek worden bij elk hoofdstuk meer verdiepende vragen en opdrachten aangereikt. Dat is via hier te downloaden via

Iedereen heeft leerstellingen. Ook de uitspraak dat je die niet hebt is een leerstellige uitspraak

Verder kan het boek ook gebruikt worden als leidraad bij themadiensten of leerdiensten. Als ondersteuning in deze diensten kunnen de videolessen gebruikt worden die bij de verschillende hoofdstukken zijn gemaakt. Je vindt ze hier.

De schrijvers van deze dogmatiek staan in de protestantse traditie en dat ga je waarschijnlijk ook merken. Dat wil niet zeggen dat we bepaalde thema’s uit de weg gaan. Je geloof wordt juist verdiept als je in gesprek gaat met andere stromingen en denkwijzen. We hebben elkaar nodig in het nadenken over wie God is en alle andere onderwerpen die je in de Bijbel vindt.