Dwars door alles heen

We kennen allemaal de Passion van de televisie op de Witte Donderdag. Het format – het lijdensverhaal van Jezus omlijst door vooral Nederlandstalige popnummers – kan ook anders uitgewerkt worden. Hier het verhaal van de Zwolse (en Hattemse) Passion.

Langzaam loopt de kerk vol. Kinderen, jongeren en volwassenen zoeken hun plek. Er is een heel aantal gezinnen op deze Goede Vrijdagavond. Er staat dan ook iets bijzonders te gebeuren. Geen klassieke dienst, maar een eigentijdse versie van het lijdensverhaal van Jezus, gezongen en gespeeld door het koor Koorbizniz. Het optreden is geïnspireerd op The Passion, zoals die elk jaar op de avond van Witte Donderdag wordt uitgezonden op de televisie. Het grote verschil is dat deze Zwolse Passion zich niet afspeelt in de straten van Zwolle, maar in de prachtige kerkruimte van de Oosterkerk in Zwolle, waarmee de meeste zangers van het koor al jaren een hechte band hebben.

Hoe het begon

Het idee voor deze Zwolse Passion ontstond bijna tien jaar geleden binnen de musicalgroep van de Oosterkerk. Deze groep had toen al vele Bijbelse musicals gespeeld. Veel leden van de groep vonden de voorbereiding van een musical wel erg intensief. De leden wilden graag blijven zingen, maar dan meer op projectbasis. Zodoende werd de musicalgroep omgevormd tot het koor Koorbizniz Oosterkerk. Het koor verleende voor het eerst medewerking aan de Paasdienst van de Oosterkerk in 2015. In een brief van het koor aan de dienstdoende predikanten werd gevraagd om ondersteuning en medewerking voor een Zwolse Passion op de avond van Goede Vrijdag op 25 maart 2016.

De goede boodschap doorgeven via concrete mensen in Bijbelverhalen

De opzet

De predikanten en de kerkenraad waren akkoord dat deze Passion in plaats kwam van de traditionele Goede Vrijdagdienst. De nadruk bij deze Passion ligt op het zingen van voornamelijk Nederlandstalige popnummers. Waar het zinvol is worden choreografische accenten aangebracht, waarbij het verlengde podium optimaal wordt benut. Tussen de nummers door wordt het Bijbelse lijdensverhaal van Jezus vertelt. De gelezen Bijbelgedeelten worden telkens in een kort stukje tekst verbonden aan een hedendaags thema. Deze rode draad wordt elk jaar door een andere voorganger geschreven. In de coronatijd werd een mini-Passion online uitgezonden.

Het idee achter deze Zwolse Passion is om te laten horen en zien hoe het eeuwenoude verhaal rond het lijden en sterven van Jezus verrassend actueel is en raakt aan ons eigen leven en aan onze wereld vandaag.

Eigen inbreng

Voor de Zwolse Passion van 2024 werd ik in de zomer van 2023 benaderd om de verbindende teksten te schrijven. Ik was gemeentepredikant geweest in de Oosterkerk van 2004 tot 2015 en sindsdien werk ik in de Protestantse Gemeente Hattem. Het leek mij inspirerend om weer met mensen van de Oosterkerk aan het werk te zijn. Bovendien heb ik een passie voor muziek, verbeelding en spel. Ik besefte dat het wel tijd en concentratie zou vergen om deze verbindende teksten te schrijven. Daarom stelde ik voor, dat het koor deze Zwolse Passion ook in mijn eigen gemeente in Hattem zou opvoeren. Ik kon de tijdsbesteding voor de Oosterkerkgemeente dan goed verantwoorden, omdat het tegelijk een investering was in mijn eigen gemeente. De uitvoering in de Oosterkerk vond plaats op de avond van Goede Vrijdag 29 maart 2024 en de uitvoering in de Emmaüskerk in Hattem op woensdagavond 27 maart.

Het verhaal van Jezus’ lijden en sterven raakt aan ons eigen leven en aan de wereld vandaag

Verandering

Zoekend naar een rode draad voor deze Passion kwam ik terecht bij een niet bij name genoemde jonge man in de Bijbel. Dat is niet toevallig. Ik vind het in mijn meditaties gewoonlijk inspirerend om de goede boodschap door te geven via concrete mensen en actuele verhalen en gebeurtenissen. Deze jonge man vind ik intrigerend.

Wij komen hem alleen tegen in het evangelie volgens Marcus (eerst in hoofdstuk 14:50-52). Is hij één van de leerlingen van Jezus? Komt hij toevallig voorbij? In ieder geval probeert hij bij Jezus te blijven, als Jezus gevangen wordt genomen. De jonge man heeft, waarschijnlijk in het donker en in grote haast, alleen een laken om zijn naakte lichaam geslagen. Dankzij dit laken, dat hij achterlaat, kan hij ontsnappen aan de gewelddadige bende, die Jezus gevangen neemt. Is deze jonge man misschien de evangelist Marcus zelf? Heeft hij zich op deze manier ingeweven in zijn eigen evangelie?

Hij gaat weliswaar een paar stappen verder mee met Jezus dan de weggevluchte leerlingen, maar ook hij laat het tenslotte afweten. In mijn interpretatie in deze Passion is deze vluchtende jonge man dezelfde jonge man, die vrouwen op Paasmorgen in het lege graf van Jezus zien zitten en de goede boodschap van de opstanding horen verkondigen (Marcus 16:5-7). Marcus gebruikt voor beide jonge mannen hetzelfde Griekse woord. De vrouwen schrikken hevig van hem.

Ik herken mijzelf in deze jonge man. Het verlangen om dicht bij een ander te zijn, de moeite en onmacht om een ander echt te begrijpen, hoe kwetsbaar je bent als je je ware gezicht toont, teleurstelling om verloren idealen, de pijn om een ander los te moeten laten op een cruciaal moment in je leven, in al je naaktheid en kwetsbaarheid de vlucht nemen, het gevoel machteloos te staan in een onherbergzame wereld. Hij is voor mij het voorbeeld van hoe een mens in en door de Levende kan veranderen. Van een vluchtende een gezegende worden en een ereplaats krijgen in het lege graf. Een Paaservaring: je leven zal nooit meer hetzelfde zijn.

Het blijft het geheim van ons geloof hoe deze verandering mogelijk is. Wij kunnen er met ons verstand niet bij. Ik geloof dat deze Paaservaring ons wordt geschonken in ons hart.

Een creatief proces

Zo begon mijn versie van de Zwolse Passion met een zoektocht naar een idee, de rode draad. Met deze rode draad ben ik gaan weven samen met Geeske Koopman-Ridderbos, al vele jaren de dirigent van het koor.

Samen gingen wij brainstormen over mogelijke bijpassende popnummers. Hierbij dachten wij ook aan nummers die jongeren aanspreken, omdat dit keer ook jongeren mee zouden gaan doen met deze Passion. Bovendien moesten de nummers te spelen zijn door de veelal jonge muzikanten die zouden meewerken. Vervolgens ging Geeske dit basisidee overleggen met een stuurgroep vanuit het koor. Uit dit overleg kwamen nieuwe ideeën voor te zingen nummers.

Het koor begon in november 2023 met repeteren. Toen ik wist welke nummers een plaats zouden krijgen in deze Passion begon ik in januari 2024 de verbindende teksten te schrijven. Ik koos bij de nummers Bijbelgedeelten uit verschillende evangeliën in de Bijbel in Gewone Taal. Naar aanleiding van een intensief overleg met de stuurgroep in februari 2024 heb ik verschillende teksten aangescherpt met het oog op de actualiteit.

Dit verhaal laat zien hoe een mens in en door de Levende kan veranderen

De uitvoering

Ik heb in de Oosterkerk samen met collega Iemke Epema van de Oosterkerkgemeente de Bijbelteksten en de verbindende teksten gelezen. In de Emmaüskerk heeft naast mij gemeentelid Toos de Leeuw teksten gelezen.

Als openingslied klinkt het nummer ‘Geef mij nu je angst’ van Guus Meeuwis. De jonge man vertrouwt Jezus zijn angst toe en Jezus geeft hem er hoop in zijn leven voor terug. Als in Getsemane alle leerlingen en ook de jonge man van Jezus zijn weggevlucht, staat Jezus er helemaal alleen voor. Dit komt tot uitdrukking in het nummer ‘Vas-y’ van Suzan & Freek.

Ver weg van het tumult rond Jezus blijft de jonge man staan en komt hij tot rust. In zijn slaap begint hij te dromen over Jezus, zoals ook de vrouw van de Romeinse bestuurder Pontius Pilatus over Jezus droomt. Dit past bij het nummer ‘Eigen weg’ van Meau. Bij het nummer ‘Stil in mij’ van Van Dik Hout verwoord ik hoe Jezus de storm in je hoofd tot rust kan brengen. De storm over zoveel onrust en onrecht in de wereld en ook in je eigen leven.

Nu Jezus zijn eigen dood voor ogen ziet, denkt hij terug aan hoe en voor wie hij heeft geleefd, in vertrouwen op zijn Vader. In het nummer ‘Goud’ van Suzan & Freek horen wij Jezus denken: ‘We waren toch goud, zeg me wat als ik jou nooit vergeten kan’. Aan het kruis vergeeft Jezus zelfs mensen die hem onterecht ter dood hebben veroordeeld. Zoals Miss Montreal het zingt in haar lied ‘Alles vergeven’.

Hierna lezen wij hoe Jezus zijn geest teruggeeft aan zijn Vader. Na een korte stilte wordt in de Oosterkerk het licht van de paaskaars overgebracht naar een kaars in de gedenkhoek van de kerk. In de Emmaüskerk wordt het licht van de paaskaars gedoofd.

Hierna wordt het nummer ‘Door de wind’ van Miss Montreal gezongen, met daarin het thema van deze Passion: ‘Dwars door alles heen’.

Na het lezen van het verhaal van de opstanding van Jezus en van de jonge man in het lege graf, zingt het koor als slotlied ‘La vie est belle’ van Diggy Dex. Tijdens dit nummer verlaat het koor de kerk.

De liefde blijft dwars door alles heen breken

Evaluatie

Het koor Koorbizniz heeft een half jaar aan dit project gewerkt, met wekelijkse repetities. Tijdens een oefenzaterdag werden alle liederen doorgezongen en de bijpassende choreografie geoefend.

Ik vond het leuk en verrassend om als oud-predikant van de Oosterkerk gevraagd te worden om deze keer de verbindende teksten te schrijven en mee te werken aan de uitvoering. Ik ken nog veel mensen van het koor en ik heb in het verleden met verschillende koorleden meegespeeld in musicals. Het creatieve proces en het overleg heeft mij heel wat tijd en energie gekost, soms dwars door al mijn andere werkzaamheden heen. Maar het was voor mijzelf ook uitdagend en inspirerend om hieraan te werken. De samenwerking en de uitvoering hebben mij en het koor ook veel energie, plezier en voldoening gegeven. Er waren veel mooie en positieve reacties.

Het koor is alweer bezig met een volgende uitvoering, op dezelfde basis, met een nieuw thema en een nieuwe verbinder.

De jonge man blijft in mijn gedachten. En dat een mens kan veranderen, in verbinding met de Levende. Want de Liefde blijft dwars door alles heen breken.