Menu

Basis

Gods engelen en wij

Hoe herken je een engel? Ontdek 5 kenmerken van engelen in Gods engelen en wij
In de Bijbel en in vroeger tijd daalden engelen als Gods hemelboden regelmatig op aarde neer. Maar ook vandaag zijn zij nog niet uitgediend. Dat we ze niet of nauwelijks waarnemen zal wellicht niet aan hen liggen…

Hedendaagse bijbellezers zoals wij hebben vaak het gevoel dat de engelen ver van ons af staan. Engelen komen wel voor in de Bijbel en als gevolg daarvan ook in de cultuurgeschiedenis, maar ze spelen hoegenaamd geen rol in onze dagelijkse denken leefwereld.

Daarom worden ze soms verbonden met iets dat tegenwoordig wel veel aandacht trekt: spiritualiteit. Illustratief is het boek Honderd engelen (2007) van Anselm Grün, een Benedictijner monnik die allerlei spirituele bestsellers geschreven heeft. Volgens hem liggen er in mensen innerlijke schatten verborgen, die te ontdekken zijn dankzij het feit dat engelen ‘onze ziel in beweging brengen’. Hij stelt ze aan ons voor: de engel van de verzoening, de oprechtheid, het alleen zijn, de lichtvoetigheid, de rouw, het verstaan, de stilte, de glimlach, de zelfbeheersing, het delen, en vele andere. Bijbelse engelen zijn daar echter niet bij; Grün laat Gods hemelboden vrijwel samenvallen met algemeen-christelijke spiritualiteit.

Een totaal andere manier van omgaan met engelen is proberen hun aandacht te trekken. Op internet kwam ik deze wervende tekst tegen: ‘Engelen mogen je vooral helpen als je erom vraagt. Je hebt een vrije wil en je bepaalt zelf je lotsbestemming. De engelen mogen niet zomaar ingrijpen. Door ze op te bellen, met ze te praten, ze te schrijven of een mantra te zingen, roep je de engelen aan. Door de engelen aan te roepen helpen zij je door signalen te sturen die je begeleiden op je pad. Wil je ook in contact komen met jouw [sic] engel? Je bent welkom op de workshop of cursus In contact met je engel.’ Maar zo worden engelen door mensen aangestuurd in plaats van andersom.

De bellende engel, Sint-Janskathedraal, Den Bosch

De bellende engel, Sint-Janskathedraal, Den Bosch (foto: Lida Goede)

Profielschets van engelen

De Bijbel is geen ‘engelenboek’. Gods hemelboden behoren tot de andere wereld, waarvan wij sporadisch een glimp kunnen opvangen. Slechts af en toe komen ze tevoorschijn. Toch hebben tal van bekende bijbelse figuren een of meer engelen ontmoet. Het Oude Testament vertelt dat bijvoorbeeld van Adam en Eva, Abraham, Hagar, Jakob, Mozes, Bileam, David, Jesaja, Elia, Daniël. En in het Nieuwe Testament lezen we over engelverschijningen aan Zacharias, Jozef en Maria, Jezus en zijn leerlingen, Petrus, Cornelius, Paulus, en last but not least aan Johannes op Patmos. Al met al een lange lijst van bijbelse getuigen.

Kan er een soort profielschets van engelen opgesteld worden? Het Compendium bij de Catechismus van de Katholieke Kerk geeft in paragraaf 60 de volgende omschrijving: ‘De engelen zijn louter geestelijke schepselen, niet-lichamelijke, onzichtbare, onsterfelijke, persoonlijke wezens, begiftigd met verstand en wil’.

Van Gods hemelboden uit een andere wereld vangen we soms een glimp op

Kerkvader Augustinus veronderstelde dat de engelen door God geschapen zijn samen met het licht, op de eerste scheppingsdag. Deze persoonlijke lichtwezens kunnen zich vrij bewegen tussen hemel en aarde.

Als ze aan mensen verschijnen, maken ze de onzichtbare wereld zichtbaar. Zeven ‘aartsengelen’ zijn hooggeplaatst: zij staan voor Gods aangezicht (Tobit 12:15; Lucas 1:19; Openbaring 8:2). De aartsengelen hebben ook persoonsnamen, waarvan de bekendste zijn: Gabriël, Michaël en Rafaël.

Uit de bijbelse teksten rijst van hun activiteiten het volgende beeld op. De engelen dienen de Almachtige met hun lofprijzing en kunnen zowel Gods majesteit vertegenwoordigen als het kwaad bestrijden. Op aarde zijn ze bezig als bemiddelaars, beschermers, boodschappers, getuigen, strijders, redders in de nood en duiders van visioenen. Soms treden ze ons tegemoet in de gestalte van medemensen. De engelen verheugen zich over de verbreiding van het evangelie en zien toe op de verzamelde gemeente, met speciale aandacht voor de kwetsbaren in Gods koninkrijk. Maar ze zullen ook ingeschakeld worden bij de voltrekking van het eindgericht.

Engelen anno nu

Een actuele vraag is hoe het komt dat wij zo weinig engelen zien, vergeleken met de tijd van de Bijbel. Christenen uit andere culturen, zoals in Afrika en Azië, lijken zich veel meer bewust van hemelse beïnvloeding door zowel goede als kwade geesten.

Vluchtelingen vertellen een hand op hun schouder te hebben gevoeld. Als engelen door God worden uitgezonden om ons bij te staan (Hebreeën 1:14), dan zouden ze toch hier en daar zichtbaar moeten zijn?

Mijn boek Hemelse reisbegeleiding geeft vijf punten ter overweging:

1. Verschil tussen toen en nu

Engelen zijn nooit een alledaags verschijnsel geweest. Wel is het mogelijk dat ze tegenwoordig minder frequent op pad worden gestuurd dan vroeger. In de tijd van het Nieuwe Testament waren engelen veelal present om Jezus zelf en de eerste Jezusvolgers bij te staan. Die moesten hun taak ongehinderd kunnen doen, zodat het goede nieuws van Gods koninkrijk zich verder zou verbreiden in de wereld. Ook de tekens van het koninkrijk, zoals wonderlijke genezingen of spreken in vreemde talen, waren destijds duidelijker aanwezig dan vandaag. Maar dit neemt niet weg dat het getuigenis van Jezus en zijn apostelen tot stand is gekomen dankzij de bijstand van engelen. In dat opzicht dragen ze ook aan onze redding wel degelijk bij. Intussen gaat in de hemelse regionen de lofprijzing al eeuwenlang continu door.

Engelen zijn bezig als bemiddelaars, beschermers, boodschappers, getuigen,strijders, redders in nood…

2. Opmerkzaamheid

Als eenentwintigste-eeuwse christenen uit de westerse wereld zijn wij gemiddeld genomen minder opmerkzaam dan de Israëlieten vroeger, als het gaat om Gods werk. Met een gesloten wereldbeeld kijken we vaak niet verder dan onze menselijke horizon. Dan zijn die engelen wel om ons heen, maar hebben wij ze niet in de gaten.

Of wij houden wel rekening met Gods aanwezigheid, maar stellen ons die niet concreet genoeg voor. Een ziekenhuispastor die onderzoek deed naar engelervaringen (Hans Stolp), kwam zulke verhalen het meest tegen bij jeugdige patiënten. Kinderen geloven op een concrete manier. Dat geldt ook voor de geloofsbeleving van veel christenen uit andere delen van de wereld. Wij spreken meer algemeen over Gods wereldbestuur, zonder te beseffen dat God hemelse dienaren ter beschikking heeft om zijn wil uit te voeren. De Bijbel zegt bijvoorbeeld: ‘Moge de HEER u behoeden’ (Numeri 6:24), maar ook: ‘Hij zal zijn engelen opdracht geven om over u te waken’ (Psalm 91:11). Het is allebei waar: de HEER behoedt je doordat Hij zijn engelen opdracht geeft om over je waken. Leven voor Gods aangezicht is hetzelfde als leven onder het toeziend en wakend oog van zijn dienaren.

3. In mensengedaante

Soms kan het gebeuren dat we engelen ontmoeten in de gedaante van medemensen. Engelen verschijnen volgens de Bijbel vaak in een menselijke gestalte, je kunt ze verstaan en ze vallen aanvankelijk niet op. Bij de opstanding en de hemelvaart ging het om (jonge) mannen in witte kleren. ‘Sommigen hebben zonder het te weten aan engelen gastvrijheid betoond’, zegt Hebreeën 13:2. Denk maar aan de gasten in Abrahams tent en aan de mannen die in Sodom bij Lot thuis ontvangen werden. Wellicht verschuilen engelen zich af en toe achter gewone mensen of maken ze gebruik van hun optreden. Zo kunnen wij zeggen dat sommige mensen ‘engelengeduld’ hebben, of iemand het compliment geven: ‘je bent een engel’.

Kortom, wanneer we iets engelachtigs ontdekken in medemensen, weerspiegelt dat mogelijk hemelse invloed op de mensenwereld.

De engelen zijn wel om ons heen, maar we hebben ze niet in de gaten

4. Luchtsteun

Verder mogen we niet vergeten dat gelovigen op aarde luchtsteun krijgen van de engelen. Een hemelse legermacht (onder leiding van de aartsengel Michael) is voortdurend bezig om de redding door Jezus Christus veilig te stellen en de voltooiing van Gods koninkrijk te bewerken. Achter de schermen wordt hard gevochten. Voor ons zijn de machten van het kwaad veel te sterk, daar kunnen wij nooit tegenop. Maar tegenover die duivelse beïnvloeding staat een goddelijke overmacht. Christus is de Heer van de engelen, omdat Hij sinds zijn hemelvaart de hoogst verhevene is in heel de kosmos. Ook onzichtbaar kunnen de engelen volop actief zijn. Omringd door dienende geesten die uitgezonden worden om het kwaad te bestrijden, leven wij op aarde in een hemels krachtenveld.

5. Openbaarheid

Ten slotte: de engelen zullen volledig in de openbaarheid treden bij de wederkomst. Wanneer de Heer komt voor het eindgericht, wordt Hij volgens het Nieuwe Testament omzwermd door zijn heilige engelen. Niet alleen als machtsvertoon, doordat zij de goddelijke glorie van de Vader en de Zoon zichtbaar maken. De engelen hebben ook een taak toebedeeld gekregen bij het laatste oordeel. Jezus had namelijk zelf aangekondigd, dat zij de Mensenzoon zullen bijstaan bij het verzamelen en scheiden van rechtvaardigen en onrechtvaardigen, alsook bij de uitvoering van het vonnis (Matteüs 13:41-42; 25:32; Marcus 13:27).

Nabijheid van engelen

Engelen zijn dichterbij dan je denkt, want de hemel is dichterbij dan je denkt. Wij stellen ons de hemel doorgaans voor als een bepaalde plek in het heelal. Maar de hemel kon wel eens een andere dimensie van de geschapen werkelijkheid zijn. Een dimensie die voor ons onzichtbaar en niet rechtstreeks toegankelijk is, terwijl engelen (net als de opgestane Jezus) de grens moeiteloos kunnen oversteken. Dan bevindt de hemel zich bij wijze van spreken om de hoek.

De Britse theoloog Tom Wright wijst erop dat ook wij nog volop een rol spelen in de heilsgeschiedenis. Dat besef zijn we helaas een beetje kwijtgeraakt. Wright gebruikt de vergelijking met een drama, dat zich nog steeds ontvouwt. De eerste akte van het laatste bedrijf is het Nieuwe Testament en dat bedrijf loopt door tot aan de wederkomst van Christus. Nu zijn wij aan de beurt om de ons toebedeelde rol te spelen in Gods grote verhaal. We mogen dat doen samen met medechristenen, improviserend in de Geest van de Bijbel. Zo gezien is de bijbelse leefwereld evengoed onze wereld en zijn er ook vandaag nog engelen om ons heen.

Engelen verschuilen zich achter gewone mensen…

Engelen staan dus in dienst van het goddelijke heilsplan, zowel gedurende de bijbelse tijd als tegenwoordig. Ze vertegenwoordigen Gods presentie in de geschapen werkelijkheid en maken zijn liefdevolle zorg voor zijn kinderen concreet. Als we beseffen dat God zijn engelen inzet om ons te begeleiden op weg naar het Koninkrijk, wordt onze denken leefwereld aanzienlijk verrijkt.

Rob van Houwelingen is hoogleraar Nieuwe Testament aan de Theologische Universiteit in Kampen


Hemelse-reisbegeleiding-9789043535809-cover

Ga met Rob van Houwelingen mee op zoek naar sporen van engelen in het Nieuwe Testament.

In de belevingswereld van de westerse mens spelen engelen geen rol van betekenis meer. Daar staat tegenover dat hun sporen tijdens iedere periode van de kunstgeschiedenis duidelijk zichtbaar zijn.

Via twaalf exegetische verkenningen bespreekt Rob van Houwelingen in Hemelse reisbegeleiding alles wat het Nieuwe Testament zegt over engelen of engelmachten.


Ook interessant over engelen

portret Rob van Houwelingen (foto Dick Vos)

Wellicht ook interessant

Nieuwe boeken