Het geheim van de harpoenier

Maandag: tijd voor een Theologencolumn. Deze week opent Henk Stoorvogel de week met een reflectie alsmaar druk zijn. Zouden we niet uit stilstand moeten werken; in plaats van uit voortdurend bezig zijn?

„IJdelheid maakt dat we betekenisvol willen zijn en daarom te hard gaan werken.”

Henk Stoorvogel

Het is denk ik mijn nummer één valkuil: ik ben zó vaak nét te druk. En daar vind ik wat van. In het boek Moby Dick, van Herman Melville, is één van de meest dramatische scènes de confrontatie tussen kapitein Achab en zijn schip met de grote, witte walvis, Moby Dick. Het is een clash der titanen, een botsing tussen de machten van goed en kwaad. Het is een strijd op leven en dood tussen het demonische zeemonster in de ziedende zee en de woedende kapitein Achab die wraak op hem wil nemen.

Opereren vanuit stilstand

De hele bemanning geeft alles wat ze hebben. Iedereen werkt zich in het zweet, in de achtervolging op de grote, witte walvis. Te midden van al het tumult is er één man die niets doet. Hij zweet niet, schreeuwt niet, vecht niet. Het is de harpoenier. De man staat op zijn post, gefocust, onbeweeglijk, rustig, klaar voor het moment om toe te slaan. Melville schrijft dan:

“Teneinde de werpspies met de grootste efficiency te kunnen gooien, dienen de harpoeniers van deze wereld vanuit stilstand te opereren, en niet vanuit hard werken.”

Het belang van timing

Teneinde onze doelen te bereiken kunnen we héél hard werken, zoals de bemanning van het schip. Of we kunnen ervoor kiezen om het juiste moment af te wachten, en dan met alles wat in ons is toe te slaan. Doorslaggevende gebeurtenissen hangen soms meer af van timing dan van hard werk. De leider is degene die te midden van alle onrust en chaos onbeweeglijk als een rots blijft staan, zodat die op het juiste moment de richting kan geven die beslissend is.

Jezus’ gevoel voor timing

Als ik de evangeliën lees ben ik keer op keer onder de indruk van Jezus’ gevoel voor timing. Hij verstond de kunst van wachten en handelen. Hij wist wanneer te verschijnen en wanneer te verdwijnen. Neem Johannes 7. In eerste instantie wil Jezus niet naar Jeruzalem voor het Loofhuttenfeest. Hij zegt: “Gaan jullie maar naar het feest; ik ga niet, omdat de tijd nog niet rijp is.” Kort daarna was de tijd blijkbaar wel rijp, want Jezus reist alsnog naar Jeruzalem, om vervolgens ‘op de laatste dag, het hoogtepunt van het feest’ een memorabele toespraak te houden.

Op deze manier kon hij zijn werpspies met de grootste efficiency gooien. Want hij opereerde uit stilstand en niet vanuit hard werken.

Ritme van gebed

Het is met name de evangelist Lucas die ons het ritme van het gebedsleven van Jezus laat zien. Hij beschrijft een reeks aan momenten waarin Jezus zich terugtrekt om te bidden. Zo is hij de enige die vermeldt dat Jezus tijdens zijn doop ‘aan het bidden was.’ (Lucas 3:21) Lucas vat samen: “Hijzelf trok zich geregeld terug op eenzame plaatsen om er te bidden.” Voor belangrijke beslissingen (zoals het aanstellen van de twaalf discipelen), voor intensieve gesprekken of grote gebeurtenissen, zien we Jezus bidden. Hij remde af en trok zich terug. Op deze manier kon hij zijn werpspies met de grootste efficiency gooien. Want hij opereerde uit stilstand en niet vanuit hard werken.

De redenen van onze drukte

Regelmatig denk ik aan de harpoenier van Melville. Ik denk dat dat vooral zo is omdat ik het zo moeilijk vind om stil te staan en niet te werken. Energie leveren, initiatief nemen, meters maken, dat gaat me allemaal prima af. Maar stilstaan vraagt veel kracht. En niet alleen kracht, maar misschien wel vooral vertrouwen. Vertrouwen op het werk van anderen, vertrouwen op de aanwezigheid van God.

Eugene Peterson zegt:

“Ik ben druk omdat ik ijdel ben.
Ik ben druk omdat ik lui ben.”

IJdelheid maakt dat we betekenisvol willen zijn en daarom te hard gaan werken. Onze luiheid maakt dat we slecht luisteren naar onze grenzen, en grenzeloos worden in werk.

Omgaan met tijd

Ik ben vaak druk. En als ik eerlijk ben, is dat vaak ook vanuit ijdelheid en luiheid. Het vraagt nederigheid om minder te doen. Het vraagt kracht om mijn eigen grenzen, en die van mijn geliefden, te respecteren en voor te laten gaan op mijn ijdelheid. In leiderschap is het omgaan met tijd van cruciaal belang. De wijze waarop wij onze dagen doorbrengen, is de manier waarop wij onze levens leiden, zei Annie Dillard.

Voor ons allemaal geldt dat er vierentwintig uren gaan in een dag en zeven dagen in een week. Ons leven lang hebben we te maken met tijd. Toch zijn we als vissen die maar niet kunnen wennen aan water. We proberen tijd te kopen, tijd te winnen, tijd te sparen. We worstelen met de omgang met tijd. De sleutel tot het goed omgaan met de tijd die ons gegeven is, ligt in het geheim van de harpoenier. Stilstaan. Wachten. Bidden. Werpen.

Henk Stoorvogel is consultant in leiderschap en ondernemer. Hij is gepromoveerd op de veranderkracht van preken. Vanuit het Sermon Movement Center traint hij sprekers en predikers om met nog meer impact te spreken.