Het wezenlijke onthullen
‘Waarheid zie je als je kijkt met liefde.’
Wat is waarheid? Wij zijn geneigd te denken: wat feitelijk klopt. Dat is een wetenschappelijke manier van kijken, maar die doet geen recht aan ons aanvoelen. Als iemand zegt dat hij of zij van je houdt betekent dat niet: ‘Als ik je zie gaat mijn bloeddruk omhoog en maken mijn hersenen fenylethylamine aan’ – ofschoon dat best waar kan wezen.
Waarheid staat in onze cultuur onder druk. We worden overspoeld door halve waarheden en leugens. We gaan ervan uit dat reclamemakers, politici, bankiers en journalisten niet de waarheid vertellen, maar alleen dat wat hun eigen belang dient. Vaak vinden we dat al niet eens meer erg: zo zit de wereld in elkaar, toch?
In ons aanvoelen heeft waarheid een diepere betekenis dan de feitelijkheid of het eigenbelang. Het is niet zo gemakkelijk om dat te omschrijven. Vaak voelen we of iets klopt, of het juist is, of iemand oprecht is en authentiek. Dat leidt tot de gedachte dat waarheid iets persoonlijks is, iets wat iedereen voor zichzelf moet bepalen. Wat voor jou waar is, is het daarmee nog niet voor mij: waarheid is alleen maar subjectief.
Veritas, waarheid is het motto van de dominicanen. Het gaat dan niet over feiten of over persoonlijke authenticiteit. Het gaat over een manier van kijken die onthult hoe iets werkelijk is. Een manier van kijken die verbonden wordt met God die goed is en met liefde kijkt. Naar alles, zelfs naar wat pijnlijk is of niet deugt.
Leven in het voetspoor van Dominicus leidt hiernaartoe. Je moet bereid zijn om onderweg te gaan, nieuwsgierig zijn naar deze wereld als Gods wereld, je ontvankelijkheid oefenen, de democratie praktiseren, weten dat God onkenbaar is en dat elk mens rechten heeft – en dan niet als een inquisiteur andersdenkenden veroordelen, laat staan je eigen gedachten.
De dominicaanse levenshouding werkt toe naar tolerantie: de bereidheid om een ander anders te laten zijn en te blijven leren. Waarheid is immers niet iets persoonlijks, wat ieder voor zich maar moet bepalen. Het is iets wat groter is dan wij, en waar we ons door laten gezeggen. Om er iets van te pakken te krijgen, hebben we ieders inzicht in de waarheid nodig.
Arjan Broers
—
Arjan Broers is auteur van Leven met Dominicus dat onlangs verscheen bij Uitgeverij Meinema.