Ik ben ongeneeslijk religieus

In het nieuwe boek Ongeneeslijk religieus neemt filosoof en theoloog Gerko Tempelman zichzelf onder de loep. Hieronder kunt u de blog van Gerko over geloofsverlies lezen. Hij staat stil bij de vraag: ‘had ik eigenlijk een keuze? Of breder: kun je wel kiezen voor wat je gelooft?‘

Een recept voor geloofsverlies

Toen ik, vanuit de gereformeerde zuil, theologie en filosofie ging studeren in Amsterdam, zeiden mensen tegen mij: pas maar op! Je zult je geloof verliezen! Ik dacht: als je dat zegt, heb je geen hoge pet op van je geloof. Alsof theologie-studeren-in-Amsterdam automatisch leidt tot geloofsverlies.

Maar later heb ik ze dikwijls gelijk gegeven.

Het heeft me stilgezet bij de vraag: had ik eigenlijk een keuze? Of breder: kun je wel kiezen voor wat je gelooft? Er zijn best goede redenen om te denken dat dat niet zo is.

Kun jij geloven dat de maan van kaas is?

Probeer het met een onschuldiger voorbeeld: kan ik nu besluiten dat ik geloof dat de maan van kaas is? Zo van: ik geloof vanaf nu volledig dat datgene wat we de maan noemen, geen brok van steen is, maar een enorme homp kaas. Van koeienmelk. Kun je daarvoor kiezen?

Nee.

Want ook al probeer je het, je gelooft dat gewoon niet.

En dat geldt eigenlijk voor alle overtuigingen. Ik kan niet opeens besluiten om een andere politieke oriëntatie te hebben dan ik heb. Ik kan niet kiezen vandaag ook maar eens te geloven dat de maanlanding nep was. Of dat God een vliegend spaghettimonster is. Waarom niet? Nou, om deze reden: ik geloof dat niet. Ik geloof wat ik geloof, en ik kan niet opeens kiezen iets anders te geloven.

Gek eigenlijk. Want ondanks dat iemand er niet voor kiest, hebben we er wel een mening over. Als iemand denkt dat Amerikaanse machthebbers zelf 9/11 hebben veroorzaakt, dan vinden we daar iets van. We houden mensen daar verantwoordelijk voor. Je gelooft in sprookjes, zeggen we dan (de meeste van ons). Stop daar mee. Geloof dat niet meer.

Maar dat gaat dus niet. Iemand kan niet opeens kiezen iets anders te geloven dan wat-ie gelooft. Wie eenmaal gelooft dat 9/11 een complot was, kan niet opeens iets anders geloven. Net zoals jij niet opeens kan geloven dat de maan van kaas is.

Hoe zit dat met geloven?

Bovenstaande gedachte pikte ik op van filosoof René van Woudenberg. Van Woudenberg had ook een oplossing voor deze kwestie. Misschien had jij ‘m al bedacht. Hij gaat zo:

We kunnen mensen niet verantwoordelijk houden voor wat ze geloven

We kunnen mensen alleen verantwoordelijk houden voor hoe ze tot dat geloof zijn gekomen.

Als jij je jarenlang inlaat met complottheorieën, dan loop je een groter risico dat je het gaat geloven. Als jij dagelijks binnenloopt bij de Scientology kerk, dan riskeer je dat je gaat geloven wat daar gezegd wordt. En dáár kun je iets van vinden. Dáár houden we mensen verantwoordelijk voor.

Of als je dus theologie en filosofie gaat studeren in Amsterdam.

Meisje bij de bus

Ooit sprak ik een meisje hierover. Ze zei: ‘laatst las ik ergens dat er in sommige Aziatische landen geen woord is voor ‘toeval’.’

‘Niet veel later’, vervolgde ze, ‘miste ik de bus’. Ze had een belangrijke afspraak en de bus was te vroeg. Natuurlijk werd ze kwaad op zichzelf. Waarom was ze niet eerder vertrokken? Ze was gestrest, boos en gefrustreerd.

Totdat ze zich herinnerde wat ze gelezen had over toeval. Ze dacht: wat zou iemand die het woord toeval niet kent nu denken?

         Niet dit: stom, stom, stom, dat die bus nu net vandaag te vroeg moest komen.

         Maar dit: het heeft zo moeten zijn. Er is een reden. Het is besloten. Klaar.

En daar, bij de bushalte, probeerde ze het uit, vertelde ze. Het heeft zo moeten zijn. En plots verdwenen haar boosheid en frustratie als sneeuw voor de zon. Misschien zou ze iemand tegenkomen in de volgende bus die ze nodig weer eens moest spreken. Misschien was er een andere reden die ze nooit zou kunnen ontdekken. In ieder geval was er een reden. Toeval bestaat niet.

Vanaf dat moment besloot ze dit idee te omarmen. Toeval bestaat niet, alles heeft een reden. Je wordt er veel rustiger van. Werkt perfect. Toch?

Ik ben ongeneeslijk religieus

Is het wel zo makkelijk? Kun je gewoon kiezen wat je uitkomt? Ook als het gaat om hoe je het leven ziet?

Ik ben er nog niet over uit. Deze zomer denk ik erover na, want ik schrijf er een boek over. Het boek heet Ongeneeslijk Religieus. Want dat ben ik. Ik zit ergens in het middenveld tussen geloof en ongeloof. Ik wil niet kiezen voor het geloof van waar ik vandaan kom. En ook niet voor het compleet afzweren ervan. In mijn boek onderzoek ik of er een tussenweg is.

En er komt hulp uit onverwachtse hoek: de filosofie. Want er zijn vandaag de dag een aantal atheïstische/ niet-religieuze filosofen die nou juist weer enorm bezig zijn met christelijke thema’s. God is dood! Roepen zij, maar juist vanuit dat vertrekpunt schrijven ze heel veel over Jezus aan het kruis, Paulus en het christelijke denken.

– Gerko Tempelman n.a.v. Ongeneeslijk religieus / Uitgeverij Kok / als paperback en als e-book
    

Ongeneeslijk religieus

In Ongeneeslijk religieus neemt filosoof en theoloog Gerko Tempelman zichzelf onder de loep. Want zijn persoonlijke verhaal is precies het verhaal van God en de moderne tijd. Het is een verhaal over het verdwijnen van God, maar ook een verhaal waarin het nog verbijsterend vaak over God blijft gaan. Sterker nog: het is een verhaal over een verwarrende comeback van God in de hedendaagse filosofie. Een wederopstanding, zo je wilt, maar dan verzonnen door atheïstische filosofen. Gerko Tempelman wil er het fijne van weten. Om te zien of je er iets mee kunt, als je ongeneeslijk religieus bent. Een toegankelijk geschreven boek over een actueel onderwerp, vol met persoonlijke ervaringen en verfrissende gedachtenkronkels.

Gerelateerde titels

Misschien vind u de volgende boeken ook interessant: