Menu

Premium

Jezus bidt voor Zijn volgelingen

Preekschets Johannes 17:20 en 21, Wezenzondag

Maar niet alleen voor hen bid ik
nee, ook voor hen die door hún woord
in mij geloven,
dat ze allen één mogen zijn,
zoals gij, Vader, één zijt met mij
en ik met u,-
dat zij ook één zijn met ons,
opdat de wereld gelove
dat gij mij hebt gezonden.

(Johannes 17: 20 en 21 Naardense Bijbel)

  • Bijbelgedeelte: Johannes 17:14-26
  • Preekstekst: Johannes 17:21 en 22
  • Thema: Eén in lijden en heerlijkheid. Toekomst in verbinding en verwachting.

Liturgisch kader

Deze preekschets is geschreven voor Wezenzondag, zondag Exaudi: ‘(Ver)hoor’, uit Psalm 27:7. Het is de zondag tussen Hemelvaart en Pinksteren.

Paasliederen en Pinksterliederen geschikt voor ‘wezenzondag’ (verweesd zijn):

  • Psalm 47
  • Psalm 27:1 en 4
  • ‘Halleluja, lof zij het Lam’ (259 LvdK)
  • ‘Wij knielen voor uw zetel neer’ (Hemelhoog 220)
  • Lied 210 LvdK ‘Sta op, een morgen ongedacht‘
  • Omdat Hij leeft’ (Opwekking 47)
  • Liederen van Sela en Hillsong

In de voorbede niet alleen voor weduwen en wezen bidden, ook voor  ontheemden, vluchtelingen. Wij zijn tot vreemdeling geroepen, niet tot wereldvreemdheid. Gebed opdat we echt één van hart zijn met de gezindheid van de Heer, onafhankelijk van onze kerkelijke achtergrond en culturele verschillen.

Uitleg

Verbinding

Johannes schrijft in zijn Evangelie in prachtig Grieks over wie de Heer is in verbinding met de Vader en met mensen. Dit houdt in dat Hij moet lijden vanwege die verbinding, omdat Hij de Thora leeft naar haar uiterste bedoeling. In woord en daad (dabar, Hebreeuws) wordt God zichtbaar. Mensen die de Heer volgen, kunnen zelf ook lijden tegemoetzien, maar niet zonder opstanding of zonder belofte. Johannes 17 staat in de context van Johannes 16, vlak voor het lijden van de Heer. Er is de belofte van de Geest, op de vijftigste dag, bij het afsluiten van de Paascyclus in de Joodse traditie. Dat is tegelijkertijd een oogstfeest.

Weemoed – herdenking, komt daarmee te staan in het teken van vooruitzien – voorbereiding op een nieuwe toekomst. Het wijst naar de pijn van de kruisiging, waarbij alleen de beide Maria’s en Johannes aanwezig zijn en Petrus op afstand, én naar de openbaring van de tuinman in Johannes 20, terugverwijzen naar Eden, de tuin van Genesis 1 en 2, en naar de eerste Adam. Met Pasen treedt Jezus als de tweede Adam naar buiten. Hij gaat zijn leerlingen voor naar Galilea, vóór Hij terugkeert naar God.

Afscheidsrede

Een overtuiging kan blijkbaar gevaarlijk zijn. Daarom bidt de Heer voor zijn volgelingen. Johannes 13 tot Johannes 17 zijn onlosmakelijk verbonden met en geplaatst vlak voor het grote lijden dat de Heer zal ondergaan. Johannes 15: de aansporing om verbonden te blijven met de Heer als wijnstok en ranken. De rank leeft bij gratie van de wijnstok. Zo blijft iemand in Gods liefde, onlosmakelijk en levenwekkend verbonden. Het gaat blijkbaar niet alleen om hemelse zaken maar om een verbinding tussen hemel en aarde, waar de Heer een zichtbaar teken van is. God, die mét ons is, wat er ook gebeurt.

De aansporing om het goede te doen heeft blijkbaar lang niet altijd tot gevolg dat men ook goed ontmoet. In déze situatie bidt de Heer voor ons. Voor éénheid, maar ook voor kracht. Het uitdragen van een overtuiging met gezag kan zo gevaarlijk zijn, dat iemand het met het leven moet bekopen.

En zo tekent Johannes hier de afscheidsrede die Jezus kort voor zijn arrestatie hield. Een afscheidsrede die Johannes neerschreef uit zijn herinnering aan wie Jezus was, ter bemoediging voor de volgelingen van de Heer omstreeks het jaar 90 toen de eerste grootscheepse vervolgingen losbraken. Christenen erkenden, net als Joden, geen andere God erkenden dan de Schepper van hemel en aarde en stelden die God boven de godkeizer. Jezus’ laatste woorden die Johannes van optekent zijn een gebed met gevolgen voor de wereld.

Thema

Het thema in dit gebed is niet alleen de eenheid tussen de Vader en de Zoon, maar ook de eenheid tussen wie met de Heer verbonden zijn. Het gaat dus niet alleen om ‘afscheid’, maar om opstanding en Pinksteren – een nieuwe verbinding tussen God en mensen. Het woord doksa (heerlijkheid) is niet voor niets een heel centraal woord in heel Johannes 17. In heel Johannes trouwens: de Griekse vertaling van het Hebreeuwse kabod, Gods heerlijkheid zichtbaar in de persoon van Jezus. Vers 1 – 11 kan daarom niet van ons Bijbelgedeelte los worden gelezen, het bepaalt de betrouwbaarheid en de verhoring van dit gebed.

Kernwoorden

De kernwoorden van dit gebed zijn heerlijkheid Gods, bewaring en blijdschap. Deze drie zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Deze drie woorden betekenen geen leven van een leien dakje of zonder gevaar. De Heer bidt niet dat zijn volgelingen uit de wereld weggenomen worden, maar dat ze kracht krijgen om staande te blijven. Ligt in vers 1 – 13 de nadruk op de éénheid, daarin komt mee de worsteling die het volgen van de Heer mee kan brengen. Apart gezet worden om Gods waarheid. Aloude woorden die ook klonken bij het bezingen van de Thora, die ook doorklinken in de boekrol van Openbaring 4; het levende bewijs daarvan is het Lam dat deed wat de Heer zei. Zo ziet een leven er blijkbaar uit dat doet wat God zegt!

Bergen en wolken. Foto van Enrique op Pixabay.
Jezus neemt afscheid van Zijn leerlingen, maar niet voorgoed. Wezenzondag doet ons nadenken over het gebed van Jezus in Johannes 17. Foto van Enrique via Pixabay.

Heerlijkheid

De heerlijkheid die de Eeuwige aan Jezus en aan diegenen die Hem volgen wil toemeten is nog niet volledig zichtbaar, en tijdens het spreken van dit gebed niet begrepen door de leerlingen. Ze is verborgen zoals de heerlijkheid van de vrijheid voor het volk Israël in ballingschap ook nog verborgen was, maar wordt geloofd en gekend en erkend (ginooskoo) door diegenen die door God aan de Heer zijn gegeven.

Het gebed van de Here Jezus tot de Vader is ook een belijdenis; net als het Onze Vader: belijdenis en gebed ineen. Zo neemt de Heer afscheid, maar niet voorgoed!

Het woord ´heerlijkheid` is het zichtbaar zijn van Gods glorie. Om achter de betekenis van dat woord te komen moeten we terug naar Mozes. Als Mozes van de berg terugkeert met de Tien Woorden, dan straalt de heerlijkheid van God van zijn gezicht af. Mozes neemt goede woorden van God mee, en het doen van die goede woorden is tot eer van de Heer, niet alleen maar een eren van de Heer met woorden. In het Joodse denken vallen woorden en daden samen, ze zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Bij Stimpfle is het Hogepriesterlijk gebed geënt op Mozes, die met de heerlijkheid van God op de berg Horeb wordt geconfronteerd en teruggaat met woorden van belofte, de Thora op stenen tafelen.

In het spreken over de heerlijkheid van God wordt ook de relatie tussen God en mensen beleden! Dat is niet hetzelfde als het houden van een x aantal ethische waarden en normen. Het gaat niet om wet, maar om de liefde (agapaoo!) die de Heer in ons hart legt. Liefde vervult de wet; dat is precies wat Jezus deed. Liefde openbaart de waarheid, en zo wordt waarheid niet een serie onfeilbare dogma’s. Liefde leert ons Gods vrijheid en toont ons die als belofte voor heel de schepping.

Leven met uitzicht

Samengevat:

  • éénheid Vader en Zoon en de verheerlijking van Vader en Zoon en omgekeerd.
  • éénheid tussen de leerlingen (door God aan de Heer geschonken) en de Zoon – en zo ook intrinsiek met de Vader.
  • éénheid tussen de volgelingen van de Heer met als model weer die eénheid vader – Zoon en vice versa.

Dat leidt uiteindelijk naar de voltooiing van de schepping. Tot die tijd zal er ook vijandschap bestaan; daar begint Johannes 1: 7 en 1:10, vergelijk 17: 24 – 27 mee! In het gebed is ook de belofte gegeven: de Vader ís de Rechtvaardige (vers 25); daarmee zijn leerlingen en volgelingen via Jezus Christus verbonden – door geloof.

Leven met de opstanding van Christus, al zijn we niet weggenomen uit de wereld, maar er middenin, is ‘leven in ballingschap’, leven met zicht en uitzicht, maar voorlopig nog wel door de mist van de werkelijkheid om ons heen.

Het Hogepriesterlijk gebed laat zien dat we verbonden zijn met het Lam. Door Hem wordt de schepping voltooid en in de éénheid en vrede en liefde laten we zien hoe die principes in het hier-en-nu voorteken zijn van de voltooiing.

Aanwijzingen voor de prediking

  • Dit gebed plaatsen in de Joodse traditie: het is dus geen anti-Joods gebed, ondanks wat sommigen geneigd zijn te zeggen in het conflict Israël – Gaza. ‘Heerlijkheid’, ‘eenheid’ en ‘liefhebben’ zijn kerneigenschappen van Vader en Zoon die die relatie bepalen in heel het Johannesevangelie.
  • Het gaat niet om een organisatorische eenheid, maar om gezamenlijk erkennen hoe de Zoon ons met Hem verbindt: onze belijdenis van Vader en Zoon door Gods Geest die ons in de Heer met de Vader verbindt. Wij zijn ‘geschenk’ van de Vader aan de Heer en omgekeerd!
  • In een crisissituatie waarin oorlog dreigt, ook in West- Europa, is het van groot belang dat moed ontleend wordt juist vanwege die verbondenheid met Vader en Zoon. Dat maakt een mens zachtmoedig, zachtzinnig en moedig tegelijk.
  • Niet geaardheid, sociaal of seksueel of wat dan ook, bepaalt ons leven, maar het leven vanuit de voltooiing, door de Heer beloofd. Zo komt de Geest met Pinksteren. De gezindheid van Christus die ons één doet zijn over slechts menselijke kerkgrenzen heen. Maar de toekomst is aan God en die is goed!

Johan Lotterman is gepensioneerd voorganger van de Vrije Evangelische Gemeente Beverwijk en van Luthers Zeist.

Wellicht ook interessant

Nieuwe boeken