Korte Metten: Verlossend vasten als gedeeld verlangen

In de columnreeks Korte Metten bespiegelen onze schrijvers voor u de actualiteit. Wat valt hen op? Wat willen ze ontzenuwen, waar maken ze korte metten mee? Deze week geeft stadspredikant Petra Schipper ons een inkijkje in de veelkleurige én verlossende praktijk van het vasten in Antwerpen.

Vasten. De weken voor Pasen. Deels tegelijk met de ramadan. En met het joodse vasten voorafgaand aan het poerimfeest. In Antwerpen word je er van alle kanten in meegenomen. In het andere dagritme: van een meer ingekeerde ochtendstad tot ‘s avonds de rumoerige gezelligheid. Ook christenen uit Syrië, Pakistan, Eritrea, Ethiopië… vasten nu intensiever dan anders.

Een fris, jong meisje uit Eritrea zonder familie in België vertelt me hoe vasten verweven is met haar hele leven. Jezus heeft ook geleden. Die verbondenheid met hem houdt haar gaande.

Vasten lijkt in het grotendeels oververzadigde rijke Westen terug van weggeweest

Een hoogopgeleide moslima uit Tsjetsjenië laat een gebedssnoer door haar vingers glijden terwijl ze vertelt over haar trauma’s en haar leven in België – al tien jaar zonder verblijfsvergunning. Ze is voor haar voedsel afhankelijk van hulp. Het ware vasten, zegt ze, is toezien op je hart, je tong en je hersenen, je gedachten. Daar heb je nog wél controle over.

Vasten lijkt in het grotendeels oververzadigde rijke Westen terug van bijna weggeweest. Dankzij mensen zoals zij, en ook uit andere motieven. Als reactie op die oververzadiging wellicht. In sommige kringen wordt er openlijk over gepraat. Mensen bedenken hun eigen vormen en gradaties, alsof vasten een soort detoxkuur is. Een tijdje geen vlees, alcohol, zoetigheden of sociale media. Of als statement: in deze periode niet meer kopen of bestellen bij multinationals. Voor een tijdje is dat te doen en voelt het goed.

Individualistisch versus collectivistisch geloven: een valse tegenstelling

Die eigen keuze lijkt te primeren bij mensen die een keuze hebben. ‘Ik geloof nog wel, maar niet meer in de kerk.’ In Nederland en Vlaanderen verwoordt dit hoe veel mensen erin staan – in het religieuze. Losvast. Zoals trouwens op veel gebieden in het leven.

Je zou die houding als individualistisch kunnen bestempelen, tegenover met het mooie gezamenlijke van vasten en gemeenschapsbeleving in collectivistische culturen. Maar dat lijkt mij een valse tegenstelling. Overal zoeken mensen een mix van samen zijn en zelf kiezen, van groepsverband en eigen invulling. En dat is helemaal oké.

Vasten biedt houvast in verwarrende tijden

Van oudsher leggen de grote godsdiensten nadruk op zowel gemeenschap als het persoonlijke geweten. En in onze verwarrende tijden is het blijkbaar ook aantrekkelijk om je weg te zoeken in juist die noties en rituelen die je niet zelf hebt hoeven bedenken. ‘Verbinding met Iets hogers’, ‘ergens bij horen’ – het zijn diepe behoeften die boven komen drijven wanneer het consumentisme je met een honger achterlaat.

Natuurlijk, waar mensen dit samen beleven, is er ook altijd enige druk om ‘mee te doen’ ‘zoals wij dat doen’. Veel mensen geeft dat net houvast. Er komt in deze tijden zoveel op ons af dat zelfs jongeren al te moe zijn om veel na te denken.

Niet alleen rust maar ook richting

De Gentse imam Khalid Benhaddou ziet dat ook gebeuren. Op 23 maart schrijft hij op Facebook hoe het hem ontroert om weer volle moskeeën te zien met veel jongeren. Maar hij merkt ook op dat hij hier wel wat inhoud en bezinning in mist.

‘Naast die heropleving van het religieuze ritueel valt iets anders op: de religieuze verdieping blijft opvallend uit. (…) De moskee als plek van bezinning dreigt te verworden tot een spirituele ‘wellness’, waar het ritueel primeert, maar het kritisch denken afwezig blijft. (…) Ik ben blij dat jongeren de weg naar de moskee vinden. Maar ik ben pas echt hoopvol als ze daar niet enkel rust vinden, maar ook richting.’

Hetzelfde kunnen we zeggen in het christendom. Niet alleen jongeren, maar wij allemaal worden juist via het vastenritueel gewezen op het ware vasten, zoals de profeet Jesaja het al duizenden jaren geleden verwoordde: bevrijding, recht, bekommernis – concreet in het delen van brood, onderdak en kleding. En dat kunnen we niet alleen.

Dat deel ik met mijn diverse stadsgenoten: een verlangen om samen bevrijding, recht en bekommernis te zoeken en te oefenen. Om bevrijd te zijn om te verbinden. Verlossend te vasten, zoiets. Los vast.

Over de auteur

Meer lezen over het thema vasten?