Korte Metten: Pelgrims van de hoop
Als late pelgrim ging Antwerpenaar Joost (54) op pad. Het kon nog net — vlak voor Allerheiligen, de afsluiting van het pelgrimsseizoen. Zo tegen het einde worden de wegen stiller, de herbergen leger. Motregen dwarrelt neer, de lucht is dof als tin. Dat hij juist dit moment koos, was veelzeggend: kort geleden verloor Joost zijn baan. En zoals een oude pelgrimswijsheid zegt: “Als de camino roept, dan moet je gaan.”
Joost is een van de ruim vijfhonderdduizend pelgrims die dit jaar met rugzak en stok op weg gingen naar Santiago de Compostela — vaak op een kantelpunt in hun leven. Het officiële pelgrimsseizoen loopt van Pasen tot Allerheiligen, maar het verlangen naar onderweg zijn kent geen seizoenen. In 2023 bereikten 446.000 pelgrims Santiago; in 2024 waren het er bijna een half miljoen. En op 20 oktober van dit jaar kreeg de Colombiaan Jairo Forero Chaves de 500.000ste ‘Compostela’ uitgereikt.
Opnieuw een record.
De mens als pelgrim
Paus Franciscus riep 2025 uit tot Jubeljaar in het teken van Pelgrims van de Hoop. De pelgrim is daarin beeld van de mens zelf: onderweg, zoekend, in transitie. Zoals het volk van Mozes dat door de woestijn trok — van slavernij naar vrijheid, van beklemming naar belofte.
De weg zelf is de leraar.
De pelgrim leert door dorst, door blaren, door de vreemdeling die zijn brood met hem breekt, door de herbergier die plek aanbiedt. Zo worden Bijbelse beelden tastbaar. De naaste is niet langer een vreemdeling, maar iemand die naast je loopt — in wie je plots een sprank van Christus herkent.
De eerste christenen noemden zichzelf mensen van de weg. Dat klinkt anders dan wat wij zijn geworden: mensen van het gebouw. Niet langer van het grindpad of het rulle zand, maar van beton en bakstenen. En terwijl de kerken leeglopen, raken de pelgrimspaden voller dan ooit.
Wat zegt dat ons? Wat zegt dat over hedendaagse spiritualiteit?
Liturgie van het lopen
Een hagenpreek zul je onderweg niet snel tegenkomen. Maar pelgrims vertellen wel van momenten waarop ze het gevoel kregen alleen nog uit benen te bestaan, waarbij de cadans van hun stappen een vorm van gebed werd.
Vogelgezang, het ruisen van bomen, het kletteren van water — voor de pelgrim wordt alles liturgie
Zelfs de kleinste toevalligheden krijgen onderweg betekenis: de trail angel die koffie aanbiedt, het witte veertje dat net voor je voeten landt, de appel die boven je hoofd hangt als je honger hebt. Op zulke momenten proef je iets van de hemel.
En de kerk? Voor de pelgrim is die niet afwezig, maar overal. Kapelletjes, kruisen, herbergen — het zijn sacramenten van onderweg. Je steekt een kaars aan, fluistert een naam, gedragen stilte daalt neer als een gebed. “Een pelgrim gaat soms alleen op pad,” luidt een andere wijsheid, “maar is nooit eenzaam.”
De wereld aan tafel
Bij zonsondergang deelt Joost de maaltijd met anderen: Nick uit Canada, Hugo uit Frankrijk, Ivan uit Spanje, Charlene uit Zuid-Afrika. Muren vallen weg, verhalen komen los. Niemand vraagt wat je doet of hoeveel je verdient.
“Op de camino telt niet wie je bent in het dagelijks leven,” zei eens een vrouw, “maar dat je onderweg bent.” Dat is wat hen bindt: pelgrim zijn. Zelfs al zie je elkaar maar één keer — soms blijft één gesprek een leven lang bij.
De tocht naar binnen
Toen ik zelf voor het eerst op pad ging, waarschuwde iemand: “Als het pelgrimsvirus je te pakken krijgt, is er geen weg terug.”
Dat bleek maar al te waar — al gooiden ontstoken voeten dit jaar roet in het eten. Sindsdien volg ik anderen die verder gingen waar ik moest stoppen. Zoals Joost, die een leven achter zich laat waarin hij geleefd werd door anderen maar zichzelf verloor. Zijn ervaringen deelt hij in een whatsapp-groep.
Stap voor stap vindt hij zichzelf terug.
Pelgrimeren is leren loslaten wat je bezit, en opnieuw leren ontvangen wat je al had. Het leert je thuiskomen — niet in een huis van baksteen, maar in het huis van je ziel. Toch wacht thuis onvermijdelijk de realiteit: hypotheek, mailbox, agenda. Misschien is dat wel de ware hoop van onze tijd: leren onderweg te blijven. In het vertrouwen dat wie op pad gaat, nooit alleen wandelt — en dat de weg ons draagt.
Kelly Keasberry is theoloog, journalist en PhD-onderzoeker binnen het project Existential Challenges of Planetary Health (VU/KU Leuven). Ze schrijft over spiritualiteit, ecotheologie en de zoektocht naar belichaamde wijsheid in een veranderende wereld. In 2024 bracht ze een boek uit: Geworteld in verbinding. Een ecologische theologie voor de toekomst (Garant).
