Kringviering: Meditatieve viering – naastenliefde
Bij Lucas 10: 25-37
Beoogd gebruik: kringviering of huiskamerviering
Thema: Naastenliefde
Zie ook
Uitgangspunten bij thema en teksten
Het thema van naastenliefde en het verhaal van de Barmhartige Samaritaan zijn (over)bekend, maar ook bepalend voor het christelijk geloof.
Met een icoonmeditatie (zie powerpoint) kan het opnieuw en indringend binnenkomen. Dat is zien met andere ogen. Belangrijk daarbij is dat de mensen tot een soort van vertraging komen. De overdenking moet dan ook (overdreven) langzaam worden voorgelezen en de minuut stiltes steeds in acht worden gehouden.
Echter: een icoonmeditatie is ook anders dan anders. Dat kan mensen afschrikken en in een verzetstand brengen. Daarom is deze omlijst met vertrouwde teksten en liederen, zodat het geheel herkenbaar blijft als een (kerkelijke) viering.
Liturgie
Muziek
Wanneer de muziek zwijgt, proberen we stil te worden.
Welkom
De voorbereiding
Lied 285 NLB
Bemoediging en drempelgebed
( v = voorganger of liturg, g= gemeente/allen)
v: Onze hulp is in de Naam van de Heer
g.die hemel en aarde gemaakt heeft
v. die trouw is voor altijd
g. en nooit loslaat het werk van zijn hand.
v: Die nooit te ver zijt, om ons te horen
g:wees als een licht in ons midden.
v: Die ons de adem geeft, het leven toedacht
g:dat wij U kennen als onze Schepper.
v: Die ons ter harte neemt en onze naam roept
g: dat wij U kennen als Bron van leven.
v: Die ons voor ogen houdt als uw beminden
g:dat wij elkaar zien, zoals Gij ons ziet, amen
Lied als kyrie en gloria: 281: 1 t/m 6 NLB
De schriften gesproken en gezongen
De groet:
v.De eeuwige God zij met jullie allen
g.En ook met jou
Gebed van de zondag
Eeuwige God,
wees hier aanwezig in uw Woord
en open ons hart
voor al wat er geschreven staat
open onze mond
om uw trouw bekend te maken
open onze ogen
voor uw Zoon, Jezus Christus
in wie al uw menslievendheid is verschenen.
Wij bidden U om deze mens
want wie hem ziet, aanschouwt U,
en dat is genoeg
voor ons, voor deze wereld
voor alle tijden.
Amen.
Lezing uit de thora: Deuteronomium 30: 10–15
Schriftlied: 334 NLB
Lezing uit het evangelie: Lucas 10 : 25 – 37
Lied 320: 1, 2 en 3 NLB “Wie oren om te horen heeft….”
Meditatieve overdenking (tekst: zie onderaan de pagina)
Muziek
Lied 828 NLB: “Stem als een zee van mensen…..”
Dienst van gebeden en gaven
Dankgebed en voorbeden
Na iedere gebedsintentie zingen we:
Keer U om naar ons toe, keer ons toe naar elkaar (uit: Zangen voor Zoeken en Zien, 112)
Grote God
Wij danken U
dat wij er op mogen vertrouwen
dat uw barmhartigheid geen einde kent.
Daarom roepen wij tot U
om ontferming over uw wereld:
zoveel onrecht, zoveel pijn
zoveel verdriet, zoveel onmacht.
Laat onze wereld niet vallen
ook al laten wij zo vaak U vallen.
Ga de mensen niet voorbij
die aan U voorbijgaan.
En wij vragen: kom met uw goedheid
in alle gebrokenheid.
Zo bidden wij U zingend:
Keer U om naar ons toe…
God van ons allemaal
wij bidden U voor mensen
die het slachtoffer zijn van geweld
dat zij hulp mogen krijgen.
Wij bidden U
voor de vreemdeling in ons midden
dat zij een gastvrije plek mogen vinden
dat ze mensen mogen ontmoeten
die hen respecteren en waarderen
die voor hen opkomen.
Laten wij die mensen zijn.
Leer ons zo mensen in nood nabij te zijn
zoals de Zoon naar uw hart Jezus Christus
ons heeft voorgedaan.
Zo bidden wij U zingend:
Keer U om naar ons toe…
U, die als een Vader en een Moeder
voor ons bent
wij bidden U voor onszelf
voor hen die wij liefhebben
en aan onze zorgen zijn toevertrouwd,
voor hen voor wie wij een naaste zijn geworden.
En wil ons ook horen in de stilte
als wij bij U brengen wat ons persoonlijk bezighoudt.
Stil, persoonlijk gebed
(…)
Zo bidden wij U allen tezamen
het gebed dat Jezus ons leerde:
Onze Vader
Onze Vader, die in de hemel zijt,
uw Naam worde geheiligd, Uw Koninkrijk kome
uw Wil geschiede op aarde zoals in de hemel.
Geef ons heden ons dagelijks brood
en vergeef ons onze schulden
zoals wij onze schuldenaars vergeven
en leid ons niet in verzoeking
maar verlos ons van de boze.
Want van u is het Koninkrijk
en de kracht en de heerlijkheid
tot in eeuwigheid. Amen.
Mededelingen & inzameling van de gaven
Slotlied: 316 NLB
Zending en zegen
Laat ons dan van hier gaan gesterkt met de Geest
en onze harten vervuld met haar liefde.
En de vrede Gods die alle verstand te boven gaat
zal uw harten en gedachten bewaren in Jezus Christus, Amen.
Zingen : lied 810 NLB
Meditatieve overdenking
In deze meditatieve overdenking wil ik jullie meenemen aan de hand van een icoon over het bekende verhaal van de barmhartige Samaritaan, die wij zullen volgen op de presentatie.
Deze icoon is geen kopie van een traditioneel beeld, zoals vaak,
maar een nieuwe voorstelling, ontstaan uit de bezinning op de gelijkenis.
Hij is gemaakt voor het herdenkingsjaar van de kloostergemeenschap in Taizé.
De broeders hebben de opdracht gegeven een icoon te schilderen bij het verhaal van de barmhartige Samaritaan,
als het voorbeeld van solidariteit en naastenliefde.
Taize vierde in 2015 dat zij 75 jaar geleden gesticht is.
Dat was ook het honderdste geboortejaar van de oprichter broeder Roger en 10 jaar na zijn overlijden.
Het is een samengestelde icoon,
met een hoofdafbeelding en kleinere iconen daaromheen, die het verhaal stapsgewijs verbeelden.
We richten ons eerst op de gehele icoon en zijn een minuut stil om hier met aandacht naar te kijken. Laat het geheel tot je spreken.
……
De hoofdpersoon in het midden is Christus in een wit gewaad.
Het is de hemelse Christus,
verheerlijkt zoals Hij terug zal komen aan het einde der tijden.
Met zijn rechterhand maakt hij een zegenend gebaar.
In zijn linkerhand houdt hij een open evangelieboek met de Griekse letters Alfa en Omega.
Christus is omringd door een aureool van diepblauwe en rode banden en witte en gouden lijnen.
De aureool/stralenkrans symboliseert het mysterie van God dat ons verstand te boven gaat.
Christus komt tot ons, gekleed in het wit als een pasgeboren kind en laat ons God zien.
Een dikke witte rand vormt de buitenkant van het aureool.
Die volgt niet alleen de omtrek maar draait ook naar buiten en creëert daarmee zes regelmatige cirkels om de aureool heen.
In deze verschillende cirkels wordt de parabel van de barmhartige Samaritaan verteld
van boven naar beneden en van links naar rechts.
(Beeld 1)
Wij richten ons nu op de eerste kleinere icoon
en zijn eerst weer een minuut stil om met aandacht te kijken…
We zien allereerst de rovers die hun slachtoffer aanvallen.
Helaas voor alle tijden een bekend beeld.
Een man, gewond, slachtoffer van een roofoverval.
Hij ligt langs de kant van de weg,
op een eenzame plaats, die bekend staat als onveilig.
Zo’n weg als de weg van Jeruzalem naar Jericho, waar de parabel/gelijkenis zich afspeelt.
Eenzaam, bochtig en met rotsen om je heen.
Zeer geschikt voor roofovervallen.
Als je een slachtoffer de helpende hand biedt,
loop je kans ook nog eens zelf slachtoffer te worden.
Het zijn met elkaar drie gestaltes: twee rovers en het slachtoffer dat ze aanvallen.
De icoon zinspeelt op de drie-eenheid.
In deze cirkel gaat het om het beeld van de bedorven drie-eenheid.
Teruggrijpend op het verhaal van Kain en Abel.
De broedermoord verbreekt de harmonie die er eerst was.
De mens geschapen naar Gods beeld is niet langer zijn gelijkenis.
(Beeld 2)
Wij zijn eerst weer een minuut stil en kijken aandachtig.
…..
Wij zien het slachtoffer op de grond liggen, terwijl de priester en Leviet aan de andere kant in gebed voorbijgaan en de man laten liggen.
In de gelijkenis wordt geen reden genoemd waarom de priester en Leviet zich niet bekommeren om de halfdode gewonde man.
Zijn ze bang zelf in handen van rovers te vallen?
Is het vanuit hun zorg om ritueel rein te blijven, zodat ze hun dienst kunnen uitvoeren in de tempel van Jeruzalem?
Ook wij kennen dat beeld, mensen die doorlopen of rijden, de andere kant opkijken na een ongeluk, omdat ze niet weten wat ze moeten doen, niet gestoord willen worden of hun handen er niet vuil aan willen maken.
Misschien is er wel helemaal geen reden en eigenlijk is geen enkele reden steekhoudend.
Door twee getuigen, priester en leviet, is volgens de thora harteloosheid bewezen.
Het is daarmee duidelijk dat ook hier sprake is van een bedorven drie-eenheid.
(Beeld 3)
Wij zijn weer een minuut stil om alleen maar te kijken.
……
Dan verschijnt de Barmhartige Samaritaan.
Hij knielt neer bij de man en tilt hem op.
Hij is volgens de grondtekst sterk innerlijk ontroerd, het grijpt hem sterk aan.
(Beeld 4)
Wij zijn eerst weer een minuut stil.
Het slachtoffer krijgt een soort van eerste hulp bij ongelukken.
Voor onze begrippen inmiddels wat primitief.
In de gelijkenis verzacht hij de wonden van de man met olie,
na ze eerst met wijn te hebben gedesinfecteerd.
Vervolgens brengt hij hem naar een herberg.
(Beeld 5)
Wij kijken eerst een minuut met aandacht.
……
In het logement is de man in bed gelegd en staat de Samaritaan naast hem.
In de gelijkenis geeft hij behoorlijk wat geld aan de herbergier voor de eerste behoeftes:
twee dinarie, dat wil zeggen tweemaal het dagloon van een arbeider in die tijd.
En naast dit royale financiële gebaar, belooft hij ook nog eens borg te staan voor de gewonde man.
Wat hij ook nodig heeft, er zal voor gezorgd worden: een blanco cheque voor in feite een wildvreemde.
(Beeld 6)
Wij gaan eerst weer een minuut alleen maar kijken.
……
In het laatste beeld zien we de man, de Samaritaan en de herbergier samen de maaltijd delen.
De ware Drie-eenheid is hersteld.
Het beeld lijkt dan ook sterk op de bekende icoon van de Drie-eenheid.
Mooi trouwens dat de herbergier hier eens als onderdeel van de harmonie wordt voorgesteld.
In de meeste kerstspelen is hij de nare man die nee verkoopt.
Maar nu draagt hij bij aan het herstel van de ware Drie-eenheid.
Terug naar de hele icoon.
Daar houden vier engelen(boven en onder in beeld) de tekst op: “Wat je gedaan hebt voor de minste van mijn broeders en zusters heb je aan mij gedaan.”
Bekende woorden uit het evangelie van Matheus.
Zien jullie ook dat de gewonde man net als Jezus in het wit is.
In die lijdende mens ontmoeten wij Jezus zelf, in de naaste die slachtoffer is.
In een aantal van de kleine icoonbeelden zien wij in het slachtoffer het beeld van de lijdende Christus.
Zoals we hier de man zien lijden, zo zien we op andere iconen beelden van Jezus die lijdt onder de geseling of Jezus die van het kruis wordt genomen.
Deze beelden verwijzen naar het lijdensverhaal van Jezus.
De Samaritaan is daarbij in het groen gekleed.
Hij symboliseert hiermee de nabijheid van de Heilige Geest.
Want het is nu eenmaal niet altijd makkelijk en vanzelfsprekend om de ander goed en passend te helpen.
Soms moet je daar iets voor overwinnen.
De heilige Geest, de Geest van Christus kan ons daarbij inspireren om zover te komen en het wel te doen.
In de gelijkenis en in de icoon wordt die barmhartigheid heel concreet voorgesteld.
Je komt letterlijk dichtbij iemand door naar hem toe te gaan,
op te tillen, zijn wonden te verzorgen.
Het is heel teder en lichamelijk.
Het verhaal vertelt zo ook dat wij allemaal die barmhartige Samaritaan kunnen zijn.
En door barmhartigheid te doen lijken we op God en zitten we mee aan tafel met het drie-koppige gezelschap, zoals op die andere icoon van de Drie-eenheid.
Amen.
