Levenslessen voor moderne devoten, door Thomas a Kempis

Recensie van Levenslessen voor moderne devoten, een boek van Thomas a Kempis. Het is vertaald door Jacques Koekkoek.

Thomas van Kempen is het meest bekend geworden door zijn boek Navolging van Christus. Maar hij heeft meer werken geschreven. In 1424 werd hij gekozen tot novicemeester van het Agnietenklooster in Zwolle. Voor de nieuwe kloosterlingen hield hij korte ‘preken’ over het kloosterleven. Het zijn wijze raadgevingen en vermaningen voor een goed en inspirerend samenleven. Een selectie daaruit is onlangs hertaald door Jacques Koekkoek in hedendaags Nederlands.

Moderne Devotie

In de inleiding maken we kennis met de beweging van de Moderne Devotie, een religieuze vernieuwingsbeweging in de 14^e en 15^e eeuw, en de setting van Thomas van Kempen daarin. Vervolgens zijn de eerste negen preken opgenomen, uit de dertig van deze Levenslessen die Thomas schreef. Uiteraard zijn deze raadgevingen niet zomaar over te nemen door een hedendaagse leefgemeenschap. De strenge discipline, de nadruk op gehoorzaamheid en onderwerping aan de overste, het ‘nachtelijk waken tegen de aanvallen van slaperigheid’, het staat allemaal behoorlijk ver af van ons vandaag de dag. Tegelijk zijn de aanwijzingen doordrongen van een diepe menselijkheid en een helder inzicht in zaken waardoor het samenleven met anderen mis kan gaan.

We blijven allemaal mensen met fouten

Het samenwonen begint met een gezamenlijk doel, zegt Thomas. En dat doel ligt in de lofprijzing van God. Dat moet de kern zijn van je verlangen tot samenzijn. Wat er ook aan irritaties of verleidingen op je afkomen: hou dit doel voor ogen. Houd je daarom ver van uiterlijke zaken. ‘Een gemeenschap van monniken is als een zoute zee, die geen dode lichamen vasthoudt in het water en wat bedorven is, spoedig op de oever werpt, maar voedt wat gezond is, tot wasdom brengt en zo mooi en glanzend vorm geeft dat het voor ieder een lust voor het oog is.’

Biechten en nederigheid

Samenleven heeft het voordeel dat je elkaar kunt helpen. Soms doordat je een spiegel bent voor een ander, soms omdat je geïnspireerd kunt raken door je medebroeder. ‘Bloos niet als je door de ouderen de les gelezen wordt.’ Thomas geeft veel voorbeelden uit de Bijbel hoe jongeren leren van hun ouderen. Opbouwende gesprekken voeren, dat hoort er ook bij. Tegelijk is het bewaren van stilte daar misschien wel de voorwaarde voor. ‘Want stilte is de vriend van de vrede, voedsel voor devotie, die meningsverschillen doet verstommen en ijdelheid op de vlucht doet slaan.’

God is de enige in wie geen zonde te vinden is

We blijven allemaal mensen met fouten, benadrukt Thomas. ‘Vrede en volmaakte rust heersen in de hemel, niet op aarde.’ Dus raak niet van slag als een broeder of jijzelf fouten maakt, ‘want God is de enige in wie geen zonde te vinden is’. Biechten en nederigheid zijn de remedie. En als je steeds slaperig bent tijdens het nachtelijk koorgebed, denk dan aan de hel, dat helpt om wakker te blijven. ‘Denk aan brullende leeuwen, bijtende honden, sissende slangen, knagende padden, verslindende draken (-) en je zult je verder afkeren van geestelijke lamlendigheid, slaperigheid en het verlangen naar ijdele eer.’ En let op je woorden, want die kunnen heel wat problemen veroorzaken. Ook als je allang in het klooster bent, laat je er niet op voorstaan, maar: ‘je moet er eerder om treuren dat je zo weinig vooruitgang in deugden hebt gemaakt’.

Thomas eindigt zoals hij begon: met de eer van God. Laat je niet voorstaan op de goede dingen die je doet of zegt, maar besef dat alle goeds van God komt, want ‘God heeft het bestaan, leven, voelen, handelen, verstand en begrip gegeven’.