Oneens één zijn

‘Democratie is een gezindheid, een spiritualiteit.’
Democratie is in onze tijd wat armoeiig geworden. In de politiek, maar ook in ons eigen leven. We doen alsof ideeën en meningen losse dingen zijn die we kunnen tellen, verhandelen of tegen elkaar kunnen wegstrepen. Alsof democratie enkel een marktplaats is – jij een beetje je zin hier, ik een beetje daar – of een kwestie van verkiezingen organiseren.
Maar democratie is eerst en vooral een gezindheid, een spiritualiteit. Het vraagt om het vertrouwen dat het goed is dat iedereen gehoord wordt. Dat is iets anders dan de gedachte dat iedereen een stem heeft omdat ik niet wil dat de mijne verloren gaat. Het vraagt om het vertrouwen dat anderen met ideeën, meningen en inzichten komen waar ik zelf nooit aan heb gedacht: dat ik telkens iets kan leren van een ander.
Het liefst gaan wij om met mensen die in ons straatje passen. Geloven in democratie betekent echter dat je actief op zoek gaat naar mensen met heel andere ideeën en opvattingen, en dat je in gesprek gaat om er wijzer van te worden, zelfs al word je het niet eens.
Dominicus gaf blijk van dat vertrouwen toen hij zijn kleine clubje medebroeders uitzond om te gaan studeren en prediken. Het is een merkwaardige vorm van leiderschap: mensen enthousiast krijgen voor je visioen om ze vervolgens alle vrijheid te geven. Die vrijheid zit ook in de dominicaanse constituties. Elke regel is al bij voorbaat gerelativeerd. Dat geeft lucht aan een organisatie.
Een organisatie heeft regels nodig. Maar regels hebben nogal eens de neiging los te raken van het doel dat ze zouden moeten dienen. En mensen hebben nogal eens de neiging te stoppen met nadenken als er een regel geldt. En alsof dat nog niet genoeg is, hebben wij als samenleving nogal eens de neiging meer en meer regels te maken als er ergens iets mis is gegaan. Zo organiseren we onze betrokkenheid en ons eigen geweten weg.
Een democratische spiritualiteit betekent dat je niet schrikt van fouten, maar ervan wilt leren. Het betekent bovendien dat je vertrouwen oefent in de kracht van de uitwisseling zelf. Communicatie is een doel op zich, een manier om gemeenschap te zijn, om één te zijn zonder het eens te zijn, en om zelf te blijven groeien.
Arjan Broers
—
Arjan Broers is auteur van Leven met Dominicus dat onlangs verscheen bij Uitgeverij Meinema.