Organiseer een top2000-kerkdienst!

Eind december stemt een groot deel van de Nederlanders af op de Top2000. Tussen Kerst en Oud en Nieuw draait Radio2 de tweeduizend meest populaire nummers uit de muziekgeschiedenis. Wat begon als een eenmalig gebeuren ter gelegenheid van de millenniumwisseling, werd vanwege het grote succes een jaarlijks terugkerend evenement. De lijst wordt ieder jaar door de luisteraars samengesteld. Zij geven aan welke liederen in het overzicht moeten worden opgenomen en wat hun reden of motivatie daarbij is.

Na een bericht van ds. Fred Omvlee op Facebook met de vraag of het mogelijk zou zijn een kerkdienst met muziek uit de Top2000 te organiseren, begonnen in 2013 zeven kerken met een ‘Top2000-kerkdienst’. Inmiddels houden rond de jaarwisseling zo’n honderd kerken een dergelijke muzikale dienst.

Zelf luister ik ieder jaar graag naar de radio-uitzendingen. Het idee om rondom deze hitlijst een kerkdienst te houden, sprak mij dan ook erg aan. In Glanerbrug organiseerden we in 2015 voor het eerst een Top2000-kerkdienst. Een jaar later hielden we de dienst samen met onze buurgemeente Losser en weer een jaar later werd ook de Protestantse Gemeente Enschede erbij betrokken.

Hoewel het organiseren van een Top2000-kerkdienst een mooie gelegenheid is om mensen uit te nodigen die normaal gesproken niet in de kerk komen, was dit voor ons niet direct de aanleiding om een dergelijke dienst te organiseren. De kans bestaat dan namelijk dat de dienst wordt beschouwd als een soort ‘trucje’ om niet-kerkelijke mensen in de kerk te krijgen.

Onze motivatie om dit soort diensten te organiseren is dat we het belangrijk vinden dat de kerk aansluit bij wat er leeft in de samenleving. Mensen denken vaak dat de kloof tussen kerk en samenleving groot is, maar het is heel verrassend te ontdekken dat veel liederen uit de Top2000 gaan over thema’s waar we het ook in de kerk over hebben.

In dit artikel wil ik verschillende aspecten benoemen, die komen kijken bij de organisatie van een Top2000-kerkdienst en daarbij aangeven welke afwegingen er gemaakt kunnen worden.

Opzet van de dienst

Anders dan de naam wellicht doet vermoeden is er geen vaststaand liturgisch concept voor een Top2000-kerkdienst. Het gaat om een kerkdienst met populaire muziek, maar verder kan men wat betreft de invulling nog alle kanten op. Er zijn gemeenten waar het principe van het aanvragen van liederen door gemeenteleden leidend is. Dan gaat het met name om de betekenis van liederen in het (geloofs) leven van mensen. Ook zijn er gemeenten waar de orde van dienst niet afwijkend is van een traditionele dienst, maar klinkt er popmuziek in plaats van klassieke kerkliederen.

Uitgangspunt voor ons was dat de Top2000-kerkdienst wel het karakter van een viering moet hebben, maar we zien het als een uitdaging deze zo toegankelijk mogelijk te maken.

De liturgische orde handhaven we daarom in grote lijnen, maar de vaste formuleringen laten we los. Het zijn de liederen die ons meenemen door de dienst.

‘Make you feel my love’ van Adele komt mooi uit als bemoediging, en is ‘Halleluja’ van Leonard Cohen eigenlijk geen gebed? En als slotlied is ‘Let love rule’ van Lenny Kravitz bijvoorbeeld heel passend.

Met de voorbereidingsgroep stellen we een thema vast en vervolgens gaan we met elkaar op zoek naar liederen en een bijbeltekst. Want in de Bijbel kunnen we lezen hoe God een weg met deze wereld en met mensen gaat, maar we horen ook hoe mensen hun weg in het leven zoeken. En dan blijkt dat de thema’s en gevoelens die in liederen bezongen worden eigenlijk niet anders zijn dan de ervaringen van mensen in de bijbelverhalen.

Tijd

De Top2000 wordt op de radio uitgezonden in de periode tussen Kerst en Oud en Nieuw. Het tijdstip zal ongetwijfeld bijdragen aan de populariteit. Het is een periode waarin mensen elkaar opzoeken en waarin veel gezellige activiteiten ondernomen worden. De Top2000 brengt mensen bij elkaar en schept een fijne sfeer.

Wie een kerkdienst organiseert in deze periode vindt gemakkelijk aansluiting bij wat er leeft in de samenleving. De tijd rond de jaarwisseling brengt met zich mee dat mensen een moment nemen om terug te kijken op het afgelopen jaar en vooruit te blikken op wat komen gaat. Een kerkdienst kan daar ruimte voor bieden.

Aan de andere kant zijn dit, zowel in de kerk als daarbuiten, de drukste weken van het jaar. De feestdagen vragen veel van predikanten en gemeenteleden, maar daarnaast is het ook in de families druk met kerstafspraken en nieuwjaar-activiteiten. Bovendien wordt er, zeker de laatste jaren, door muziekverenigingen en uitgaansgelegenheden veel georganiseerd met betrekking tot de Top2000. Er is dus nogal wat concurrentie!

Wat betreft de factor ‘tijd’ zou ik ook nog willen opmerken dat het belangrijk is op tijd te beginnen met de organisatie. Er komt heel wat bij kijken en er zijn veel mensen bij betrokken. Een helder tijdpad en een goede taakverdeling kan voorkomen dat er tijdens de decemberdrukte nog veel geregeld moet worden.

Muziek

Een Top2000-kerkdienst kan niet zonder goede muziek. Het is mogelijk gebruik te maken van videobestanden van bijvoorbeeld YouTube, maar ook een koor of muzikantengroep kan aan de dienst meewerken. De tweede optie zou wel mijn voorkeur hebben. Om te beginnen is livemuziek in een kerkdienst sfeer verhogend. Bovendien kan het een goede aanleiding zijn om in contact te komen met mensen uit de omgeving en met andere verenigingen samen te werken. Houd er wel rekening mee dat koren en musici vaak veel voorbereidingstijd nodig hebben en december ook voor hen een drukke periode is. Sommige gemeenten kiezen ervoor een gelegenheidsband te vormen van gemeenteleden. Ook dat kan heel inspirerend zijn, maar vraagt wel om goede begeleiding en coördinatie.

Het is belangrijk om je van tevoren te realiseren dat het koor of een muziekgroep bepalend is voor de stemming en de sfeer van de kerkdienst. Een popkoor heeft een andere uitstraling dan een hardrockband. Wij wilden voor onze dienst graag een intieme sfeer creëren en hadden de beschikking over een kleine muziekgroep van professionele muzikanten.

Tips met betrekking tot de kerkdienst

Tot slot nog enkele tips en opmerkingen voor wie overweegt een Top2000-kerkdienst te organiseren: Het organiseren van een Top2000-kerkdienst is een mooie gelegenheid om in contact te komen met andere kerkelijke gemeenten, verenigingen of organisaties. Zorg voor goede publiciteit via lokale kranten, radio-omroepen en kerkbladen. Verspreid zelf berichten via sociale media en maak flyers en posters.

Test van tevoren alle apparatuur uitvoerig en neem de dienst in zijn geheel een paar keer door. Is de versterking van de muzikanten goed? Hoe zit het met de microfoons? Werkt de (powerpoint-)presentatie zonder problemen?

Hier vindt u een beproefde orde van dienst

Het is prettig voor mensen om de liedteksten mee te kunnen lezen. Goede afstemming met de muzikanten is daarbij belangrijk, zodat de teksten overeenkomen. Wij hebben ervaren dat aanwezigen het op prijs stellen als niet-nederlandstalige teksten met vertaling worden weergegeven.

Wanneer er muziek klinkt in de dienst is het mogelijk daarbij beelden te vertonen. Je kunt mensen vragen afbeeldingen aan te leveren en daar een video van monteren, maar internet biedt ook veel interessant materiaal. Wij hebben zelf bijvoorbeeld delen van de beroemde rede van M.L. King vertoond, terwijl de band ‘Pride’ (‘In the name of love’) van U2 speelde.