Oud worden, oud zijn

Wijsheid komt met de jaren. Maar ouderdom komt ook met gebreken. Een kort verhaal over oud zijn, levensvreugde en waarde.

Met een kop zwarte koffie in mijn hand luister ik naar de verhalen van de oude vrouw tegenover mij. Ze is begin negentig, jaren actief geweest in de kerk, maar door haar hoge leeftijd en broze gestel is ze nu gekluisterd aan huis. Van een afstand volgt ze het wel en wee van de gemeente. De kinderen wonen niet om de hoek, en veel van haar kerkvrienden zijn er al lang niet meer. In haar wijk is voldoende bedrijvigheid, maar de eenzaamheid sluimert merkbaar binnen. ‘Ja dominee, oud worden is fijn, maar oud zijn…’

Het is een wijsheid die al veel vaker met me gedeeld is en die je eigenlijk pas begrijpt als je eigen jaren vorderen en de eerste gebreken zich aandienen. Mensen ervaren oud worden als een zegen. Uit hun eigen geschiedenis weten ze dat oud worden niet aan iedereen gegeven is. Dat je toch zo’n hoge leeftijd mag halen. Dus dankbaarheid staat voorop, zou je zeggen. Maar eenmaal op oude leeftijd kunnen de beperkingen knellen. Je kunt je teveel voelen, niet meer van waarde. Als dan ook steeds meer mensen om je heen wegvallen, is het nog een hele opgave om de vreugde van de ouderdom te proeven. ‘Ik mag niet klagen, dominee.’

Levenswijs

Met trots vertelt ze dat ze de eerste vrouw is die ouderling mocht worden in haar gemeente. Haar opmerking roept allereerst een plaatsvervangende schaamte bij me op. Nog steeds zijn er kerken waar vrouwen geen stem hebben. Maar als snel mijmer ik over de term ‘ouderling’. In het Engels worden ouderlingen ‘elders’ genoemd: daarin klinkt het Bijbelse woord ‘oudsten’ mee. Ze ziet mijn glimlach en vraagt waar ik aan denk. Ik denk aan de oudsten in Israël die om hun levenswijsheid de leiding hadden over het volk. Ik denk aan de eerbied voor ouderdom die nog in veel culturen gangbaar is. Ik vertel haar hoe haar verhalen mij leren wat leven is. Haar levenswijsheid is waardevol.

Onbetaalbaar

‘Oud’ is een woord met brede klanken. Het kan de betekenis hebben van afgedaan, passé, versleten, niet meer van waarde. Oud brood, oude kleren, oude gewoontes, het oude leven, een verouderd model, oud nieuws… Maar oud kan ook waarde aangeven. Ontelbare toeristen wandelen met waarderende verwondering langs de ruïnes uit de antieke oudheid. Wie een Chinese vaas uit de 18^e eeuw in handen heeft, kan er miljoenen voor krijgen. Een nieuwe heb je al voor € 30,-. Een oude wijsheid is ook onbetaalbaar. Een oude liefde draag je levenslang mee in je hart. En het Oude Testament wordt nog dagelijks met grote devotie gelezen.

God grijpt in

De Bijbel kent vele verhalen van oude mensen. Ze zijn niet allemaal zo oud als Metusalem (Metuselach) die volgens het boek Genesis 969 jaar oud geworden is. Maar in het Oude Testament keek men niet op een paar eeuwen. Denk bijvoorbeeld aan Abraham en Sarah. In hun verhaal wordt ouderdom verbonden met onvruchtbaarheid. Ze zijn stokoud en zullen kinderloos sterven. Einde verhaal? Nee, God grijpt in. Tegen alle onmogelijkheid in doorbreekt Hij de dorheid met nieuw leven.

In het Nieuwe Testament echoot deze oude geschiedenis in het verhaal van Zacharias en Elisabeth. Ook de dorheid van hun ouderdom wordt doorbroken met nieuw leven, met de geboorte van Johannes de Doper. Het zijn geen verhalen die ons wonderen vertellen van lang geleden. Ze spreken in het hier en nu. Als hoop verdwenen is.

‘Wilt u nog een kopje?’ Ik antwoord bevestigend. Ik mag dan de dominee zijn, maar zij is de oudste. Ze geeft mij meer dan ik haar geef. Of misschien moet ik het anders bekijken en zijn we op dat moment elkaar gegeven. In onze ontmoeting verdwijnt even de dorheid en vinden we leven.