Preekschets Matteüs 9:2b – Advent

‘Bij het zien van hun vertrouwen zegt Jezus tot de verlamde: ‘Vat moed, kind. Jouw zonden worden vergeven!’ (Matteüs 9:2b, Naardense Bijbel, 10^e druk, herziene uitgave 2014)

• Bijbelgedeelte: Matteüs 9:1-8
• Preektekst: Matteüs 9:2b
• Thema: Vergeving in navolging kan leiden tot weerstand. Als mensen echt uit vergeving leven, kan dat tot weerstand leiden.

Liturgisch kader

In deze preekschets voor de periode van Advent valt alle licht op de vergeving die God in Jezus in navolging van God geeft. Dit is zijn functie als Messias! Mensen komen naar Jezus in de verwachting dat er iets moois zal gebeuren. Jezus beschaamt hun vertrouwen niet. Dat is Advent.

Deze preekschets is geschreven voor de Adventstijd. Daarbij is de Lutherse Jaarorde gevolgd. De schets kan ook voor Voleindingszondagen worden gebruikt.

De vrienden komen naar Jezus, in de verwachting dat er iets moois gaat gebeuren. Jezus geeft een teken, in antwoord op hun verwachting, dat verwijst naar de Opstanding (van de brancard). Onderweg naar het eind verwachten ook wij grote dingen van God en mag ons hart vol verwachting kloppen.

Liederen

• ‘Jezus leeft in eeuwigheid’, Hemelhoog, lied 728
• ‘Hij die de blinden weer liet zien’, couplet 2 vooral ‘Hij die de lammen lopen liet’, Liedboek Zingen en bidden in huis en kerk, 2013, lied 534
• ‘De toekomst van de Heer is daar’, Liedboek Zingen en bidden in huis en kerk, 2013, lied 767
• ‘Majesteit’, Hemelhoog, lied 217
• ‘Het zal geschieden in de laatste dagen’, uit uit: Liedboek Zingen en bidden in huis en kerk, 2013, Lied 455
• ‘Gij zijt de zin van wat wij zijn’, uit: Liedboek Zingen en bidden in huis en kerk, 2013, Lied 760

Uitleg

Bronnen

Matteüs heeft vooral bronnen van Marcus gevolgd en hij volgt diens lijnen. Opvallend zijn de voortdurende verwijzingen naar het Oude Testament. Expliciet met teksten genoemd, impliciet verweven in wat Jezus leert. Zo klopt wat Jezus doet en zegt en leert met de Heilige Schrift, die Jezus kende, het Oude Testament.

In het doen van Thora vervult Jezus deze tegelijkertijd. ‘Dit is geschied opdat vervuld zou worden’ is een zegswijze die in Matteüs regelmatig voorkomt en is sterker dan ‘gebeurd’, o.a. in de NBV. Alle tekenen die Jezus doet staan in die context.

Navolging en weerstand

Na de verzoeking in de woestijn volgt de Bergrede, dan wonderen en tekenen die die Bergrede actualiseren. Evenals Johannes zal ook Jezus worden gedood, overeenkomstig de voortdurende dreigingen aan het adres van de Profeten in het Oude Testament. Navolging van wat waarheid is, brengt blijkbaar irritatie en vervolging met zich mee. De opstanding en overwinning komen niet vanzelf. Vergelijk hiervoor de inleiding op het Evangelie van Mattheüs in de ‘Jewish Annotated New Testament’ (citaat uit ‘JANT’: ‘Jesus was not blasfeming’). Jezus’ leven is er één van de vervulling van Wet en Profeten naar haar werkelijke bedoeling!

Wonder en weerstand

Ook deze geschiedenis van de genezing van de verlamde is er één van weerstand van de Schriftgeleerden en het geven van een teken van God, teken van het Rijk van de hemel als teken dat de Heer Jezus de gezonden Messias is. De notitie bij onze kerntekst in de ‘JANT’ stelt zelfs, dat er geen blasfemie van de Eeuwige heeft plaatsgevonden. Vergeving komt van God alleen, maar mensen kunnen en mogen spreken namens God. Ook in de Joodse geschriften. De Schriftgeleerden gingen blijkbaar verder dan Thora en Profeten leerden en ook verder dan veel Joodse commentaren in de tijd van Jezus.

Moed

Opvallend is het woordgebruik. Tharsei (Grieks): à Heb goede moed.’ Niet: ‘Wees gerust’ (NBV  2005, gelukkig gecorrigeerd in NBV 2021). Moed houden heeft altijd te maken met de goedheid van de Heer, die moed verschaft in hopeloosheid. Moed en vertrouwen zijn dus geschakelde begrippen; de vrienden van deze verlamde man weten dat. Naar de Schriften: Psalm 103! In geloof komen ze naar de Heer. Uitleggers laten in het midden of dat alleen het vertrouwen was van die mannen of ook van de zieke.

Het woordgebruik laat ook de urgentie zien, waarmee die mannen hebben gehandeld. Jezus is in de stad en mogelijk kan Hij iets doen. Zo hebben ze hun verlamde vriend neergegooid (van Grieks: ekballoo) op een soort stretcher en naar de Heer gebracht (hier niet door het dak neergelaten, hier bij Hem gebracht).

Zonden vergeven

‘Úw zonden worden u vergeven’: letterlijk: ‘zijn nu (tegenwoordige tijd passief!) aan u vergeven’. Schlüssel en Bauer merken op dat ook dit werkwoord een andere lading heeft dan wat er vaak over wordt gedacht: hier vooral: ‘bevrijden, loslaten’. Een werkwoord dat ook kan worden gebruikt voor bevrijding van bijvoorbeeld depressies of wat deze man vasthoudt.

Opvallend is, dat de verlamde man helemaal niet om vergeving over specifieke zonden vraagt. Essentieel is dát hij is vrijgesproken, namens God. Het initiatief komt van de Heer zelf, niet van de vrienden, niet van de verlamde man.

Vrijspraak

Dit vrijspreken is ten diepste een Messiaanse functie en kan teruggelezen worden bij de gebeden op Yom Kippoer, de grote verzoendag. Vergelijk het synagogale gebedenboek (in het Nederlands, bladzijden 307 – 308) waar wordt verwezen naar Masjiach als Bevrijder en Redder en vergeving wordt verwacht van de Eeuwige! Jezus laat hier zien, dat Hij de beloofde Messias is; en dát is tot ergernis aan de Schriftgeleerden en zal een spijker worden voor Golgotha, meer nog dan het uitspreken van vergeving!

Het is de vraag of de menigten de draagwijdte van deze gebeurtenis hebben gezien. Wel hebben ze de opdracht van de Heer gehoord (‘Sta op’). In de gebiedende wijs. En de man staat op, neemt zijn bed op en gaat naar huis. Door Naardense Bijbel weergegeven met ‘ontwaak’. Volgens Louw en Nida een werkwoord met veel betekenissen, waaronder ‘opwekken. En dat werkwoord vinden we terug in de geschiedenis van de Opstanding.

In ieder geval lijkt Jezus gezag te krijgen voor de menigten. Ze loofden God! In vers 9 zal de Heer Jezus iemand roepen die in de visie van de Schriftgeleerden geen vergeving waard zouden mogen zijn, de roeping van de tollenaar Matteüs.

Aanwijzingen voor de prediking

Ten eerste lijkt het me van belang uit te leggen dat vergeving niet alleen van God komt maar blijkbaar, in navolging, ook door mensen namens God mag worden gegeven. Vergelijk de bede in het Onze Vader: ‘Vergeef ons onze schulden, zoals ook wij onze schuldenaren vergeven.’

Ten tweede is genezing geen automatisme en is ziekte geen gevolg van zonde. Hier wordt niet eens duidelijk wélke zonde dan wordt vergeven. Was dit belangrijk, dan was dit vermeld. Maar de uitspraak van bevrijding is zó krachtig, dat deze man blijkbaar impliciet gelooft en weet dat het waar is; en zo wordt hij genezen. Hoe Gód handelt, is van belang. Daarop valt alle licht.

Ten derde is de Joodse achtergrond ook van belang. Ergernis en weerstand komen ergens vandaan. Dat mag bevraagd worden: hoe dat dan werkt, ook in onze samenleving waar hele bevolkingsgroepen tegenover elkaar worden weggezet, in plaats van dat te zoeken, wat herstel brengt en bevrijdend is.

Waarschijnlijk zijn er ook voorbeelden te geven uit ons eigen leven. Feit is, dat ook deze geschiedenis in het licht van Pasen kan worden gelezen, en ook verwachting wekt in de omgang met elkaar. Dit wonder is het derde teken in een serie van zeven in Matteüs: opstanding en herschepping!

Literatuur

• Verschillende woordenboeken (Louw en Nida, Bauer en Gingrich, Schlüssel e.a)
• Dr. J. T. Nielsen, Het Evangelie naar Mattheüs, Nijkerk 1971
• Nederlandse vertaling van synagogaal gebedenboek, gebeden bij Jom Kippoer blz. 305 – 308, in zijn geheel vertaald door Jitschak Dasberg, Amsterdam 1979. Heel indrukwekkend.
• De Bijbel Literair, ed. Fokkelman en Weren blz. 505 – 507 (van dr. Peter Schmidt), Zoetermeer 2005