Twee visies op een conflict

De redactie van Woord & Dienst heeft zeven vragen voorgelegd aan Remco van Mulligen en Arenda Haasnoot.

1. Jullie zijn in Israël geweest. Welke indrukken heb je meegenomen uit dat land?
2. Sinds de Tweede Wereldoorlog spreekt de kerk over een onopgeefbare verbondenheid met het Joodse volk. Hoe denk je dat dat het beste ingevuld kan worden?
3. Maakt het uit als je spreekt over de joodse godsdienst, het Joodse volk, het land Israël of de regering van Israël?
4. Zowel Israël als Hamas voeren oorlog via de media. Wat is volgens jou een betrouwbare bron, die niet (uitgesproken) partijdig is?
5. Kunnen partijen als Christenen voor Israël en Kairos-Sabeel Nederland bijdragen aan de-escalatie, en zo ja, wat zijn dan belangrijke stappen?
6. Wat vind je geoorloofde middelen om je stem te laten horen? Zijn er standpunten van de ander die je gevaarlijk vindt, en zo ja, voor wie?
7. Welke boodschap zou je aan de kerk willen meegeven? En aan de politiek?

Met de ‘onopgeefbare verbondenheid met Israël’ gaat het direct fout

1. Ik ben dit jaar kort, en in 2022 langer in Israël geweest. Mijn indruk van Israël: een westers georiënteerd land met een rijke cultuur en historie. Pas als je richting Palestina gaat, zie je veel prominenter het lelijke gezicht van Israël: de checkpoints, de vernedering, de apartheid, het geweld, de obsessie met militarisme en veiligheid.
   
2. De Protestantse Kerk spreekt van een onopgeefbare verbondenheid met Israël en daar gaat het direct fout. Allerlei ideeën over wat dat inhoudt, lopen dan door elkaar heen. Beter kan de PKN een voorbeeld nemen aan de Rooms-Katholieke Kerk, die zich als instituut verhoudt tot allerlei staten, waaronder ook Israël, en die zich als christelijke gemeenschap probeert te verhouden tot het jodendom en de islam en andere religies. Verre van volmaakt, maar vanuit een positieve benadering: wat delen we met elkaar. Maar die twee – relatie tot staten en religies – moeten wel duidelijk onderscheiden worden.
   Antisemitisme en islamofobie zijn onderdeel van onze geschiedenis van protestants kolonialisme. De PKN zou er goed aan doen meer te reflecteren op deze geschiedenis, en hoe die doorwerkt. Vanuit deze geschiedenis zou de PKN zich verbonden moeten weten met Joden (religieus of niet) en zich uit moeten spreken tegen het geweld van en de mede door Europees kolonialisme mogelijk gemaakte bezetting door de staat Israël.
   
3. Dat lijkt me evident. Door dit onderscheid te maken, kun je bijvoorbeeld kritiek uiten op de regering van Israël, op de gewelddadige bezetting door het land, zonder daarmee Joden of jodendom te bekritiseren. Sterker nog: dit is de enige manier om zowel antisemitisme als de gewelddadige bezetting door Israël aan de kaak te stellen.
   
4. Dat is geen kwestie van ‘volgens jou’: we wéten dat er professionele en kwalitatief goede bronnen van informatie bestaan. Neem een journalistiek onderzoekscollectief als Bellingcat. Of mensenrechtenorganisaties als Amnesty en HRW. Of het internationaal recht en haar instellingen zoals de VN, het ICJ en ICC.
   
5. De-escalatie betekent de spanning in een conflict verminderen. Een van de redenen dat de spanning nu zo hoog oploopt, is dat de bewijzen voor genocide zich opstapelen terwijl Nederland Israël blijft steunen. Wij zetten ons op een geweldloze manier in voor rechtvaardige vrede, een einde aan de bezetting door Israël en aan de genocide.
   
6. Geoorloofd is alles wat binnen de kaders van principieel geweldloze actie valt. Waar het gevaarlijk wordt, is als standpunten geweld jegens anderen legitimeren. Zo is de ruimhartige steun aan Israël gevaarlijk, omdat het gruwelijk onrecht maskeert – en zo dat onrecht legitimeert en versterkt. Daar mag, met inachtneming van dat principe van geweldloosheid, een zeer krachtige kritiek op klinken.
   
7. Kerken zijn geroepen op te staan tegen onrecht. Maanden geleden al sprak het Internationaal Gerechtshof uit dat het plausibel is dat Israël genocide pleegt, en dat Nederland als derde partij verplicht is dat te voorkomen. De steun aan Israël, onder andere door het leveren van onderdelen van F35-vliegtuigen, is schandalig. Ook is het belangrijk dat kerken zich uitspreken tegen antisemitisme en islamofobie. Een van de redenen dat de spanning nu zo hoog oploopt, is dat de bewijzen voor genocide zich opstapelen terwijl Nederland Israël blijft steunen. Wij zetten ons op een geweldloze manier in voor rechtvaardige vrede, een einde aan de bezetting door Israël en aan de genocide.

De doelen waar Kerk in Actie geld aan geeft, worden nooit aan Israëlisch leed besteed

1. Heb er gewerkt en kom er vaak. Het is een multiculturele democratische samenleving met gelijke rechten voor Joden, Arabieren, druzen, bedoeïenen, moslims en christenen, die mogen stemmen en politieke partijen oprichten. Arabische artsen kunnen Joodse studenten opleiden.
   
2. Oog hebben voor de existentiële nood van Israël zelf. Het land wordt op verschillende fronten aangevallen sinds 7 oktober. In het noorden zijn ruim tachtigduizend mensen geëvacueerd. Daarvoor gingen ze gebukt onder raketaanvallen, zelfmoordaanslagen en beschietingen.
   Wereldwijd stijgt het antisemitisme. De doelen waar de PKN middels Kerk in Actie geld aan geeft, worden nooit aan Israëlisch leed besteed. Er is slechts oog voor Palestijns slachtofferschap. Dat moet veranderen. Ondersteun ook Israëlische burgers in het oorlogsleed.
   
3. Jodendom is meer dan godsdienst, het is een beschaving. Volgens de Bijbel heeft God een verbond met het Joodse volk. De staat Israël is een gedeelte van het land waar Joden sinds de oudheid in grotere of kleinere getale hebben gewoond.
   
4. Ik lees buitenlandse kranten. Het Nieuw Israëlitisch Weekblad is zeker kritisch op de Israëlische regering. De Telegraaf heeft ook oog voor de schuld van Hamas. De analist Mosab Hassan Yousef was ooggetuige van de opkomst van Hamas en beschrijft precies hoe hun propagandamachine werkt. Hoewel opgegroeid in de Westbank noemt hij zichzelf geen Palestijn maar Arabier, omdat Palestina de naam was van een groter gebied (incl. bijv. Jordanië).
   
5. Het zou goed zijn als Sabeel ruimte maakt voor het volk Israël in hun theologie en stopt met haat verspreiden over alles wat de naam Israël of Jood bevat. Volgens hen bestaat Israël uit Europese emigranten. Christenen voor Israël staat altijd open voor gesprek. Helaas kiest Sabeel voor beschuldigen, intimidatie en vandalisme.
   
6. Dialoog en debat. Gevaarlijk is dat Sabeel pretendeert vreedzaam te zijn, maar ondertussen gebouwen bezet en beklad (partijbureau ChristenUnie, Tweede Kamer, kantoor Christenen voor Israël), medewerkers en bezoekers intimideert en beschuldigt.
   Ook de rol van Hamas consequent negeren vind ik gevaarlijk. Hamas heeft, in plaats van de miljarden aan steunhulp voor de economie te gebruiken, een ondergronds Gaza gebouwd voor hun eigen terreur zonder dat Gazanen er een schuilplaats mogen vinden.
   Nergens benoemt Sabeel dit intense kwaad onder de Gazanen, de invloed van Hamas op de Westbank en de slachtofferrol waarmee ze de wereldwijde opinie beïnvloedt. In die zin steunt Sabeel de bloedbaden die Hamas aanricht in Israël en sterven onschuldige burgers door hun toedoen.
   
7. Het Palestijnse narratief van slachtofferschap en daderschap bij Israël doorbreken. Benoemen dat de Hamas-propaganda ervoor zorgt dat Joden wereldwijd aangevallen worden en nergens veilig zijn. Verder zou de kerk zich moeten bezinnen op de vervangingstheologie die onbijbels is.
   In Zacharia 12 staat dat Jeruzalem een steen zal zijn die moeilijk te tillen is en dat alle volken tegen deze stad zullen optrekken. Dat is een reëel scenario geworden. De komst van de Messias en het vrederijk liggen vóór ons. Hoe kan de kerk uitzien naar de komst van Christus als profetieën niet meer serieus genomen mogen worden?
   Politiek: stop alle intimiderende en vandalistische demonstraties. Bied veiligheid aan Israëlische mensen, kom voor hen op, niet alleen met woorden.