Aan de slag

Het laatste themanummer had als onderwerp ‘Leven met een beperking en de rol van de kerken’. Het nodigt uit om als gelovige én als geloofsgemeenschap stil te staan bij wat het betekent om zelf óf als naaste te leven met een beperking. Ook dagen de auteurs ons uit om te kijken hoe wijzelf, als persoon én als gemeente, meer oog kunnen hebben voor mensen die leven met een beperking.

Hoe toegankelijk zijn we als medemens én als kerkelijke gemeente? ‘Het is voor een geloofsgemeenschap geen overbodige luxe is om na te denken over de plaats die mensen met een (verstandelijke) beperking in de gemeenschap innemen’, schrijven André Mulder en Thijs Tromp. ‘Welke plek nemen zij in? Hoe kunnen pastoraat, liturgie, diaconie en gemeenteopbouw bijdragen aan ervaringen van inclusie, van erbij horen?’

Met behulp van invalshoeken als ‘toegankelijkheid’ kunt u nader stilstaan bij het thema.

Toegankelijkheid: het gebouw

Als we nadenken over toegankelijkheid, denken we al snel heel praktisch: is het kerkgebouw goed toegankelijk voor mensen met een beperking? Het lijkt een open deur, maar hoe vaak zijn er niet, toch, belemmeringen. Het invalidentoilet wordt gebruikt als opslagruimte, in de kerkzaal is geen (of beperkt) ruimte voor een rolstoel en niet alle zalen zijn goed toegankelijk. Dat laatste kan een belemmering zijn.

Hoe dikwijls is de ruimte voor de kindernevendienst of tieners niet op een bovenverdieping of in een kelder, waardoor er een enorme hindernis is voor ieder die moeilijk of niet kan lopen. Toen ik dat eens aankaartte in een kerk waar dat het geval is, werd gezegd: ‘maar er is toch geen kind die moeite heeft met de trap?’ Nee, die zijn er niet. Misschien kwamen ze eerder al eens, maar kwamen ze geen tweede keer over de (te hoge) drempel… Wellicht komt er iemand volgende week en wat is dan je reactie als kerkelijke gemeente? Hoe toegankelijk ben je, letterlijk, maar ook figuurlijk?

Hanna Yoo, moeder van een dochter met een meervoudige beperking, schrijft in het themanummer: ‘Het blijft ook lastig om mensen, die geen kind met een beperking hebben, uit te leggen hoe ons leven eruitziet. Hierdoor gaan er wel eens dingen mis. Bijvoorbeeld toen onze gemeente haar intrek nam in een voormalig schoolgebouw, dat blijkbaar alleen maar binnengetreden kon worden via een trap. Ze waren bij het zoekproces naar een nieuw gebouw vergeten om de toegankelijkheid te checken.’ Kijk eens naar het eigen kerkgebouw en de omgeving en sta stil bij de toegankelijkheid. Vraag daarbij iemand met een beperking om met je mee te kijken. U zult ontdekken dat u met andere ogen kijkt. Als er obstakels worden gevonden, bespreek ze met elkaar en kijk of ze oplosbaar zijn.

Toegankelijkheid: de eredienst

Als het gaat om de vraag hoe toegankelijk de kerkelijke gemeente is voor mensen die leven met een beperking, dan is het goed om stil te staan bij de eredienst. Hier komen we als gemeente van Christus samen om te vieren, te bidden, te luisteren, te zingen en elkaar te ontmoeten. De vorm waarin we dat doen is voor veel kerkgangers vanzelfsprekend, de taal die we spreken (veelal) bekend. Hoe is dat voor mensen die leven met een beperking? Staan we als kerkelijke gemeente wel eens stil bij de vraag of het tijdstip van de dienst, de tijdsduur, het aantal prikkels en de verstaanbaarheid van de dienst aansluiten bij ál onze leden? In het themanummer lezen we over een kerkelijke gemeente in Putten. Daar is op bepaalde zondagen ruimte voor een andersoortige liturgie en taal.

Geen krampachtige poging het tij te keren, maar een open vraag

Herkent u uw gemeente in de beschrijving van de gemeente in Putten? Op welke vlakken wel en waar ook niet?

Hoe is er bij u in de gemeente contact met en ruimte voor mensen die leven met een beperking?

Is er bij u in de gemeente een groepje van mensen met en zonder een beperking, die nadenken over het inclusief maken van kerkdiensten? Als dat er niet is, kan dat opgestart worden?

Is er contact met woongroepen in de omgeving van de kerk om te zien wat samen gedaan kan worden en wat nodig is?

Toegankelijkheid: de activiteiten

Buiten de zondagse eredienst zijn er dikwijls tal van activiteiten: leerhuizen, gespreksgroepen, een cantorij, een kinderclub of een eetgroep… Hoe toegankelijk zijn deze activiteiten? In het themanummer staan tips voor samen leven en geloven met mensen met een verstandelijke beperking. Hieronder zijn er enkele uitgelicht. Bespreek met elkaar wat er al in de eigen gemeente gebeurt en waar nog aandacht nodig is. Overleg als groep met welk van onderstaande punten u als gemeente de komende periode aan de slag gaat. Hoe pakt u dat aan?

Denk met een groepje van mensen met en zonder een verstandelijke beperking na over het inclusief maken van activiteiten van de kerk.

Leer van ervaringsdeskundigen over de belevingswereld en het gedrag van mensen met een verstandelijke beperking en trek daaruit conclusies voor communicatie en omgang.

Nodig mensen met een verstandelijke beperking actief uit met de juiste middelen om mee te helpen in het voorbereiden en organiseren van activiteiten. Geef mensen met een verstandelijke beperking een rol/verantwoordelijkheid in de gemeente, die hun zichtbaarheid vergroot en hun talenten benut. Benoem een ambassadeur vanuit het perspectief van mensen met een verstandelijke beperking in beleidsbepalende organen van de kerk.

Organiseer samen met een zorginstelling in de buurt maatjesprojecten.

Breng talenten van mensen met een verstandelijke beperking actief over het voetlicht en vergroot daarmee hun sociale netwerk.

Toegankelijkheid: ‘elkaar zien’

Toegankelijkheid heeft ook te maken met ruimte maken voor de ander, de ander zien als gelijke, als medemens. Niet nadenken vóór de ander, maar elkaar ontmoeten en luisteren naar elkaar. Dat is maar wat moeilijk, lezen we in het themanummer.

Elisabeth van Windt, de moeder van Tobias, schrijft: ‘ Voordat Tobias werd geboren had ik dezelfde houding. Ik vond mensen met verstandelijke beperkingen ook aliens. Onbekend maakt onbemind. Het is gewoon geen thema, niet in de samenleving en ook niet in de kerken. Er zit wat dat betreft een spagaat tussen het beleden en het geleefde geloof. Ik verwijt dat niemand, maar er is wel iets nodig om aan die verlegenheid wat te doen. Het gaat om een essentieel geloofsprincipe: dat ieder mens geliefd is en er erbij hoort.’

Dat principe wordt verwoord in een van de brieven van Paulus. Willemijn Koivunen zegt: ‘In Paulus’ eerste brief aan de Korintiërs lezen we over zijn beeld van de kerk als het lichaam van Christus. Zoals alle verschillende delen van een lichaam op hun eigen manier onmisbaar zijn voor het geheel, zo hoort diversiteit ook onlosmakelijk bij gemeente-zijn, is de strekking van die analogie. Een mooi ideaal: de kerk als plaats waar iedereen op zijn eigen manier een plek heeft, waar iedereen thuishoort.’

Hoe kunnen we, door in te zetten vanuit de ervaringen van mensen met een verstandelijke beperking, onze kerken meer op dat beeld laten lijken? Kunnen verschillen een bron zijn waaruit we met elkaar kunnen putten, in plaats van een probleem dat opgelost moet worden?’ Lees 1 Korintiërs 12 eens met elkaar en sta vervolgens stil bij de volgende vragen.

Wat betekent die tekst voor u persoonlijk?

Wat zegt de bijbeltekst over ‘elkaar zien’ als gemeente?

Probeer eens, heel praktisch en aansluitend bij de kansen en mogelijkheden in de eigen gemeente, een antwoord te geven op de vragen die Willemijn Koivunen stelt in dit citaat.

Meer weten?

Twee gastredacteuren, Thijs Tromp en André Mulder, hebben een themanummer samengesteld over ‘leven met een beperking en de rol van de kerken’.

In dit nummer lees je hoe de Bijbel spreekt over zowel fysieke beperkingen als over beperkingen op psychisch of verstandelijk vlak.