‘Op 15 december 2022 belden zes mannen aan bij de pastorie op Kerkplein 17 in Breukelen. Sommigen van hen droegen een flinke rugzak, waarin hun hele hebben en houden zat ingepakt. Ze hadden die dag het AZC definitief vaarwel gezegd, de jaren van wachten waren voorbij. Eindelijk konden ze beginnen aan een nieuwe toekomst in hun nieuwe woonplaats. De mannen werden warm welkom geheten door een paar (kerkelijke) vrijwilligers uit het dorp. Allereerst maakten ze kort kennis met elkaar en met deze persoonlijke buddy’s, in verschillende talen. Vervolgens kregen ze onder het genot van een kopje koffie/thee en een koekje uitleg over de huisregels.

Na de rondleiding door het huis werden de kamers verdeeld en kregen de bewoners de sleutels overhandigd. Nog geen eigen huis, maar al wel een eigen slaapkamer met een bureautje, een kledingkast en een schoon opgemaakt bed. En in de gezamenlijke keuken een goed gevulde fruitschaal en dito koelkast om de eerste dagen door te kunnen komen. Een tijdelijk thuis voor uiterlijk zes maanden om alvast te kunnen wennen in Breukelen en zo snel mogelijk met de lessen inburgering te kunnen beginnen. Een week later waren de rollen al omgedraaid. De mannen ontvingen nu hun buddy’s gastvrij met koffie/thee en een koekje, zo snel gaat integreren.’

Vastgelopen asielopvang

Op dit moment wonen ruim 17.000 erkende vluchtelingen met een verblijfsvergunning in ons land in een asielzoekerscentrum (azc) of op een locatie voor (crisis)noodopvang. Deze mensen hebben de asielprocedure al met goed gevolg achter de rug en wachten nu met een verblijfsvergunning op een woning en een nieuwe start. Ze zijn vaak al aan een gemeente gekoppeld, maar daar is voor hen nog geen plek. Onder hen bevinden zich ook veel gezinnen, die soms maanden en zelfs jaren gescheiden van elkaar moeten leven.

Op de locaties is vaak sprake van weinig privacy en de aanwezige voorzieningen moeten met veel anderen worden gedeeld. Deze mensen houden eigenlijk onbedoeld de (stapel)bedden van nieuwe asielzoekers bezet; de doorstroming is gestopt. Er dreigt daardoor de komende zomer weer een noodsituatie te ontstaan bij het aanmeldcentrum in Ter Apel. Gevreesd wordt dat er opnieuw mensen buiten de poort moeten slapen, omdat er voor hen geen plek meer is. Hoe kunnen we dit met elkaar voorkomen?

Oplossing voor doorstroming

Sinds oktober 2022 zijn de Thuisgevers actief om een oplossing te bieden aan de vastgelopen asielopvang. De gemeente Kampen en de Protestantse Kerk Nederland hebben hiervoor het initiatief genomen en staatssecretaris Van der Burg ondersteunt dit financieel. Het aanbod van de Thuisgevers bestaat uit de versnelde tijdelijke huisvesting van statushouders in leegstaande panden van maatschappelijke organisaties. Dit kunnen pastorieën zijn, maar ook kantines van sportverenigingen of buurthuizen etc.

Het ministerie van Justitie en Veiligheid heeft speciaal voor de Thuisgevers een bestaande financiële regeling verruimd, de zogenaamde Hotel-en-Accommodatie-regeling (HAR). De gemeente kan deze regeling aanvragen. Bij een Thuisgeefinitiatief geldt bovendien dat er extra sociale begeleiding wordt geboden door vrijwilligers (buddy’s) om de nieuwe inwoners sneller te laten integreren. In de eerste paar maanden zijn De Thuisgevers al op meer dan 100 plekken in het land met verkenningen van start gegaan. En in februari 2023 waren reeds 10 Thuisgeefinitiatieven gerealiseerd en circa 80 statushouders gehuisvest. Naar verwachting groeien deze aantallen dit voorjaar flink. Wilt u hier als kerk ook aan bijdragen? We leggen u graag uit hoe het werkt.

Geschikte locatie vinden

Als u Thuisgever wilt worden, begint de zoektocht naar een geschikte locatie. Weet u een leegstand pand waar mogelijk tijdelijk mensen kunnen wonen? Laat het ons weten. De Thuisgevers zetten in op kwalitatief hoogwaardige locaties. Dat betekent dat er goede sanitaire voorzieningen zijn en een eigen kookgelegenheid is – of is te maken. Ook zou het fijn zijn als er een eigen ingang is (privacy). Mocht het nodig zijn, dan kan vanuit de HAR-regeling eventueel een kleine verbouwing worden bekostigd. De eigenaar van de locatie wordt gevraagd de woning gemeubileerd en gestoffeerd aan te leveren. Vaak worden hiervoor tweedehands spullen ingezameld bij gemeenteleden of kringloopwinkels. En voordat de bewoners hun intrek komen nemen, controleert de gemeente de woning nog op brandveiligheid.

‘In de praktijk blijkt een pastorie, die tijdelijk leegstaat omdat de gemeente vacant is, een ideale locatie voor een Thuisgeefinitiatief. Halverwege de afgesproken periode kan gekeken worden hoe het ervoor staat met het beroepingswerk en of een eventuele verlenging mogelijk is. Sommige gemeenten nemen al contact met ons op als de predikant nog maar net een beroep heeft aangenomen of als hij zijn emeritaat heeft aangekondigd. Hiernaast krijgen we leegstaande diaconiehuisjes, kosterswoningen, kerkzalen of soms hele kerken aangeboden. Daar zijn we blij mee!’

Samenwerking met de gemeente

Als er een pand beschikbaar is voor een Thuisgeefinitiatief, kan het worden aangeboden aan de burgerlijke gemeente. Het is wel raadzaam om eerst in gesprek te gaan met de ambtenaar statushouders om te kijken of er wel interesse is voor een tijdelijke woonlocatie. Elke gemeente is wettelijk verplicht jaarlijks een bepaald aantal statushouders te huisvesten, via de zogenoemde taakstelling. Maar de ene gemeente heeft hier meer moeite mee dan de andere. Ook zal de ambtenaar willen weten hoe groot de aangeboden woning is en hoe lang deze kan worden gebruikt. En of er gezinnen of alleenstaanden in de woning kunnen worden gehuisvest.

In de praktijk blijkt het echt maatwerk te zijn en hierbij geven medewerkers van de Thuisgevers aan zowel de kerk als de gemeente graag (kosteloos) ondersteuning. Als er een match is gevonden, wordt een samenwerkingsovereenkomst opgesteld door de eigenaar van de locatie en de betreffende burgerlijke gemeente. In de overeenkomst worden afspraken vastgelegd over de inrichting van de locatie, de begeleiding van de bewoners en de vergoeding van alle woonlasten.

En een belangrijk onderdeel is ook de afspraak over de einddatum van het initiatief. De gemeente is namelijk verplicht voor die einddatum te zorgen voor vervolghuisvesting. Na de ondertekening maakt de gemeente een koppeling via het centraal orgaan asielopvang (COA) en hoort de initiatiefnemer wie er binnen een dag of tien in de woning zal/zullen arriveren.

Sociale begeleiding

Als Thuisgeef-initiatief geef je de statushouder(s) kans op een nieuwe start en een zelfstandig bestaan in Nederland. Met extra sociale begeleiding vinden de mensen sneller hun weg, bouwen ze eerder een eigen netwerk op en leren ze vlotter de Nederlandse taal. Het zou mooi zijn als nog voordat de bewoners komen, er dus vrijwilligers/buddy’s klaarstaan om straks met de statushouder op te trekken. Gemiddeld gaat dit om een dagdeel per week.

Natuurlijk moet in de praktijk eerst worden gekeken of er wel een ‘klik’ is tussen de buddy en de statushouder en of de extra begeleiding wel gewenst wordt. De ervaring is dat de hulp meestal heel dankbaar wordt aangenomen. Buddy’s helpen bijvoorbeeld mee met het huiswerk, gaan mee naar een doktersafspraak of trekken er met de statushouder op uit. Extra kosten, die hierbij gemaakt worden, kunnen vaak voor een deel worden vergoed. Heel leuk is het om af en toe met elkaar te eten, muziek te maken of een wandeling of een fietstocht te maken.

Handig om hiervoor een groepsapp aan te maken met de bewoners en de buddy’s. Op hun telefoon hebben ze daar meestal de vertaler voor aan staan.

‘Toen Behrang had verteld dat hij conservatorium had gevolgd en ervaring had met het geven van muzieklessen, wilden wij gelijk op zoek naar nieuwe leerlingen voor hem. Terecht gaf hij echter aan dat hij eerst zelf weer moest oefenen, want hij had al een half jaar geen drumstel meer aangeraakt. Heel toevallig bleek er op de zolder van het verenigingsgebouw van de kerk nog een compleet drumstel opgeslagen te zijn. We zijn meteen met de mannen het drumstel gaan ophalen en dat staat nu opgesteld in de studeerkamer. Er is inmiddels al veel getrommeld door de bewoners. Behrang heeft zelf bovendien nog ergens een elektronisch drumstel op de kop getikt, zodat hij ook op zijn kamer kan spelen met een koptelefoon op.’

Natuurlijk moeten er met de statushouders ook allerlei zaken administratief worden geregeld, zoals de inschrijving bij de burgerlijke stand of bij de (inburgerings)school. Deze zaken horen bij de zogenaamde maatschappelijke begeleiding en daarvoor is de burgerlijke gemeente verantwoordelijk. Vaak huurt de gemeente hiervoor een aparte partij in zoals bijvoorbeeld VluchtelingenWerk. Maar dankzij de Thuisgevers kunnen ze alvast starten met hun nieuwe bestaan!

‘Op dit moment gaat het heel goed met de bewoners in de pastorie. De buddy’s hebben een goed contact met hen, ze delen lief en leed met elkaar. Je ziet dat de statushouders heel erg hun best doen tijdens de taallessen en ze staan te popelen om een nieuw bestaan op te bouwen. Het is ook fijn om te merken dat ze samen een groep zijn geworden. Enkele mannen eten dagelijks met elkaar en laten dan een portie achter in de koelkast voor de bewoner, die vijf dagen in de week als afwasser in een hotel werkt. Met elkaar doen ze boodschappen en gaan ze erop uit. Twee dagdelen gaan ze met de trein of de fiets naar de inburgeringsschool. Ze voelen zich weer vrij en een gewoon mens.’