Menu

Basis

Kwetsbaar en krachtig

In gesprek met verloskundige en keramiste alie van de wolfshaar

Op een mooie nazomer-dag bezoek ik Alie van de Wolfshaar, die samen met haar echtgenoot een sfeervol huis bewoont aan de rand van Amersfoort. Bij aankomst treft mij de tuin. Deze is niet alleen heel kleurrijk en verzorgd, maar je ziet ook dat er met liefde en aandacht in wordt gewerkt. Tijdens ons gesprek blijkt dat dit voor veel geldt in Alies leven. Zowel uit de wijze waarop ze praat en denkt over haar werk als verloskundige als uit haar kunst, spreekt liefde-volle aandacht.

Verloskunde en haptonomie

Alie (1955) begon haar loopbaan als verpleegkundige. Het gaf haar veel voldoening en gedurende vele jaren werkte ze op de kraamafdeling. Geleidelijk werd haar echter duidelijk dat haar hart vooral ligt bij het begeleiden en ondersteunen van mensen en minder bij de technische kant van het beroep. Ze is mensen graag nabij, wil hen ‘ergens doorheen helpen’, coachen. In die tijd waren er geen verloskundigen of vroedvrouwen in het ziekenhuis waar zij aan verbonden was, maar een van de gynaecologen stimuleerde haar om de opleiding te gaan volgen. Nadat ze de overstap gemaakt had naar een groter, academisch ziekenhuis en in aanraking kwam met klinisch verloskundigen, wist ze het zeker, ze wilde ‘vroedvrouw’ worden. Ze volgde de opleiding en maakte lange tijd deel uit van een verloskundige praktijk. De laatste tien jaar van haar werkzame leven was ze verbonden aan een ziekenhuis.

Alie heeft vertrouwen in het fysiologische proces van zwanger zijn en bevallen en probeert dat ook uit te stralen. Het is een natuurlijk gebeuren, dat op een zo natuurlijk mogelijke wijze ondersteund mag worden. Vanuit die visie was indertijd voor haar een opleiding haptonomie het logische vervolg en een mooie aanvulling. Zo kon ze de moeder nog beter helpen haar gevoeligheid te ontwikkelen voor de processen in haar lijf. Als een vrouw daarnaar durft te luisteren, schept ze tijdens de zwangerschap al ruimte voor een nieuw leven, een nieuw begin. Dat is immers de kern van zwangerschap: een groeiend kind dragen en er plaats voor inruimen. Naast deze ondersteuning om de autonomie van de moeder te versterken, ligt in de haptonomie ook een groot accent op de aanraking van het nog ongeboren kind. Dat is al ontvankelijk voor prikkels van buitenaf en reageert daarop. Deze haptonomische aanrakingen bevatten kwaliteiten in nuances: tederheid, speelsheid, affectie en worden door de ongeborene gevoeld als een ontmoeting waarin het goed is dat hij of zij bestaat. Uiteindelijk leidt dit tot een gezond vertrouwen op eigen mogelijkheden. ‘Het lijkt wellicht iets onmeetbaars, maar het hebben van een basisvertrouwen is heel belangrijk,’ aldus Alie. ‘En in de zwangerschap voel je als baby, uit de manier waarop je aangeraakt wordt, de wijze van contact, al bijna of je gewenst bent.’

Een kleine schakel

Ze vertelt met passie en plezier over haar werk als verloskundige. Alie ziet zichzelf daarbij als een kleine schakel tussen kind, moeder en partner en is ervan overtuigd dat het verloop van de zwangerschap en de geboorte belangrijk zijn voor het latere leven. Het is het startpunt en als dat niet goed gaat of vervelend verloopt, kan een mens dat zijn hele leven met zich meedragen. Begeleidend daarbij aanwezig zijn, begint voor haar tijdens de zwangerschap, waardoor de vrouw zich gesteund voelt. Zij krijgt hierdoor meer zelfvertrouwen en dat heeft een familie en vrienden te bellen. ‘Dan ligt, als je niet uitkijkt, de baby op de buik van de moeder en zitten vader en moeder beiden met de mobiel aan het oor te praten. Dan attendeer ik hen erop om te genieten van dit speciale moment. Het is uniek, komt niet meer terug. Het is zo bijzonder, zo’n pasgeboren kindje. Dat moeten ze voelen, ruiken, ervaren. Ruik je kind, houd het vast…’

Het kwetsbare leven

Nadat Alie duizenden zwangere en barende vrouwen heeft begeleid – ze heeft het bijgehouden en vertelt rond de drieduizend kinderen zelf te heb-ben ‘aangepakt’ – kun je wel zeggen dat ze weet waar het over gaat als we het over ‘geboren worden’ en het begrip ‘oorsprong’ hebben.

Toch wordt het nooit routine en blijft het voor haar heel bijzonder om het eerste begin van een mens op deze wereld, het welkom op aarde, zo van dichtbij mee te maken. Iedere keer ervaart ze het als een wonder waarin iets van de oorsprong, van het mysterie van het leven, zichtbaar wordt. Hierbij aanwezig mogen zijn en kunnen bijdragen aan een goed verloop, vervult haar met grote dankbaarheid. Ze beseft ten volle dat het leven niet maakbaar is, dat het buiten ons menselijk kunnen is. Die kwetsbaarheid van het nieuwe leven maakt stil en wekt in haar een diepe verwondering op: ‘Tegelijkertijd voel je een enorme kracht, als je dat prille, nieuwe leven verwelkomt. Juist in die kwetsbaarheid zit een sterke levenskracht.’ Als het niet goed gaat, er complicaties zijn en een kindje overlijdt, voelt Alie naast het verdriet van de ouders ook haar eigen onmacht en verdriet. Het confronteert haar met haar eigen kwetsbaarheid. Toch ontdekte ze tijdens haar leven juist in die kwetsbaarheid steeds meer haar eigen innerlijke kracht. Dit heeft vooral te maken met het besef van haar levenscyclus, haar levensprocessen van geboren worden, kind zijn, volwassen en ouder worden. Die kracht is als een stroom, een ondertoon in haar leven, waar ze zich steeds meer aan kan overgeven. Alie vertelt hoe zij zich daar diep vanbinnen mee verbonden voelt en hoe dat tevens tot uiting komt in haar kunst en inspireert om ervaringen en gedachten op te schrijven. ‘Die kracht maakt dat ik leef zoals ik leef, met mijn waarden en normen. Het is allesbepalend en werkt overal in door, bijvoorbeeld in mijn omgang met mensen en in de manier waarop ik in mijn werk sta.

Ze werd katholiek opgevoed en heeft zich dikwijls afgevraagd of deze kracht iets goddelijks zou hebben. Ook buitenstaanders vroegen dat aan haar. ‘Maar,’ zegt ze, ‘ik kan God niet ontdekken in mijn persoonlijke leven. Misschien komt dat nog. Elk mens mag zijn eigen goddelijke kracht hebben, ook bijvoorbeeld joden en moslims. Ik denk echter dat je “goed” kunt leven, zonder de disciplinerende kracht van God of de kerk.’

‘De start van een mensenleven is belangrijk voor het leven dat er op volgt.’

Keramisch werk

Vier jaar geleden stopte Alie met haar werk als verloskundige. Lang had ze met veel plezier en voldoening gewerkt, maar op een gegeven moment werd het teveel en wilde ze graag tijd vrij maken voor andere dingen. Zoals met keramiek bezig zijn. Zo rond 2000 ging ze met klei werken en maakte ze enkele potten. Al snel ontdekte ze andere mogelijkheden en liet ze zich inspireren door het thema moeder en kind en door donkere, Afrikaanse vrouwen. Haar figuren zijn eenvoudig en worden opgebouwd met plakken uitgerolde klei, soms met een stukje kant of doek erin gedrukt. Door de eenvoud zien de vrouwenbeelden er ogenschijnlijk kwetsbaar uit, maar hun fiere houding en de rustige kleuren stralen een grote innerlijke kracht uit. Daarnaast is ook het hele scheppingsproces krachtig en kwets-baar tegelijk. De scheppingskracht die ze tijdens de vele begeleidingen van zwangerschappen en geboortes ervoer, krijgt nu in haar eigen leven vorm in dit keramisch werk. Ze laat zich hierbij vooral leiden door haar intuïtie, maakt geen schetsen vooraf en werkt niet in opdracht. Heel aan-dachtig volgt ze het proces dat zich in haar zelf en in haar materiaal voltrekt. Het is voor haar onzeker maar mooi om zich hieraan over te geven. De onzekerheid over het eindresultaat wordt ook nog vergroot door de techniek die ze gebruikt: alles wordt in de rakuoven gebakken. Hierdoor is het steeds weer een verrassing hoe het werk eruit komt. Niet in de laatste plaats door wat er tijdens het glazuren gebeurt. Kleuren die in elkaar overvloeien, veranderen en de glazuren die craqueleren, het blijft verrassend en wonderbaarlijk.

Het hele proces rond het maken van haar kunstwerken, de overgave aan dat wat gebeurt, geeft haar veel voldoening. Het raakt haar en ze geniet ervan. Ook vindt Alie het bijzonder om te merken dat mensen blij zijn met haar kunst. ‘Ik probeer de wereld een klein beetje mooier te maken,’ zegt ze glimlachend.

‘Een pasgeborene ziet er kwetsbaar uit en vertedert iedereen’

Liefde voor Afrika

Alies betrokkenheid op mensen en de wereld om haar heen, blijkt niet alleen uit haar kunst of uit de manier waarop ze invulling gaf aan haar werk als verloskundige. Het spreekt ook uit de manier waarop zij vertelt over haar reizen naar Afrika en de ontmoetingen die ze daar heeft. Ze voelt zich thuis in Ethiopië en geniet van de mensen en de manier waarop ze leven. Dat was op zich een hele ontdekking, zo’n vijf jaar geleden. Voor de buitenwereld misschien onverwacht, voor haar niet. ‘In mij sluimerde al heel lang een verlangen naar Afrika. Ik gaf daar geen gehoor aan, maar in mijn keramisch werk speelde het wel een rol door de beelden van Afrikaanse vrouwen. Via mijn werk als verloskundige kwam ik in contact met een assistent-arts die banden heeft met een geboortekliniek in Ethiopië. Op dat moment waren onze kinderen de deur uit en voelde ik dat ik nu de kans kreeg het continent eindelijk te bezoeken. In dankbaarheid heb ik die kans aanvaard en na één bezoek was ik helemaal verkocht.’ Ze werd gegrepen door het land en de mensen. Daar komt bij dat ze ook daar gezien haar vak veel kan betekenen. Als ze er is, is ze aanwezig bij de meeste bevallingen die in de kliniek plaatsvinden. Het is geen officiële baan, maar ze kijkt en ervaart hoe de geboorte verloopt. Iedere keer is het voor haar bijzonder om te zien hoe daar een bevalling aangepakt wordt. Soms kleedt ze de baby aan, ondersteunt de vrouw of geeft tips. En naderhand helpt ze bijvoorbeeld met opruimen en schoonmaken. De mensen van de kliniek willen graag dat ze erbij is en zijn trots als het goed gaat. Vanzelfsprekend zijn er verschillen met de Nederlandse situatie. In Ethiopië lijken de vrouwen veel beter de behoeftes van de baby aan te voelen.

‘Waar je hier de moeders in probeert te begeleiden, verloopt daar heel natuurlijk.’ Alie vertelt over het moment na de geboorte: ‘Ze leggen het kindje kort op de buik en daarna wordt het in een warme doek gewikkeld en aan oma gegeven. Zij, de moeder van de vader, is bij de bevalling aanwezig.

De moeder wordt immers door haar huwelijk deel van de familie van de man en het kind wordt in datzelfde familieof stamverband opgenomen. Het kind weet als het ware waar het thuis hoort en oma, die het zo lief vasthoudt, biedt direct geborgenheid en warmte.’ De baby’s in Ethiopië huilen amper en zijn tevreden. Ze krijgen veel voeding, er wordt niet op de klok gekeken en de ouders voelen de kleine signalen van honger heel goed aan. Ook als er iets vervelends is, krijgen de kinderen voeding en worden zo op een natuurlijke wijze getroost.

Het is voor Alie een groot voorrecht dat ze naar Ethiopië toe kan en zoveel mag doen: ‘Ik ben heel dankbaar dat het op mijn pad is gekomen.’ Er spreekt verwondering en vreugde uit haar woorden. Dezelfde verwondering en vreugde die zij ervaart als ze aan-wezig mag zijn bij het begin van een nieuw mensenleven.

Voor meer informatie:

Alie van de Wolfshaar, Verloskunst. Een eigen kijk als verloskundige. Ervaringen en achtergronden vanuit de haptonomie. Uitgegeven in eigen beheer, 2014. E-mail: info@aliekera.nl, www.aliekera.nl

Wellicht ook interessant

Nieuwe boeken