Recht toe rechts aan

De bijbel op YouTube

Harm van Grol is oud-universitair docent Exegese van het Oude Testament aan de universiteit van Tilburg.

Het Bijbel Project

Het is half tien in de avond. Ik open YouTube en type in Bijbel. Ik maak nooit gebruik van YouTube als ik wat wil weten van de Bijbel, zodat wat ik nu te zien en te horen krijg, op geen enkele manier is aangepast aan mijn eigen voorkeuren, het is maar dat u dáárvan doordrongen bent!

Bovenaan staat in schreeuwende kleuren een audioversie van het boek Genesis in de ‘Nieuwe-Wereldvertaling van de Heilige Schrift’, de vertaling van de Jehova’s. Op twee word ik verrast door een goede introductie in de Bijbel en de canon onder de naam: Het Bijbel Project | Wat is de Bijbel?

De toon is wat christelijk en de plaatjes kinderbijbelachtig, maar de video is een opsteker voor wie YouTube associeert met trash. Op de grens van Oude en Nieuwe Testament is de toon wel erg harmoniserend:

En dat is ook de bedoeling. Op de homepage van het Engelstalige The Bible Project staat dit prominent uitgeschreven: ‘To help people experience the Bible as a unified story that leads to Jesus’. EO en BEAM, het jongerenmerk van de EO, maken een deel van de Engelstalige video’s beschikbaar in het Nederlands, over bijbel­ boeken en Bijbelse thema’s. Over die andere video’s hebben we het hier niet.

Ik denk niks

Op nummer drie staan de Christenen voor Israël met een lezing van Rabbijn Binyomin Jacobs over: ‘Hoe lezen Joden de Bijbel?’, uit een serie met de naam #Israëlcursus (2014). Rabbijn Jacobs is een uur aan het woord. Hij is niet altijd even geconcentreerd en glimlacht als hij geïrriteerd is. Hij is een trotse fundamentalist:

Hij draagt een conservatief joodse visie op de Bijbel uit. Problematischer is de gelegenheidscoalitie van Jacobs met de Christenen voor Israël (CvI). Ze vinden elkaar in een fel en absoluut verdedigen van de staat Israël en gebruiken de Schrift voor dat doel. Op de website van CvI staat de retorische vraag: ‘God brengt Zijn volk thuis en is dat niet het teken van de naderende komst van de Messias?’. Ik ben benieuwd wat voor draai Jacobs daaraan geeft.

Fundamentalisme

Nummer vier is de Bijbel vermomd als Koran. Een uitzending van RTL Late Night met Twan Huys (2015) over ‘de jongens van You­ Tube-kanaal Dit Is Normaal, die een video maakten waarin schokkende bijbelteksten werden voorgedaan als Koranteksten’. Ze lazen willekeurige voorbijgangers op straat gruwelijke bijbelteksten voor uit een Bijbel vermomd als Koran. Op het eerste gezicht een verlicht en bewonderenswaardig project, maar in feite een monument van links fundamentalisme. ‘De jongens’ riepen met hun bijbelteksten veel verontwaardiging op om dit vervolgens te ontmaskeren als vooroordeel over de Islam. Dankbare moslims vergisten zich, want het enige effect is dat ‘nu ook’ de Bijbel is ontmaskerd als achterlijk boek. Het fundamentalisme zit ’m in de zeer breed gedeelde, maar niet expliciet gemaakte gedachte dat men heilige boeken uit lang vervlogen tijden zonder commentaar kan lezen. Dat men daarbij de Statenvertaling gebruikt, maakt het niet beter. Het oude katholieke gebruik om de Bijbel weg te houden van de leken en voor hen alleen toegankelijk te maken via de bemiddeling van de priester, als schriftlezing in de liturgie en becommentarieerd in de preek, was zo gek nog niet. Het was een reactie op een eerste golf van fundamentalisme in de gedaante van de reformatie. Ieder kon nu, dankzij de boekdrukkunst, zelf lezen wat God te zeggen had in de Bijbel, niet meer verduisterd door het paapse gedraai. De gevolgen lieten niet lang op zich wachten. Het extreemste resultaat van recht-toe-recht-aan bijbellezen was natuurlijk het doperse rijk van Jan van Leiden in Münster omstreeks 1534, een lezing van de Apocalyps in daden omgezet, en inderdaad, even gewelddadig als de tekst zelf. Het katholieke gebruik heeft lang redelijk goed gewerkt en ook in de reformatie kwam men uiteindelijk tot een waardering van de traditie bij het lezen van de Bijbel, ook al bestond die traditie nu uit de werken van Calvijn en hun nawerking. Het internet heeft een tweede golf van fundamentalisme teweeggebracht, dankzij een onmiddellijke toegang en omgang met wat dan ook aan teksten en andere uitingen. Uitleg en commentaar doen er niet toe, want die zijn bij voorbaat verdacht. Men laat zich de dingen niet meer wegpraten. Wat er (aan de hand) is, staat er toch, niet?! De traditie – dat is het commentaar van de lezers – en de verlichting – dat is de aarzeling van het verstand – doen er niet meer toe. YouTube lijkt soms een duivelse combinatie van reformatorisch fundamentalisme en internet fundamentalisme.

Allemachtig uit China

Bij terugkomst op YouTube enkele dagen later, staat een video van De Kerk van Almachtige God ineens op één, op zes staat een twee uur durende film met de titel: ‘Onthul het mysterie van de Bijbel’, op zeven: ‘De verdorven mensheid heeft de redding van de vleesgeworden God harder nodig’ (deel I), en op acht: ‘Hoe Petrus Jezus leerde kennen’, alles van dezelfde Chinese sekte, netjes ondertiteld en verteld in het Nederlands. Almachtige God is overigens de titel van de mensenzoon die teruggekeerd is op aarde, in China. Zijn boodschappen zijn neergelegd in het boek ‘Het Woord verschijnt in het vlees’. De film is op YouTube gezet in 2018, maar de andere video’s maken deel uit van een video-bombardement in september 2019 (4, 9 en 16 september).

Ruben Jorritsma

Tussen de knalrode audioversies van de Jehova-bijbel is zelfs een video van Ruben Jorritsma van de Stichting Apologica een opluchting. Hij spreekt over de historische betrouwbaarheid van de Bijbel (2013). Een fris en uitdagend spreker met rode konen en een verleidelijk stevig verhaal. Lastig is hier vooral de oriëntatie van het betoog. De Bijbel is Gods woord, derhalve foutloos en dus uiteraard historisch betrouwbaar. Dit uitgangspunt doet geen recht aan de menselijke kanten van de openbaring (zie hierover aan katholieke kant de encycliek Divino Afflante Spiritu uit 1943) en miskent de bedoeling van de Bijbel. De waarheid/ zinnigheid/betrouwbaarheid is niet per se een (natuur)wetenschappelijke, maar een geloofsmatige. De encycliek probeert de angel uit de strijd tegen de moderniteit te halen:

De gereformeerde Jorritsma moet hier niets van weten en kiest voor harde apologetiek en voor een strijd tegen de evolutie. Dat geldt trouwens ook voor leden van de katholieke Gemeenschap Emmanuel, die dan ook niets moeten hebben van de encycliek uit 1943 en teruggaan naar de antimodernist paus Leo XIII met zijn encycliek Providentissimus Deus uit 1893.

Huib of Elly

Op dertien staat vandaag Gewoon Huib, die het opwekkingslied 686 ‘God is hier’ op YouTube zette (2015). Op veertien: Door-Brekers Worship, die met het lied ‘God van Wonderen’ doen wat hun naam zegt (2018). Op vijftien: Meester Richard, die lied 25 ‘Jezus is de goede herder’ van Elly en Rikkert post (2014). Zo gaat dat nog even door. Eigenlijk zijn Elly en Rikkert nog het beste, bijna zonder dat brave christelijke toontje, dat een nuchtere Hollander toch niet uit zijn/haar strot krijgt.

Eindelijk, LHBT etc.

Ha, eindelijk weer Bijbel! Op nummer zoveel staat Henk van Zon met zijn video ‘Homoseksuelen en transseksuelen – Wat zegt de Bijbel erover?’ (2019). Hij ontvangt Frank Ouweneel: ‘Heb jij ook het idee dat er veel christenen zijn die, zeg maar, min of meer modern denken, uh, zeggen: Ach dat moet toch kunnen!’, om dan met de Bijbel in de hand homoseksuelen en transseksuelen om de oren te slaan. Misschien zijn deze evangelisten dom, maar af en toe bekruipt me het gevoel dat ze zich bewust zijn van hun retorische trukendoos en hun hermeneutische blindheid. Kun je met goed fatsoen beweren dat jijzelf geen selectie maakt uit bijbelteksten die je relevant acht, dat jij heel de bijbel tout court serieus neemt? Wat een vals argument.

Kortom

Het zal nu duidelijk zijn wat de ingang ‘Bijbel’ doet op YouTube. Zij toont de Bijbel als een boek dat altijd gelijk heeft, dat kraakhelder is en geen hermeneutiek nodig heeft. Zij is in haar geheel en in alle opzichten de stem van God. Zij steunt Israël wat die natie ook doet. Zij keert zich tegen homo’s en transen. Zij moet niets weten van evolutie. Zij staat haaks op de hedendaagse wereld met haar wetenschappelijke verworvenheden. Zij voert de antimodernisten strijd alsof er sinds de negentiende eeuw niets gebeurd is. Zij ontmaskert de (!) christen als een domme en enigszins gevaarlijke mens. Moeten we daar met ons tijdschrift tegenin?

Heilige Schrift

Van de zoekterm ‘Bijbel’ worden we niet vrolijk, laten we ‘Heilige Schrift’ eens proberen. We komen terecht in Duitstalige video’s. We vinden diverse uitvoeringen van een braaf lied met de titel ‘Die Heilige Schrift’: ‘In die Heilige Schrift steckt die Wahrheit, die mich tief im Herzen trifft’, met rauw op het dak een grof lied ‘gezongen’ door een Rammstein-achtig klinkende groep Piratenpapst met dezelfde titel maar een wat andere boodschap:

Een wel heel paulijnse visie op het evangelie.

Universität Göttingen

De ingang ‘Heilige Schrift’ biedt variatie. Op nummer vijf treffen we een video van de Universität Göttingen met Prof. Dr. Angelika Neuwirth, Arabistik und Islamwissenschaft, Berlin, over ‘Der Koran: Die Heilige Schrift der Muslime’. Okay, eindelijk een expert die wat te vertellen heeft! We zitten hier in een uithoek van YouTube, want de videootjes van de Bibel Baptisten Gemeinde met ‘Bibelglaübige Predigt’, die al twee jaar op YouTube staan, zijn meestal niet meer dan honderd keer bekeken – hoe hebben ze met die score mijn scherm gehaald? Hetzelfde geldt voor de video’s van de stichting Yoga Vidya die gaan over de heilige schriften van Hindoeïsme en Boedhisme. Ooit gehoord van de Schwert-Bischof Jesu Christi van de Neuchristen, een katholieke sekte uit Oostenrijk? YouTube biedt je de bisschop zelf, Nikolaus Schneider, geroepen als ‘zwaard-bis­ schop om de onwetenden te leren en de geheime machinaties van de Satan te ontmaskeren’.

Prof. Klaus Berger

En dan ineens een video van Kirche in Not met Prof. Klaus Berger, ondervraagd over de Bijbel (2012). Een werkelijk spannend gesprek omdat de geleerde professor uit Heidelberg de meest tendentieuze vragen voorgelegd krijgt – hoe kan het toch dat jonge katholieke theologen (hier de interviewer) de hermeneutische basisprincipes zoals neergelegd in bijvoorbeeld het document van de Pauselijke Bijbelcommissie ‘De interpretatie van de Bijbel in de Kerk’ (1993) niet geïnternaliseerd hebben en nog steeds de anti-modernistische clichés debiteren? Berger gaat nergens de strijd aan tegen dit obscurantisme. We verlaten de Duitsers met hun in ieder geval verfrissende mengeling van heilige schriften, preken en academische lezingen.

Dramatized Bible

De ingang ‘Bible’ brengt ons vanzelfsprekend bij de Engelstalige video’s. Een heel andere wereld. Hier overwegen de gedramatiseerde audio-versies van de Bijbel en de speelfilms. The Gospel of John, The Gospel of Matthew, Ruth, Esther, etc. Ellenlange films van minstens twee en soms meer dan vier uur. En tussen dit alles een video Science Confirms the Bible, die, zoals nu wel helder is, antwoord geeft op de verkeerde vraag. En daar zijn er later meer van: de Bijbel heeft toch gelijk. Aan de andere kant van het spectrum maar met hetzelfde verkeerde perspectief staat een video van Universe Code met de merkwaardige titel ‘Bible Unearthed Discoveries of Old versions of the bible)’, wat in feite een YouTube versie is van de documentaire ‘The Bible Unearthed’ op basis van het boek van Finkelstein en Silberman: ‘How much and what in the Old Testament can really be taken as literal truth?’ Ondertussen geeft deze video wel een up to date beeld van het hedendaagse historische en archeologische onderzoek. Mocht men ‘feiten’ willen zien.

Bible oil

Wist u dat er in Dalton Georgia een bijbel is die olie lekt? Zoek de video van Nate and Sutton op: ‘JESUS HEALED ME! | Bible That Leaks Oil’ – een ontroerend wonderverhaal met beelden van de bijbelwinkel en de eigenaar van de bijbel, die werkelijk olie produceert, bakken vol. Of kijk de sceptische bespreking door ScareTheater met de titel ‘Investigating the Bible That Leaks Oil’, dat achtergrondinfo bevat en een interview met de eigenaar. De ultieme afmaker zijn de drie video’s van Bezelt3 (november 2018, januari en april 2019), die onder meer een Evangelie van Judas marineert. ‘How often should you check the oil in your Bible? Never, because Bibles don’t need oil.’ Bezelt3 (Los Angeles CA) is prettig slordig in zijn presentatie: ‘I do videos on God, theology and stuff like that’, maar vergis je niet, hij is een begenadigd spreker en fel verdediger van orthodox calvinisme. Geen flauwekul.

Wat hij vindt van de video Bible verses for sleep: ‘Sleep with God’s word / 8 hours’, weet ik niet, maar een goed gereformeerde selectie van bijbelverzen garandeert dat je, mocht je nog wakker worden, gereformeerder bent dan ooit.

Anekdote

Tijd voor een anekdote. Mijn survey leverde ook een video op van Nourdeen Wildeman ‘De Bijbel versus de Koran’ (2015). Een ‘Vrijwilliger NKG’ reageert daarop:

Het doet me denken aan de drukbezochte Talmudica-gigs met de professoren Safrai en Flusser in de jaren zeventig aan de Katholieke Theologische Hogeschool Amsterdam. Zij pasten zonder schaamte de moderne literatuurkritiek toe op ‘ons’ Nieuwe Testament (terecht), maar de rapen waren gaar als wij dat deden op ‘hun’ Tora en Talmoed. Hoe zat het toch met zwarte piet?!

Once upon a time

In the Bible Belt, op een lenteochtend drongen we door in de wouden ten oosten van Elspeet. Daar vonden we aan de Heetkamp een oriëntatiebord dat niet helemaal spoorde. Er staken papiertjes uit. De nieuwsgierigheid van een bijbelwetenschapper houdt niet op aan de rand van het bos, maar zij verkeerde in hittige opwinding toen bleek dat wij werden aangesproken op Christus en onszelf. Drie stripboekjes van Chick Publications (Ontario CA), die ons werden bezorgd door www.paulgelooft.nl, getiteld ‘De lange reis’, ‘Almost time’ en ‘Is there another Christ?’.

Robby Santiago heeft de (volledige?) serie boekjes op YouTube gezet onder de titel ‘Jack Chick Tracts’ – sorry, chick is niet echt gergem, maar het is de naam van de auteur. Robby toont ze bladzijde voor bladzijde en leest voor. Meeslepend is het niet, gruwelijk wel. Mocht je je ziel willen redden en wat aan de buitenkant blijven, kijk dan het commentaar van Vice onder de titel ‘A Look into the Bizarre World of Christian Comics’ (2017).

Daarin ‘lezen’ Hugo en Jake de boekjes onder de titel ‘Chick Tracts’. Hun dialoog is wat vermoeiend en de confrontatie met deze merkwaardige Amerikaanse mengeling van calvinisme en ultraconservatisme blijft weerzinwekkend, ook met hun atheïstische commentaar. Het zal niet verbazen dat ze ook Jordan Peterson over de hekel halen, in een serie van vijftien video’s, meest over zijn populaire boek 12 Rules for Life. De video ‘Jordan Peterson Doesn’t Understand Christianity’ betreft zijn bijbellezingen.

Mocht je echt willen genieten – en dit is mijn enige tip (met grote dank aan mijn zoon Thomas!) – kijk dan ContraPoints over ‘Jordan Peterson’s soggy Bible-patting conservatism’. De dame van ContraPoints is intelligent, vol humor en heeft wat te vertellen. Laat haar waterval over je heen gaan en blijf kijken naar dit spektakel tot na de aftiteling.

Neem dan je leven weer op en lees Bijbel en dat tijdschrift Schrift dat God én zijn (post) moderne mens serieus neemt.