Menu

None

De waarde van liturgische formulieren

Een interview met Wim Verboom

Onlangs verscheen het boek Van doopvont naar avondmaalstafel, waarin prof. dr. Wim Verboom een pastorale uitleg van de liturgische formulieren bij doop, belijdenis en avondmaal biedt. Wat is de waarde van deze liturgische formulieren? Doen ze nog wel recht aan de geïndividualiseerde geloofsbeleving van veel hedendaagse christenen? We praten er met hem over.

Wat was de aanleiding om Van doopvont naar avondmaalstafel te schrijven? En wat voor betekenis heeft het boek voor u persoonlijk?

De liturgische formulieren voor doop, geloofsbelijdenis en avondmaal zijn parels in de gereformeerde traditie. Voor de ene generatie na de andere, tot op de dag van vandaag hebben ze veel betekenis gehad. Dan gaat het om de inhoud van de sacramenten doop en avondmaal en het afleggen van de geloofsbelijdenis, voor het persoonlijk geloof en ook voor het leven van de christelijke gemeente. Daarin gaat het telkens over de bijbelse betekenis van het verbond. Anders gezegd: over wat de drie-enige God – Vader, Zoon en H. Geest – ons beloofd heeft. En over het door Hem bewerkte antwoord op Zijn beloften van heil in ons leven. Zelf leef ik dagelijks uit de bron van dit goud van de Reformatie. Jammer genoeg zijn deze liturgische formulieren voor steeds meer gemeenteleden onbekend geworden. Ook al worden zij nog steeds voorgelezen in de eredienst. Daar wil dit boek iets aan doen. Ik bied telkens naast een klein gedeelte van de tekst van de formulieren een pastorale uitleg. Dat wil zeggen: toegepast op het persoonlijk geloof en op het leven van de christelijke gemeente. Dit pastorale accent is het eigenlijke van dit boekje. Verder vindt de lezer achterin het boek een enigszins aangepaste versie van de formulieren voor doop en avondmaal.

Wat zijn belangrijke bronnen en-of stemmen geweest bij het schrijven?

Bij het schrijven van dit boek heb ik vooral geluisterd naar eerder verschenen publicaties over de formulieren. De lezer vindt de titels van de meeste ervan in het Woord vooraf. Zelf heb ik altijd veel geleerd van het boek van ds. C. van der Wal, Amen en beamen (1971). Mijn boek ademt dezelfde theologische sfeer: persoonlijk, positief getoonzet; gericht op een gezonde bijbelse bevinding van het geloof, in het kader van het verbond. Iets eigens van de Hervormd-Gereformeerde beweging in de Nederlandse Hervormde Kerk, nu de Protestantse Kerk in Nederland. De lezer vindt de trits in de beleving van het heil van God: beloofd, geloofd en beleefd (in die volgorde!) telkens terug. Je zou kunnen zeggen: ik heb geprobeerd om de inhoud van de liturgische formulieren, in de geest van Van der Wal, op het geloof en de het kerk-zijn vandaag, in onze tijd te betrekken.

Waarom vindt u het belangrijk dat men zich bezint op de betekenis van de liturgische formulieren?

Het doopformulier leert ons dat het gedoopt zijn betekent dat we behoren bij de Heere Jezus Christus en bij zijn gemeente. Zoals verwoord in zondag 1 van de Heidelbergse Catechismus: wat is jouw enige troost? Dat ik het eigendom ben van mijn getrouwe Zaligmaker Jezus Christus. Deze rijke geloofswerkelijkheid wil beantwoord worden in een leven van geloof en bekering. Dat is vooral iets van ons hart. Maar het wil ook naar buiten en openlijk beleden worden. Een christen komt voor zijn/haar geloof uit. Vandaar het formulier voor de openbare belijdenis van het geloof. In deze geloofsbeleving vormt de viering van en de deelname aan het avondmaal – de maaltijd van de gemeente, waarin Christus zelf aanwezig is – een wezenlijke rol. Het een is er niet zonder het ander. Precies voor de betekenis van dit persoonlijk en gemeentelijk aspect van het geloof, zijn de liturgische formulieren van richtinggevende betekenis. Ze bewaren ons voor allerlei ontsporingen, zoals voor het individualisme, door ons te leren dat geloven onlosmakelijk verbonden is met de gemeenschap van de gemeente.

Met wie in gedachten heeft u het boek geschreven?

Ik schreef het boek voor de christelijke gemeente. Men kan het persoonlijk gebruiken op een meditatieve manier, bijvoorbeeld elke keer/dag een stukje. Men kan het boek ook in een gesprekskring in de gemeente gebruiken. Achterin het boek vindt men daarvoor de nodige gespreksvragen en andere aanwijzingen. Als men de openbare geloofsbelijdenis heeft afgelegd, kan het boek ook als belijdenisgeschenk gegeven worden. Daarnaast kunnen bijvoorbeeld ook kerkenraden het boek gebruiken om zich met behulp van de liturgische formulieren te bezinnen op de kernen van het christelijk geloof en de betekenis daarvan voor de praktijk van de gemeente en voor hun ambtelijk werk daarin.

Wat kan de lezer verwachten wanneer ze uw boek gaan lezen?

De lezer kan van het boek verwachten dat het hen helpt om de rijke betekenis van de kernen van het geloof weer te ontdekken en opnieuw te ontmoeten. Het goud van de Reformatie wordt weer nieuw als het betrokken wordt op de persoonlijke omgang met de Heere en het gemeenschappelijk geloof van de gemeente. Als het goed is, is het boek nooit uit, omdat de formulieren nooit uit zijn. Zij gaan als een gids mee door het leven. Men kan het boek telkens weer gebruiken als voorbereiding op of nabetrachting van de kerkdiensten, waarin de sacramenten van doop en avondmaal bediend worden of waarin de openbare belijdenis van het geloof plaats vindt.

Wat hoopt u met dit boek te bereiken?

Ik hoop dat steeds meer gemeenteleden, jongeren en ouderen, voor het eerst of opnieuw de blijvende waarde van de liturgische formulieren gaan zien. Deze schatten uit de gereformeerde traditie verdienen veel meer aandacht dan zij nu over het algemeen ontvangen. In onze tijd van gevaarlijke snelheid, ook in geloof en kerk-zijn, werken zij als een heilzame vertragende factor. Pas dan als we luisterend stilstaan, ontdekken we het goud van de Reformatie. Mogen de liturgische formulieren zo een belangrijk hulpmiddel blijven om de boodschap van de Bijbel zelf als het Woord van God te kennen en te ervaren. Ook vandaag.


Dr. W. Verboom. Van doopvont naar avondmaalstafel. Pastorale uitleg van de liturgische formulieren bij doop, belijdenis en avondmaal. Utrecht: KokBoekencentrum, 2021. 160 pp. €18,99. ISBN 9789043536646.

Wellicht ook interessant

Nieuwe boeken