Broeder Laurent

In deze serie loopt de auteur stap voor stap langs de spirituele weg, die hij met Evelyn Underhill in september insloeg. Hij doet dat steeds aan de hand van een mysticus, in deze serie ‘Ambassadeurs van God’ genoemd.

Ambassadeurs van God

‘De Heer wandelt tussen de potten en pannen’, luidt het onderschrift van deze icoon. Het kenmerkte het geloof van broeder Laurent (1614-1691).

Opgegroeid op het Franse platteland, kreeg hij al jong zijn eerste mystieke ervaring. ‘Toen hij achttien was, zag hij in de winter een boom ontdaan van zijn bladeren. Hij bedacht dat er na korte tijd weer nieuwe blaadjes zouden komen, en daarna bloemen en vruchten. Dat maakte hem totaal los van de wereld en een grote liefde voor God ontstak in hem.’

De ongeletterde Laurent werd soldaat en ging daarna als huisknecht aan de slag bij een familie.

Hij was niet erg handig, zodat hij regelmatig een standje kreeg omdat hij servies uit zijn handen liet vallen. Later trad hij als lekenbroeder in bij de Orde van de Karmelieten. Daar ontwikkelde hij zich tot een geestelijke begeleider, die geraadpleegd werd door befaamde persoonlijkheden uit kerk en maatschappij. Breed bekend is hij geworden door zijn besef van Gods tegenwoordigheid in het leven van alledag.

Op de spiritualiteit van de Engelstalige wereld heeft deze ‘Practice of the presence of God’ veel invloed gehad. Te denken valt aan John Wesley, de stichter van de methodisten, en aan de evangelische beweging.

Verlichting

In deze serie hebben we eerder twee fasen van de spirituele weg bekeken: die van ontwaken of bekering, met als voorbeeld Franciscus van Assisi, en die van de loutering, met Etty Hillesum.

De zichtbare natuur opent voor hem een weg naar de onzichtbare God

Met broeder Laurent komen we nu toe aan de verlichting. Bij het zien van een boom wordt hij getroffen door het ongrijpbare ritme van de seizoenen, en daarmee door het besef dat er Iets is dat groter is dan hijzelf. De zichtbare natuur opent voor hem een weg naar de onzichtbare God. Dit is een aspect van de verlichting, maar voor broeder Laurent was het tegelijk ook zijn ontwaken. Dit laat zien dat het leven met God niet echt in een schema te vangen is. Vaak beleef je in een bepaalde fase al iets van een komende fase, of herhalen eerdere fasen zich.

Velen zullen de verlichtingservaring van broeder Laurent herkennen: de eindeloze zee, de stilte van de bossen of een zonsondergang kunnen het besef oproepen van een onverwachte Aanwezigheid. Je ziet de dingen doorgloeid met het ongeschapen Licht, zeggen de mystici. Een boom kan een brandende braambos worden. Dit besef, dat er meer is dan we met onze gewone ogen en oren kunnen waarnemen, is het geheim van de inspiratie van dichters, kunstenaars en wetenschappers. ‘Mij spreekt de blomme een tale’, dichtte Guido Gezelle en William Blake zag ‘een wereld in een korrel zand’. De ervaring van verlichting is te vergelijken met een verliefdheid, waarin je de ander immers ook als nieuw ziet, wat veel energie geeft.

Ook heeft iedereen wel eens meegemaakt dat je na lang broeden op een probleem ineens ‘het licht ziet’. Zo’n creatieve oplossing is niet het resultaat van ons gewone denken, maar van de diepere spirituele laag in ons, waar het goddelijke vonkje van de ziel vlamt.

Wie de moeilijke aspecten van de louteringsfase, zoals rouw, tegenslag en ziekte aanvaardt, zal in toenemende mate ‘God in alles, en alles in God’ beleven, om het met Titus Brandsma te zeggen. God is er al, de verlichting is er al; de loutering neemt de grijze sluier van onze angsten en begeerten weg, die het zicht daarop belemmeren. Vaak wordt gedacht dat met de verlichting het eindpunt van de mystieke weg is bereikt. Maar Evelyn Underhill noemt in haar boek Mystiek nog twee fasen: de donkere nacht van de ziel en de eenwording met God. Daarover zal de volgende en laatste aflevering van deze serie gaan.