Menu

Premium

Dagelijks de dood voor ogen hebben: Monastieke spiritualiteit als bron van troost

‘Zoeken naar troost heeft alles met spiritualiteit te maken. Dat blijkt in de meeste culturen daarin dat men het begeleiden van stervenden, het verzorgen van het dode lichaam, de uitvaart en de begrafenis beschouwt als een bron van vroomheid’, aldus de Nijmeegse spiritualiteitsonderzoeker Kees Waaijman. Vanuit antropologisch onderzoek weten we dat het hierbij om een basale vorm van vroomheid gaat die in veel culturen aan te treffen is; Mary Douglas spreekt over de ‘mythe’ van vroomheid. In de houding van vroomheid kunnen mensen in spirituele zin troost vinden, de banden met hun dierbaren transformeren, ze loslaten zonder ze zomaar te laten gaan (continuing bonds). Religieuze tradities reiken daarbij een repertoire van beelden en handelingen aan dat helpt om de vroomheid en de troost te articuleren. Maar hoe kan dit werken als er in onze hedendaagse cultuur schijnbaar geen vroomheid meer is waarin mensen zich herkennen? En hoe kunnen we grip krijgen op de mogelijke vormen van troost als er geen repertoire lijkt te zijn om ze te articuleren? Men zou empirisch kunnen verkennen in hoeverre er bij mensen in onze samenleving behoefte aan vroomheid en troost bestaat. Ook zou men kunnen nagaan welke beelden en praktijken in de geschiedenis dominant zijn geweest. Beide invalshoeken zijn belangrijk, maar de spirituele vraag naar troost bij het levenseinde is een andere. Waaijman wijst erop dat ‘er rond het levenseinde werelden open kunnen gaan’ vanuit een besef dat ‘het verhaal niet uit is’. Vanuit de spiritualiteitsstudies dient dus de vraag naar het mogelijke verhaal gesteld te worden. Daar hoort aan de ene kant het levensverhaal van de overledene bij, maar ook het verhaal van een leven na de dood. Dit laatste wordt vandaag de dag vaak niet gehoord en blijft onuitgesproken. Daarom is het zinvol om – exemplarisch – een spirituele traditie aan het woord te laten. Ik wil in deze bijdrage zo’n traditie die we al vanaf de oudheid kennen verkennen, namelijk de monastieke traditie. Er zijn spirituele signalen waar te nemen dat deze traditie met haar natuurlijke integratie van leven, dood en voortleven, heel goed in de moderne samenleving kan passen. Ik hoop met spirituele beelden uit de bronnen van deze traditie stof tot nadenken te geven voor de theoretische vraag naar spirituele troost in het aangezicht van de dood en ook voor huidige praktijken van spiritualiteit.

Lees het hele artikel als PDF

Wellicht ook interessant

Nieuwe boeken