De vreugde van de derde adventszondag
Maandag, tijd voor een Theologencolumn. Deze week opent Thandi Soko-de Jong met een vooruitblik op de derde adventszondag. Is de vreugde van advent, iets dat zich tot een verre toekomst beperkt?
„Wanneer vreugde bewustzijn, empathie, zorg en liefde omvat, wordt het iets van hier en nu.”
Thandi Soko-de Jong
De derde zondag van de advent gaat over vreugde. Het gaat over vreugde over de komst van Gods koninkrijk met de geboorte van Jezus. Het gaat ook over vreugde over het bereiken van het middelpunt van het adventsseizoen – vreugde over het naderende Kerstfeest. Maar wat betekenen ‘vreugde’ en ‘zich verheugen’ in een tijd waarin de wereld verlies, verdriet, lijden en verwoesting ervaart door conflicten, natuurrampen, economische ongelijkheid en andere vormen van onrecht?
In de kerken lopen we vaak twee risico’s als we vreugde bespreken: het wordt abstract, of het wordt in de toekomst geplaatst: – tot de tijd die in Openbaring 21:3-4 wordt voorspeld, wanneer er geen ‘[…] rouw, noch gehuil, noch pijn meer zal zijn.’ Maar wanneer vreugde bewustzijn, empathie, zorg en liefde omvat, wordt vreugde praktisch.
Bewustzijn, empathie, zorg en liefde
Bewustzijn kan je niet uitsluitend vanuit de theologie benaderen, en moeten we breder opvatten, als een dieper, kritisch bewustzijn van aannames over de hedendaagse realiteit. Vervolgens bouwt empathie voort op een bewustzijn dat verdergaat dan iemands persoonlijke ervaring, die de basis vormt voor de onderlinge verbondenheid van de mensheid. Wijlen aartsbisschop Desmond Tutu sprak over empathie op zowel persoonlijk als collectief niveau, dat ‘het door zwakte en kwetsbaarheid is dat de meesten van ons empathie en compassie leren kennen en onze ziel ontdekken.’ Wat het betekent om mens te zijn, is van daaruit ‘om te weten dat je verbonden bent met anderen in de bundel van het leven.’
Alles wat Jezus ons leert, is bedoeld om actief na te volgen; zelfs al hopen we op een rechtvaardige, vreedzame en vreugdevolle toekomst.
Het verlangen naar bewustzijn en empathie maakt deel uit van het vermogen om compassie te hebben – om te geven om je eigen welzijn en dat van anderen. Het gaat erom dat je anderen liefhebt zoals je jezelf liefhebt (Matteüs 22:39), dat wil zeggen dat je het beste voor allen nastreeft. Zorg en liefde voor onszelf, anderen en Gods schepping ontwikkelen zich niet in een vacuüm. We leren over God, onszelf, elkaar en over de wereld om ons heen door gezamenlijke studie, observatie, ervaring, enz. Dit kost tijd, geduld en het is daarvoor nodig om verkeerde dingen af te leren.
Het mag dan wel hard werk zijn, maar het loont ook, omdat we door deze dingen groeien in ons begrip, voorbij intentie alleen – ‘het goed bedoelen’ – naar het goeddoen. Je kunt bijvoorbeeld heel enthousiast zijn over het oplossen van een collectief probleem en er veel tijd, energie en geld in steken, maar je vervolgens later realiseren dat het probleem slechts een stukje is van een groter, structureel probleem. Het vroegtijdig realiseren van de noodzaak om enthousiasme, vaardigheden en financiën af te stemmen op bestaande kennis en expertise die al beschikbaar is in een gemeenschap die voor uitdagingen staat, gaat verder dan alleen het hebben van goede bedoelingen.
Zowel hopen als handelen
Een andere gedachte die uitgaat van de derde zondag van advent is die van het zich verheugen in de komst van het koninkrijk van God; de gedachte dat Gods koninkrijk zowel hier al is, als dat het nog moet komen. Bewustzijn, empathie, zorg, liefde en al het andere wat Jezus ons leert door zijn leven en woorden, is bedoeld voor zijn volgelingen om actief na te volgen – zelfs al hopen we op een rechtvaardige, vreedzame en vreugdevolle toekomst (Romeinen 14:17).
In een wereld waar maar al te vaak het ‘recht van de sterkste’ geldt, zou deze adventszondag juist onze aandacht moeten vestigen op Gods koninkrijk.
Velen vieren deze adventsdag niet in afzondering, maar in gemeenschap met anderen in een plaatselijke kerk, maar ook in gemeenschap met gelovigen wereldwijd. Dit is een herinnering aan de realiteit dat je niet het goede voor allen kunt nastreven zonder andere individuen en gemeenschappen te kennen, met hen te spreken en van hen te horen. We zijn allemaal verschillend en toch bewonen we dezelfde gemeenschappen, dezelfde wereld.
Er is altijd behoefte om oprechte, rechtvaardige betrokkenheid die in goed vertrouwen gedaan wordt voor het welzijn van iedereen, na te streven. In een wereld waar maar al te vaak het ‘recht van de sterkste’ geldt, met andere woorden, waar de logica van het volk dicteert dat de overwinning behaald moet worden door ‘beter’ te zijn in wat er op het spel staat, zou deze adventszondag juist onze aandacht moeten vestigen op Gods koninkrijk, waarin gevierd moet worden wat gedaan wordt uit liefde voor God, elkaar en Gods schepping.
Voor de liturgie
Graag deel ik een liturgisch element uit de Common Prayer: A Liturgy for Ordinary Radicals, dat me toepasselijk lijkt voor deze derde zondag van de advent:
Kom, laat ons zingen voor de Heer, laat ons juichen voor de Rots van onze redding. Moge uw gerechtigheid een licht zijn om ons te leiden en uw barmhartigheid een hulp op onze weg.
Heer, we bidden dat we, in plaats van uw evangelie uit elkaar te rafelen om het ons naar de zin te maken, de verwrongen aanname uit elkaar rafelen dat brood alleen is voor wie fortuinlijk is, water alleen voor wie geluk heeft en vrijheid alleen voor de sterken.
Moge de vrede van de Heer Christus met u zijn, waar Hij u ook heen zal sturen;
moge Hij je leiden door de wildernis: je beschermen door de storm;
moge Hij je verheugd thuisbrengen: over de wonderen die Hij je heeft laten zien;
moge Hij u verheugd thuisbrengen: opnieuw binnen uw muren.
(Uit: Shane Claiborne, Jonathan Wilson-Hartgrove en Enuma Okoro, “Common Prayer: A Liturgy for Ordinary Radicals,” (Grand Rapids: Zondervan, 2010): pp. 70-71.)
Thandi Soko-de Jong is Malawisch-Nederlands. Ze is een activist en (onder andere) een deelnemer in de International Civil Society Working Group. Ze promoveert in theologie.