Dit zeg Ik daarover…

In het Evangelie volgens Matteüs bestijgt Jezus als een tweede Mozes een berg en geeft daar zijn bergrede (Matteüs 5-7). Hij brengt zijn toehoorders de voorschriften in herinnering die het volk ooit ontvangen heeft. Schaft Hij ze af? Geeft Hij een nieuwe Wet? Nee, Hij lijkt de regels alleen maar aan te scherpen.

Een mensenmassa luistert naar Jezus, meldt de evangelist. Maar wie zijn dat? In een tijd waarin vrijheid een duur woord is, verlangen mensen naar een andere werkelijkheid, naar een nieuw en bevrijd bestaan. Die vrijheid was er niet in Jezus’ tijd, onder andere door de Romeinse overheersing. En zij waren de eersten niet die als vreemden over het land heersten. Maar uit de verhalen van de evangelisten kunnen we ook opmaken dat het geloof door alle regels en wetten voor velen als een juk en last ervaren werden. Misschien wel het meest nog door de kwetsbaren in de samenleving die recht zochten, maar het bij de religieuzen zeker niet vonden.

De woorden van Jezus: anders dan verwacht

Ademloos zullen ze geluisterd hebben naar het begin van de bergrede, naar de zaligsprekingen. ‘Gelukkig wie nederig van hart zijn…’  Hier klinken de woorden waarnaar men dorst: gerechtigheid, het koninkrijk van de hemel. Is de tijd dan eindelijk aangebroken? Vol verwachting blijven ze luisteren. Nu zal het juk van hun schouders worden afgenomen, de ketenen van geloof en traditie gebroken worden. Maar dan zegt Jezus: ‘Denk niet dat Ik gekomen ben om de Wet of de Profeten af te schaffen’. Tittel noch jota in de Wet schrapt Hij. Het zou me niets verbazen dat mensen bij deze woorden waren afgehaakt.

Maar Jezus gaat nog verder. Hij roept vervolgens de oude regels in herinnering; ‘Jullie hebben gehoord dat destijds gezegd is…’ Hij reageert daarop met de vaste formule ‘Dit zeg Ik daarover…’ Als voorbeeld: ‘Jullie hebben gehoord dat gezegd werd: “Pleeg geen overspel”. Dit zeg Ik daarover: iedereen die naar een vrouw kijkt en haar begeert, heeft in zijn hart al overspel met haar gepleegd’. Je kunt volgens Jezus ook beter je oog uitrukken als die je ten val brengt, of je hand afhakken… Is dat de bevrijding die Jezus brengt? Als Hij zijn lange bergrede beëindigd heeft, zijn de mensen diep onder de indruk van zijn onderricht. Klaarblijkelijk hebben zijn woorden hen geraakt, en zicht gegeven op gerechtigheid en het koninkrijk van de hemel op aarde.

Wat draagt bij aan het koninkrijk?

Ik moet denken aan de gemeente die ik nu dien, ooit ontstaan uit een diep verlangen naar liturgie en schoonheid, maar ook naar een bevrijdende theologie. De kerken waar men vandaan kwam werden als benauwend ervaren. De letter van de Wet regeerde, drukte de levensvreugde en mistte iedere relevantie met de wereld en de nood van mensen. Zocht men vrijheid, blijheid? Integendeel. Men zocht naar verdieping. Wat is het dat God van ons verlangt? En wat draagt bij aan de komst van zijn koninkrijk? En men vond bevrijding.

‘Dit zeg Ik daarover…’ Door de aanscherping geeft Jezus de geest terug aan de wetten. De Wet wordt niet afgeschat, maar krijgt werkelijke betekenis en wint aan noodzaak. Ze zijn immers niet gegeven voor jouw behoud in het hiernamaals, maar voor de gerechtigheid hier en nu. Een hemel op aarde maken we samen en nooit ten koste van elkaar. Wie de geest van de Wet verstaat, weet zich bevrijd. Wie de geest van de Wet verstaat, bevrijdt ook de ander in zijn denken en doen. Zo komt het koninkrijk nabij.