Een stem die roept in de wildernis
Bij Maleachi 3,1-4 en Lucas 3,1-6
Een roepende stem in de woestijn. Een boodschapper gestuurd om de weg van de Heer gereed te maken. Iemand die mensen oproept tot inkeer te komen en zich te laten dopen. Dat is hoe de evangelieschrijvers het werk van Johannes de Doper beschrijven. Als het werk van een boodschapper, een voorloper, als wegbereider voor iemand die nog komen moest.
Een vreemde man, deze Johannes. In felle, kleurrijke taal zegt hij mensen het oordeel aan, daar aan de oever van de Jordaan. Gekleed in een mantel van kameelhaar eet hij sprinkhanen, en dompelt hij degenen die hij heeft kunnen overtuigen van hun tekortkomingen onder in het troebele water van de rivier. Het is waarschijnlijk niet voor niets dat de evangelieschrijvers de Doper op deze manier portretteren. Ten tijde van het ontstaan van de evangeliën waren er die geloofden dat Johannes de verwachte Messias was en Jezus slechts een discipel en volgeling van de Doper.
Johannes de boodschapper
De evangeliën proberen hen van het tegendeel te overtuigen: Jezus de verwachte Messias, en Johannes degene die de tweede viool speelt. Om hun argument kracht bij te zetten, citeren de evangelieschrijvers de profeten. De tekst van Maleachi is een van de teksten die ze gebruiken om hun visie meer geloofwaardig te maken. Het beeld dat daar gebruikt wordt, van de boodschapper die zijn koning vooruitgaat, is ontleend aan de praktijk van het hof van een machtige koning in die dagen. Een boodschapper werd aangesteld om de koning vooruit te gaan, om zijn komst aan te kondigen en zijn weg te bereiden. Soms werd hij zelfs, wanneer de koning andere verplichtingen had, als plaatsvervanger gestuurd. De boodschapper werd gezien als verlengstuk van de koning. Werd hij goed behandeld, dan werd dat beschouwd als eerbetoon aan de koning. Werd hij slecht behandeld, dan was dat een belediging voor de koning. In dienst van de koning was de boodschapper niet langer zichzelf, hij was de stem van de koning die sprak met hetzelfde gezag als de koning zelf. Vaak droeg hij, als teken van het gezag waarmee hij bekleed was, de ring van de koning of een andere beeltenis bij zich. Een teken dat hij in absentia als plaatsvervanger van de koning kon optreden.
De rol die Johannes wordt toegekend is dus belangrijk. Hij spreekt met de stem en het gezag van de koning, en hij is diens beelddrager.
Maleachi en de zilversmid
Maleachi, rond 450 voor Christus, schrijft niet over Johannes de Doper of zelfs Jezus. Hij reageert op wat hij in zijn eigen tijd ziet gebeuren. De tempeldienst wordt verwaarloosd, en mensen haken af. Ze zien dat het de onrechtvaardigen voor de wind gaat, terwijl goede mensen onrecht lijden. En ze vragen zich af of gelovig, rechtvaardig leven de moeite waard is. Ze zijn gedesillusioneerd. De goede tijden die Jesaja aan het einde van de ballingschap voorspeld had, laten op zich wachten. Waar is God? Is God nog betrokken op de wereld? Het ziet ernaar uit dat je er niet beter van wordt het goede te doen, dus waarom zou je?
Het is tegen dit soort gedachten dat Maleachi stelling neemt. En hij doet dat door de bal terug te spelen naar degenen die die vragen stellen. En hij gebruikt daarbij het beeld van de zilversmid die het zilver loutert in het vuur, en het beeld van de voller die met loog de ongerechtigheden uit de wol wast (Mal. 3,2-3).
Gods beeld
Er is een verhaal over een vrouw die in het kader van een bijbelstudie over de tekst uit Maleachi op bezoek gaat bij een zilversmid. Ze vraagt hem of ze mag toekijken hoe hij het zilver zuivert. De zilversmid legt haar uit dat het zilver op het heetste punt in het vuur moet worden gehouden om alle ongerechtigheden eruit te branden. En dat het noodzakelijk is het reinigingsproces voortdurend in het oog te houden om te voorkomen dat het zilver te lang verhit wordt en verbrandt. Dan vraagt de vrouw hem hoe hij weet op welk moment het reinigingsproces compleet is. De zilversmid antwoordt: ‘O, dat is eenvoudig: wanneer ik mijn eigen beeld weerspiegeld zie in het zilver, dan is het klaar.’
Dit is een prachtige illustratie van wat Maleachi bedoelt wanneer hij over de boodschapper en God spreekt als de zilversmid die zilver loutert en reinigt tot hij zijn beeld erin weerspiegeld ziet. Het is het beeld van God die geduldig aan zijn schepping werkt totdat ze Gods beeltenis weerspiegelt. Het beeld van een God die zijn mensen aandachtig in het oog houdt en precies weet wat Hij doet.
Beelddragers van God
In het leven van Johannes de Doper, zeggen de evangeliën, weerspiegelt zich het beeld van God als in het leven van de profeten van vroeger. In Jezus wordt die weerspiegeling verder geperfectioneerd. Geboren in een stal en gestorven aan een kruis. Een leven van geven, delen, van rechtvaardigheid en liefde. Een leven dat anderen aanmoedigt tot navolging, tot beelddrager worden. Aanmoedigt om boodschappers te worden zoals Johannes, mensen die Gods waarheid spreken in de wildernis en uitzien naar tekenen van het komende Koninkrijk.
Mensen zoals Jezus die van zichzelf geven, door God in de vlam gehouden om meer en meer God present te stellen in de wereld. In ons wil Christus komen, steeds opnieuw. In ons is Hij bezig de weg naar zijn Koninkrijk voor te bereiden, in ons hoopt Hij God weerspiegeld te zien.
Bij Maleachi 3:1-4 en Lucas 3:1-6
