Eredienst of of happening?
Signalement
In deze rubriek willen we een hedendaagse verandering signaleren binnen de kerk of van de kerk in relatie tot de samenleving—wat valt op? wat verbaast of ergert ons? welke dilemma’s en overwegingen komen we tegen?
‘Zo leuk’, vertelde een vriendin me tijdens een wandeling, ‘ik kijk de laatste tijd vaak een kerkdienst en daar kun je tijdens de preek met je smartphone meedoen. Je kunt dan reageren op een stelling, of een vraag stellen aan de voorganger. Je vraag of opmerking verschijnt gelijk in beeld en de voorganger, maar ook anderen kunnen erop reageren. Heel gaaf, zo word ik echt bij de dienst betrokken en ga ik er veel meer over nadenken. Doe jij dat ook al?’ De kerkdienst… is die een eredienst of een happening? En is het een dilemma, de keuze voor één van de twee, of kunnen de twee ook samen gaan?
Het lijkt wel of er de afgelopen jaren steeds meer ‘bijzondere diensten’ zijn bijgekomen. Naast de gebruikelijke bijzondere diensten die er door het kerkelijk jaar heen zijn rondom hoogtijdagen als Kerst, Pasen en Pinksteren en rondom de sacramenten van avondmaal en doop, zijn er tal van andere bijzondere diensten. Een jeugddienst, een diaconale dienst, een dienst met een voorbereidingsgroep, een startzondag, een themadienst, een overstapdienst, een zendingsdienst… Het zijn vaak deze diensten die mensen aanspreken, die goed doen. Maar steeds vaker hoor ik ook de verzuchting om meer ‘gewone diensten’. Diensten zonder poespas.
Het zet me aan het denken: enerzijds is er de vraag van gemeenteleden om diensten waaraan ze kunnen meewerken, waarbij ze actief betrokken worden, diensten waarbij moderne communicatiemiddelen en apps ingezet worden. Anderzijds is er een roep om verstilling, het vertrouwde… Wat zoeken we op zondag in de kerk, waarom komen we samen?
Misschien kan het woord ‘eredienst’ ons helpen. In het woord eredienst ligt besloten dat we God centraal stellen. De dienst is ter ere van God. In lofzang, gebed, uitleg en verkondiging en in de sacramenten vieren en danken we dat Hij zich met ons verbonden heeft. God staat centraal, Hem komt alle eer toe. De functie van de liturgie is dat ze ons bij God houdt.
Is dat ook waarom we bij elkaar komen op zondag, voor de ontmoeting met God? Veel gemeenteleden komen ook voor de ontmoeting met elkaar, vinden het samen koffie drinken net zo belangrijk. Anderen komen vooral om geïnspireerd te worden, of bemoedigd…
Het is een vraag om eens voor je jezelf, of in een groter geheel met de kerkenraad, of met gemeenteleden, bij stil te staan. Wat zoeken we als we op zondag naar de kerk gaan? Waartoe komen we bij elkaar? Waartoe vieren we? De kerkenraad heeft als taak om elke keer weer de vraag te stellen: Is wat we doen ter ere van God? Zetten we Hem centraal in de eredienst?
De eredienst is veelkleurig. De diensten zijn niet allemaal gelijk. En door de tijd heen veranderen er zaken.
We moeten zoeken naar de balans tussen de liturgie van eeuwen en de huidige tijd. Want de eredienst is niet statisch, maar altijd in beweging. Hij gaat mee met de tijd, met de taal, de muziek, de veranderende communicatievormen. Dat is altijd zo geweest. Maar in die beweging zal hij zich altijd richten op de Ene, op God zelf. De dienst is tot eer van Hem.
Verandering en vernieuwing roepen vragen op. Dat is goed, want vragen zetten ons stil, maken dat we nadenken over de keuzes die we maken.
Het bepaalt ons bij wat we doen. Allereerst de vraag: waartoe vieren we? Staat God centraal in al onze diensten? En daarna de vraag: wié viert er mee? Door stil te staan bij de vraag wie God willen ontmoeten en hen te vragen of ze dat kunnen in de eredienst zoals die nu gevierd wordt, houd je als kerkenraad de gemeente betrokken. Is er gesprek, kunnen ervaringen worden gedeeld. Kun je wensen en verlangens bespreken, ideeën uitwerken of juist uitleggen waarom iets niet gebeurt. Als je dat als kerkenraad goed doet, als de gemeente leert, voelt, waartoe ze bijeenkomt, dan zijn er geen ‘gewone’ diensten en ‘bijzondere’ diensten. Dan is iedere eredienst—welke vorm die ook heeft en wie er ook aan meewerkt—een bijeenkomst ter ere van God. Die eredienst kan best een happening zijn, als God maar centraal blijft staan en de liturgie dat doel dient: mensen dichtbij God brengen en zijn naam hoog houden.
Mw. drs. E. Hoebe-de Waard is als gemeentepredikant verbonden aan de Protestantse Gemeente Wageningen. Zij is lid van de redactie van Ouderlingenblad.