Geen recht op het avondmaal …

Jaap Goorhuis, predikant in het Friese dorp Smalle Ee, deed een dringende oproep aan de Protestantse Kerk: sta op tegen de PVV! Ook volgens Sybrand van Dijk is het belangrijk dat de kerk zich hierover uitspreekt. Toch een kritische opmerking.

Het is onbestaanbaar, vindt Jaap Goorhuis, dat de kerk zwijgt terwijl er een partij aan de macht lijkt te komen die de rechtsstaat bedreigt. Bovendien deelt Wilders de inwoners van Nederland in twee groepen in: die recht hebben hier te zijn en die dat recht niet hebben. Wanneer je als kerk het gebod van de naastenliefde hooghoudt, moet je hier je proteststem tegen laten horen. Als uiterste middel ziet Goorhuis de mogelijkheid om PVV-stemmers van het avondmaal te weren. Er zitten nogal wat haken en ogen aan zijn oproep.

Voortdurende haat

Het zwijgen van de kerk over de verkiezingsuitslagen is inderdaad opvallend. De stilte over de oorlog in Gaza is dat al net zo.

Over de redenen daarvan kunnen we slechts gissen. De kerk kan wel spreken, immers. De uitgangspunten van de PVV zijn in het licht van het evangelie nogal bedenkelijk. Waarom die voortdurende haat tegen iedereen met een andere culturele of etnische achtergrond?

Maar moet de kerk daarmee ook op de persoon spelen? Kan zij dat? Los van de vraag of de PVV-stemmers alle uitspraken van Wilders onderschrijven – er lijkt mij ruimte te zitten tussen de partij en haar kiezers – komt de vraag op wat de essentie van het avondmaal is.

In de opvatting van Goorhuis lijkt het avondmaal ‘de maaltijd van de reinen’ te zijn. Alleen wie het juiste doet, mag aan tafel gaan. Zo beschouwd wordt de maaltijd een medaille op de borst van de ethisch geslaagde mensen.

Gemeenschap der machtigen

Calvijn leerde ons zo. Voordat je aangaat, moet zelfonderzoek uitwijzen of je waardig genoeg bent. In de orthodoxe kerken leest men het avondmaalsformulier waarin allerlei zonden worden genoemd. Wanneer je je aan een daarvan hebt overgegeven, mag je niet deelnemen. Stemmen op de PVV staat niet op die lijst, trouwens.

Het was Calvijn te doen om de gemeenschap van de heiligen. Die wilde hij waarborgen. Maar in de praktijk werd het meer de gemeenschap van de machtigen. De mannen die in zwarte pakken bij de tafels stonden, zij bepaalden.

Er zitten wat haken en ogen aan Goorhuis’ oproep

Berucht is het voorbeeld dat veel oudere echtparen tot op de dag van vandaag vertellen. Zij kregen een kind binnen negen maanden na hun huwelijk en moesten schuld belijden. Maar de dochter of zoon van de ouderling die hetzelfde overkwam, hoefde dat niet. Dan heette het ineens een zevendemaandskindje te zijn.

Gemeenschap der zondaars Luther had een andere insteek. De maaltijd is de gemeenschap van de zondaars. Je mag aangaan, omdat je uitgenodigd bent.

Hij zag de maaltijd als voorwaarde om mens te zijn. Niet andersom. Of, zoals professor Adriaan Geense ooit zei: ‘Er zijn geen voorwaarden vooraf aan het avondmaal, wel consequenties achteraf.’

Die consequenties betreffen de naastenliefde, liturgisch verbeeld in de maaltijd van de Heer. Ze worden ons allemaal voorgelegd, PVV-stemmer of niet. Over die consequenties zou het breed-moderamen beslist iets kunnen zeggen.

Maar het weren van mensen van het avondmaal is geen begaanbare weg. Dan zou Jaap Goorhuis precies doen wat hij de PVV verwijt: mensen indelen naar zij die recht hebben en zij die dat recht niet hebben.