Herbergzaamheid

Het is bijna Kerst en er valt een themanummer van Ouderlingenblad op de mat. Die twee zaken zullen met elkaar te maken hebben, dat bent u van ons gewend. Dit jaar belichten we de herbergzaamheid, vroeger en nu, groot en klein, met tal van voorbeelden. Dat we er gastvrij van worden…

Van Dale kent de term ‘herbergzaamheid’ niet, toch krijg je heel veel resultaten als je het woord intoetst bij een online zoekmachine. Het woord duikt op bij allerlei organisaties. Van kerken tot adviesbureaus, van scholen tot instituten voor persoonlijke ontwikkeling.

Ondanks dat het een ‘onbekend woord is’ volgens Van Dale, voelen we allemaal aan wat het betekent. Dat ‘herbergzaamheid’ te maken heeft met ‘veilig onderdak zijn’, met ‘gastvrijheid’. Woorden als ‘schuilplaats’, ‘thuis’ en ‘welkom’ resoneren mee. Woorden die aansluiten bij een verlangen dat leeft in de samenleving, een verlangen naar veiligheid en geborgenheid. Woorden ook die in het christendom horen bij hoe we als gelovige mensen willen omzien naar onze medemens, vanuit een vertrouwen dat we veilig en geborgen zijn bij God.

Kerst

Dit themanummer komt in december uit. In veel kerkdiensten, op scholen en in huiskamers klinkt het kerstverhaal. We horen daarin hoe er geen plaats was voor de hoogzwangere Maria in de herberg. Lucas beschrijft het niet uitvoerig, maar de zoektocht naar een veilig onderkomen en de onmacht klinken door in wat hij schrijft. Ze wordt actueel in de beelden van mensen die vandaag de dag zoeken naar een veilig dak boven hun hoofd. Vluchtelingen, daken thuislozen, eenzame mensen of zij voor wie hun huis niet als een warm of veilig thuis voelt. Is er voor hen een plek waar ze welkom zijn en gastvrij ontvangen worden?

Het raakt aan een diep menselijk verlangen gezien te worden, thuis te komen…

Onderdak

In het licht van Lucas’ geboorteverhaal kijken we in dit themanummer óf en hoe we als kerken wél onderdak kunnen bieden aan mensen die op zoek zijn naar een plek om op adem te komen.

Een nummer dat uitnodigt om stil te staan bij de vraag hoe de eigen, lokale gemeente present is in het dorp of de wijk. Is de kerk een plek van herbergzaamheid? Voor gemeenteleden, of ook voor anderen? Wat kunnen voorbijgangers zoeken en vinden als ze binnenkomen? Hoe worden ze ontvangen?

Opbouw

We beginnen met een Bijbelse verkenning. Wat valt er vanuit Bijbels perspectief te zeggen over herbergzaamheid? Stefan van Dijk laat zien dat we in de Bijbel veel mensen tegenkomen die onderweg zijn, en daarmee aangewezen op de behulpzaamheid van hun omgeving. Herbergzaamheid is alleen al daarom een belangrijk thema in de Bijbel.

Ook al zijn we nu 20 eeuwen verder, diezelfde vraag naar onderdak klinkt nog altijd. Misschien wel sterker dan ooit. Nelleke Plomp neemt haar uitgangspunt in het bekende lied van Claudia de Breij ‘Mag ik dan bij jou?’ Het raakt aan een diep menselijk verlangen: gezien worden, thuis komen, welkom zijn. Ze beschrijft hoe onze samenleving hunkert naar herbergzaamheid, en geeft voorbeelden van nieuwe vormen die gezocht worden.

Grenzen

Zijn er ook grenzen aan herbergzaamheid? In praktische zin zijn die er zeker: zowel capaciteit als bemensing zijn niet oneindig. In veel gevallen zou je meer willen doen dan je kunt. Derk Stegeman benoemt dat in zijn artikel. Een spannende vraag is, of er daarnaast ook sprake is van een principiële begrenzing? Past dat bij de ‘liefde voor de vreemdeling ’?

Is er een plek waar ze welkom zijn en gastvrij ontvangen worden?

Sake Stoppels gaat verder in op gastvrijheid: hoe krijgt dat in de kerk gestalte? Hij beschrijft hoe de eerste christenen ‘berucht’ stonden om hun gastvrijheid. Om ook vandaag gastvrij te zijn, zo laat hij zien, moet je ook letten op je taal (kent de kerk niet veel jargon?), op de gastvrijheid van de kerkelijke website en de hartelijke ontvangst bij de deur. De eerste indruk bepaalt vaak of je nog eens wilt komen.

Praktijk

Daarmee komen we steeds meer op het terrein van de praktijk: hoe krijgen die belangrijke begrippen gestalte in het hier en nu? Een bekend voorbeeld van herbergzaamheid is het kerkasiel dat de Bethel-kapel in Den Haag bood aan een Armeens gezin dat uitgezet dreigde te worden. Gedurende drie maanden werd een doorlopende kerkdienst gehouden. Theo Hettema beschrijft wat dat gedaan heeft.

Ook Jeroen Jeroense vertelt hoe herbergzaamheid in de praktijk functioneert. In Elst is er een ‘dorpsherberg’, waar gastvrijheid geboden wordt. Dat heeft niet alleen betekenis voor de vele verschillende bezoekers, maar werkt ook door in de kerkelijke gemeenschap. Wederkerigheid is daarbij een belangrijk begrip. Het roept de vraag op: Waartoe zijn wij als kerk geroepen?

Tussendoor worden nog weer heel andere voorbeelden gegeven van plekken van herbergzaamheid. We hopen hiermee inspiratie te bieden om mee aan de slag te gaan, in deze tijd die in meerdere opzichten donker en guur is.