Intermezzo

Heinrich Schwierig, ik had nog nooit van zijn bestaan gehoord. Totdat ik de begraafplaats in de duinen van Schiermonnikoog opzocht. Het is het mooiste kerkhof dat ik ken. Alleen de naam al, Vredehof. Maar ook de beheerder mag er zijn, Wyb Jan Groendijk. In het dagelijks leven is hij verantwoordelijk voor vakantiehuisjes, zijn echte roeping heeft hij gevonden in de duinen vlakbij de bunker. Daar liggen de doden van de Eerste en de Tweede Wereldoorlog, daar zijn ook de drenkelingen van scheepsrampen begraven. Drenkelingen zonder naam en geschiedenis. Heel soms krijgt een drenkeling met behulp van nieuwe dna-technieken weer zijn naam en familie terug. Wyb Jan Groendijk rust niet tot alle doden een naam en een gezicht hebben gekregen.

Thuis

Ik was er ooit bij toen een weduwe en haar vier inmiddels volwassen kinderen haar man en hun vader uit het drenkelingengraf haalden en eindelijk mee naar huis konden nemen, 38 jaar na een ramp met een Urker vissersboot. Al die jaren was deze visser een anonieme dode geweest, gevonden door de latere buurtorenwachter en begraven op de eerste rij achter de duinen. Totdat hij een naam en een gezicht kreeg en herenigd werd met zijn gezin. Technologie heelt de wonden uit het verleden en brengt mensen thuis, vrienden en vijanden van weleer. Ze worden weer verbonden met hun gezin. En families sluiten vrede met elkaar, dwars door de scheidslijnen van weleer.

Geen oorlog in de dood

Dat geldt ook voor de doden uit de Eerste en zeker voor die uit de Tweede Wereldoorlog. Wat op geen enkele plek in Nederland mogelijk is, kan hier: ze liggen door elkaar heen, de vrienden en de vijanden uit het verleden, de geallieerden en de Duitsers. Wyb Jan Groendijk is een man van weinig woorden: ‘In de dood is geen oorlog meer.’ Dus toen in het hele land principiële discussies plaatsvonden over het betrekken van Duitsers bij de herdenkingen op 4 en 5 mei, haalde hij zijn schouders op. Dat gebeurt op het eiland sinds jaar en dag. Sterker nog, de familieleden van de doden bij de geallieerden én die van de gesneuvelden bij de Duitsers, worden beiden uitgenodigd. En ze kennen elkaar ook. Het volkslied van Engeland klinkt, maar ook dat van Duitsland. Zeker op 11 juni, want dat is de officiële bevrijdingsdatum van Schier. Engelsen en Duitsers lopen 75 jaar na de oorlog naast elkaar door de duinen naar de helende grond van Vredehof.

Jongen van twintig

‘Als je dood bent, kun je geen ruzie meer maken’, legt Wyb Jan Groendijk uit. En hij wijst me op het graf van Heinrich Schwierig. Gelegerd in Frankrijk, uit de lucht geschoten op de terugweg na een actie in Schotland in april 1941, op Schier aangespoeld in september 1941. Een jongen van twintig jaar. ‘Hij kon niet anders dan zijn dienstplicht vervullen, hij had geen keus. Als hij geweigerd zou hebben, had hij de kogel gekregen. In die zin is Heinrich Schwierig ook een slachtoffer van de oorlog’, vertelt Wyb Jan Groendijk. Dus wordt ook hij herdacht en liggen vriend en vijand naast elkaar.
Want in de dood is geen oorlog meer.