Interreligieuze ontmoeting

Wat zijn de beweegredenen van mensen om al dan niet deel te nemen aan interreligieuze ontmoetingen? Daniëlle Leder reflecteert op hun motivatie, zowel vanuit haar promotieonderzoek als vanuit de praktijk.

De ontmoeting met anderen is een groot goed, vooral wanneer het gaat om mensen die sterk van je verschillen. Je leert hoe zij in het leven staan, welke overtuigingen ze hebben, hoe zij met uitdagingen omgaan en hoe hun dagelijks leven eruitziet. Soms blijken die verschillen kleiner dan je zou verwachten.

Desondanks neemt de belangstelling voor de ontmoeting met anderen, met name mensen met een andere religieuze overtuiging, af. Een vaak gehoord argument voor de afnemende bereidheid tot ontmoeting is de toenemende polarisatie in onze samenleving. Interessanter is het echter om te kijken naar de dynamiek die ertoe leidt dat mensen zich terugtrekken in hun eigen groep.

De ontmoeting aangaan

Onzekerheid is een belangrijke oorzaak. Die onzekerheid kan zijn ontstaan doordat iemand minder kansen heeft in de samenleving, discriminatie ervaart maar bijvoorbeeld ook doordat de eigen religieuze gemeenschap kleiner wordt.

Mensen steken dan vaak liever tijd en aandacht in de omgang met hun eigen groep. In het ergste geval kan dat leiden tot zich afzetten tegen leden van een andere groep door vast te houden aan negatieve stereotypen. Dat kan als gevolg hebben dat je de ander niet meer wilt ontmoeten. Kortom: de bereidheid tot ontmoeting wordt een randverschijnsel en leidt tot minder kansen om deze kortzichtigheid te doorbreken.

Nieuwsgierigheid, persoonlijke verrijking en plezier zijn veelgehoorde argumenten

Gelukkig zijn er mensen die ondanks de barrières toch de ontmoeting aangaan. Intrinsieke motivatie speelt vaak een belangrijke rol: nieuwsgierigheid, persoonlijke verrijking en het plezier in de ontmoeting met mensen buiten de eigen bubbel zijn veelgehoorde argumenten. Anderen hebben extrinsieke redenen: ze willen kennis opdoen over andere religies, nieuwe contacten leggen of vaardigheden ontwikkelen om de interreligieuze dialoog te voeren.

Bij interreligieuze ontmoetingen hoor ik ook beweegredenen die meer gemotiveerd zijn vanuit het groepsbelang. Daaronder valt het verbeteren van de beeldvorming van de eigen groep in de samenleving door interreligieuze ontmoeting of samenwerking. Of, met name bij religieuze gemeenschappen die onder druk staan: deelname aan ontmoetingen om de eenheid en eigenheid van de groep te benadrukken in de vergelijking met andere groepen. Dit is uiteraard een minder gunstige motivatie om onderlinge verhoudingen te bevorderen.

Aan vrede blijven werken

Tot slot hebben wereldwijde gebeurtenissen ook invloed op de bereidheid tot ontmoeting, zowel positief als negatief. In het werkveld vreest men dat de Israël-Palestinaoorlog interreligieuze ontmoeting zal bemoeilijken. Voor sommigen is het inderdaad een reden om zich af te sluiten. Maar het kan ook juist mensen motiveren om de ontmoeting aan te gaan en zodoende te werken aan vrede in de samenleving.

Interreligieuze ontmoetingen staan dus niet op zichzelf maar zijn nauw verweven met sociale, religieuze en internationale ontwikkelingen. Om te voorkomen dat we door uitsluiting en discriminatie in een neerwaartse spiraal terechtkomen waarin wij steeds verder van elkaar verwijderd raken, is het essentieel dat we blijven bouwen aan verbinding.

Onze religieuze tradities bieden volop inspiratie om de ander te ontmoeten met openheid en respect. Laten we vanuit deze bronnen werken aan een samenleving waarin ontmoeting en naastenliefde centraal staan.