Korte Metten: “Ieder mens draagt iets van God in zich”

We schrijven, praten, becommentariëren en roepen wat af — ook als theologen en theologie-geïnteresseerden. Columns doen lustig een duit in het zakje. Er valt ook veel te reflecteren, te duiden en te bevragen, ook in de kerk.

Deze weken vliegen de vergaderingen, studiedagen, rapporten en bezinningsbrochures me om de oren. Alsof we in de kerk ongemerkt steeds harder gaan roepen, om boven het lawaai uit te komen. We praten veel, maar wat zeggen we eigenlijk? Verliezen we ons in onze woordenbrij? En… waar blijft onze stem tegen onrecht, vernieling en militarisering?

Dan heb ik het nog niet eens over woorden die zelf wapens kunnen zijn. Of een schild. Pantser. Camouflage. Rookgordijn. Op allerlei niveaus. Ook daar kunnen we in de kerk helaas wat van. We zijn tenslotte mensen. Ook bij ons spelen machtsdynamiekjes mee.

Vakantietijd: vliegen, festivals en knallen

Van de weeromstuit ben ik zelf steeds meer gaan verlangen naar stilte. En ik niet alleen, want meditaties, retraites en pelgrimages doen het best goed. Maar die stiltewereld blijft een niche. En ware stilte is een zeldzaam goed dat je zelfs in de afwezigheid van prikkels niet altijd vindt. Stilte lijkt eng en vreemd. Zelfs — of juist — in vakantietijd. Dan wordt er juist méér gevlogen, gefestivald, geknald. Alsof je je moet wapenen tegen stilte.

Ik breek een lans voor een stilte die ontwapent

De Quakers: een beweging van gelijkwaardigheid en pacifisme

Een vierhonderd jaar oud Genootschap van Vrienden hanteert stilte als volgehouden basis van spiritualiteit, gemeenschapsvorming en maatschappelijk engagement. De Quakers — hun geuzennaam — begonnen ooit als een beweging met principes en praktijken van gelijkwaardigheid en pacifisme. Ze zijn daarvoor zwaar vervolgd, maar wereldwijd verspreid tot op vandaag.

Quaker-samenkomsten vinden plaats in een kring, in stilte. Wie zich vanuit die stilte door de Geest geleid voelt om iets uit te spreken dat tot opbouw kan dienen, doet dat kort en zonder bevestiging te zoeken, en gaat weer in stilte zitten. Telkens weer die stilte. Ook praktische vergaderingen verlopen zo, als uitvloeisel van de gewijde stilte.¹ Zo wordt gezocht naar een gezamenlijke weg om actief met actuele problemen om te gaan.

Quakers hebben bijgedragen aan de afschaffing van de slavernij, aan rechten voor gedetineerden, aan hulp voor oorlogsslachtoffers van alle strijdende partijen, en aan aandacht voor kindsoldaten. Ze stonden mede aan de wieg van onder meer Greenpeace en Amnesty International, en ontvingen de Nobelprijs voor de Vrede — dat alles vanuit de praktijk van stilte.

Het kan blijkbaar. Sterker nog: zo kan het juist goed. Zulke stilte is geweldloosheid, is vrede.

Tegengif voor lawaai en ego

Dit soort stilte blijkt iets van zelfdiscipline in zich te hebben. Een tegengif voor lawaai en ego. Ik maak dit nu twee jaar mee bij de Quakers en ervaar hoe deze stilte je diep vormt. Je leert de ander werkelijk te zien, te horen. Je leert af om ergens bovenop te springen, om in de rede te vallen, te becommentariëren of in discussie te gaan. Je leert te laten staan wat de ander zegt, en hoe die het zegt. Dat te eerbiedigen als iets wat hoort bij zijn of haar weg met God en met het leven. En te overwegen wat daarin misschien ook voor jou zou kunnen zijn.

Alles vertrekt vanuit het uitgangspunt: ieder mens — zonder uitzondering — draagt iets van God in zich. We eerbiedigen dat het best in stilte, om te leren hoe we ons daartoe kunnen verhouden. Zo ga je ook anders in de wereld staan.

Als ik goed luister, moet ik ook in onze breedsprakige kerk iets van God kunnen bespeuren

In mijn drukke stad Antwerpen oefen ik mij in deze stilte, en zo kom ik in medemensen warempel God tegen. Als ik goed luister, moet ik ook in onze breedsprakige kerk iets van God kunnen leren bespeuren. En mijn eigen woorden leren wegen.

Zo ga ik dan toch maar ongewapend onze vergaderingen in.

Over de auteur 

Noot

1. Quakers, zie met name Overwegingen en vragen 17. ↩︎