Korte Metten: “Noodzakelijk protest afdoen als polarisatie is misleidend.”

Niemand demonstreert voor zijn plezier. Maar verandering komt zelden zonder strijd, stelt Janneke Stegeman. Niet polarisatie is het probleem, maar onrecht dat in stand wordt gehouden.

God, wat snak ik naar een wereld waar iedereen naar hartenlust liefdevol en creatief kan zijn en waarin we onze tijd besteden aan wat we het liefste doen. Waar we niet samenkomen voor demonstraties, maar om te vieren—niet met spandoeken, maar met taart. Omdat niets meer hoeft te worden bevochten.

Een wereld waar niemand diens recht op bestaan van argumenten hoeft te voorzien, waar niemand woede hoeft in te slikken omdat dan al helemaal niemand meer luistert. Een wereld waar niemand wonden hoeft te tonen zodat misschien, ergens, iemand kijkt, ziet, medelijden voelt en opstaat in solidariteit.

Een van de meest versluierde begrippen van onze tijd lijkt me polarisatie—en het idee dat dat een groot gevaar is

Protest is geen keuze, maar noodzaak

Maar in die wereld leven we niet. Er is wel degelijk protest nodig. Een van de meest versluierende begrippen van onze tijd lijkt me daarom polarisatie—en het idee dat dat een groot gevaar is.

Laat ik helder zijn: polarisatie is inderdaad niet leuk. Mensen houden van harmonie. Mensen hebben behoefte aan saamhorigheid. Het is vervelend om het niet met elkaar eens te zijn. Dat levert een knagend gevoel op, verdriet of woede. Het is nog vervelender om tegen iemand in te gaan. Of zelfs ruzie te krijgen. Je slaapt er slecht van, het is schadelijk voor je gemoed. Je krijgt er een hoge bloeddruk van. Iedereen kijkt liever een serie op de bank op donderdagavond dan ergens in de regen bij een demonstratie te staan, met het risico op politiegeweld.

Waarom polarisatie niet per se gevaarlijk is

Vanwege polarisatie verliezen we de verbinding in onze samenleving, heet het. Polarisatie drijft mensen uit elkaar, zodat ze niet meer naar elkaar luisteren, laat staan elkaar horen. Daarom is het midden zo belangrijk, want daar is de rede, het evenwicht; het midden heeft contact met beide uitersten. En we moeten in gesprek blijven, we moeten verbinding blijven zoeken.

Dus is je uitspreken over thema’s die gevoelig liggen gevaarlijk, want dat versterkt polarisatie. Dan drijven nog meer mensen weg van het midden. Maar verandering gaat vaak niet zonder strijd—van fietspaden tot vrouwenkiesrecht: veel is door strijd en verzet tot stand gekomen, en dat ging zeker niet zonder polarisatie.

Opstaan tegen misstanden en machtsmisbruik levert altijd tegenkrachten op

Zeker, polarisatie kan gevaarlijk zijn als een machtige partij anderen tegen elkaar opzet. Maar noodzakelijk protest afdoen als polariserend is misleidend. Opstaan tegen misstanden of machtsmisbruik levert altijd tegenkrachten op.   

Het midden is niet altijd een veilige plek

Het midden is niet heilig. Voor velen is het niet veilig, maar onderdrukkend, pijnlijk, vermorzelend. Als je jezelf in een midden terugvindt, zou je in ieder geval de vraag moeten stellen: wiens belangen staan hier op het spel?

Zeker voor christenen kan het wennen zijn positie in te nemen, en je uit te spreken. Mij heeft de bevrijdingstheologie geïnspireerd, als christelijke traditie die vragen stelt bij machtsverhoudingen en bereid is partij te kiezen voor de onderdrukte. Dat breekt met een (Westerse) christelijke traditie die het christendom het liefst apolitiek verstaat. 

De keuze tussen verbinden en polariseren is vaak een valse

Demonstreren kan ook verbindend zijn

De keuze tussen verbinden en polariseren is vaak een valse. De vraag is: met wie wil je je verbinden? Opkomen voor wie in de verdrukking zitten, is verbindend—namelijk met degenen in de verdrukking.

Demonstreren, bijvoorbeeld tegen extreemrechts, is dat ook. Je staat daar met allemaal mensen die ook voelen wat er op het spel staat nu extreemrechts in onze regering is vertegenwoordigd, en islamofobie een steeds meer vanzelfsprekende plek inneemt in de politiek. Je verbindt je met degenen die zich nu aan het beraden zijn hoeveel erger het nog moet worden voor ze stappen gaan nemen om dit land te verlaten.