Lectio divina in de veertigdagentijd

Jos Douma is predikant, auteur, spreker en docent. Jos geeft regelmatig lezingen op het gebied van omgaan met de Bijbel. Zijn specialiteit is lectio divina. Omdat vandaag de veertigdagentijd start hebben wij hem gevraagd om een stukje te schrijven over de veertigdagentijd.

Bijbellezen is voor iedere christen belangrijk. Maar hoe doe je dat op een manier die inspireert en geestelijke groei geeft? Hoe wordt Bijbellezen tot een gebeurtenis waarin niet alleen je hoofd meedoet, maar waarin ook je hart wordt geraakt?

Die vraag heeft voor mijzelf al jarenlang een grote urgentie. Dat komt misschien vooral omdat ik groot ben geworden in een Bijbelleestraditie die sterk het accent legde op wat ik maar even noem een informatieve manier van Bijbellezen. Je las de Bijbel om je Bijbelkennis te vergroten, om verbanden te zien. Nu is daar op zich niks mis mee. En toch was ik op zoek naar een manier van Bijbellezen die meer gericht is op ontmoeting. Iets preciezer nog: een transformatieve manier van Bijbellezen.

Klooster

Nu bestaat er in de eeuwenoude traditie van de kloosters al eeuwenlang de leeswijze die lectio divina wordt genoemd. Letterlijk betekent dat: goddelijke lezen. Het is een manier van bijbellezen die heel dicht tegen bidden aan ligt: een luisterende, biddende manier van lezen van een Bijbeltekst, waarbij je erop vertrouwt dat de heilige Geest de woorden van de tekst in je hart tot klinken wil brengen voor jou persoonlijk.

Deze lectio divina kent vier stappen: lezen (lectio), mediteren (meditatio), bidden (oratio), rusten in Gods aanwezigheid (contemplatio). Veel protestante christenen zijn deze manier van bijbellezen aan het ontdekken, ook omdat deze lectio divina helpt om los te komen van een al te rationele en verstandelijke manier van omgaan met de Bijbel.

Lectio divina is: bijbellezen met je hart. In het vertrouwen dat de Geest van het Woord altijd dicht in de buurt is als je bezig bent met de bijbel.

Vier stappen

Vanouds bestaat deze lectio divina uit vier stappen. In de lectio (lezing) lees je de tekst die je gekozen hebt aandachtig een zorgvuldig, vol liefde ook. Je wilt echt weten wat er precies staat. Daarbij helpt het om de tekst herhaaldelijk hardop te lezen, een paar keer over te schrijven of de woorden van de tekst uit je hoofd te leren.

In de meditatio (overdenking)  proef en overweeg je de woorden verder. Ze gaan een verbinding aan met jou persoonlijk, met wat er speelt in je leven. Er komen herinneringen boven, je begint vragen te stellen, er worden emoties aangeraakt, er doen zich associaties voor met andere Bijbelgedeelten.

In de oratio (gebed) wordt het nadenken over de woorden van de tekst een spreken tot de God van wie je de stem hoort. Je begint te vragen en te klagen, te zuchten en te juichen, te danken en te smeken. Je bidt om nog meer licht en inzicht. Al biddend raak je meer en meer verbonden met de Heer die door deze woorden aan het spreken is. En jij antwoordt.

En dan is er de contemplatio (aanschouwen), het komen tot rust in de stille en aandachtige aanwezigheid van de Heer, voorbij de woorden die gesproken zijn en geklonken hebben.

Stilte van de Geest

Onlangs verscheen  er een boek waarin een groot aantal auteurs samenwerkt om de praktijk van de lectio divina voor het voetlicht te brengen. ‘Samen luisteren in de stilte’ is de titel. Want stilte is een belangrijke component van de lectio divina. We leven in een wereld die zo lawaaiig is, dat we nauwelijks meer de stem van de Geest kunnen horen. Stilte wordt wel de zendtijd van de Geest genoemd. Stilte helpt ook om naar binnen te keren en om daar, in je hart, naar de stem van God te luisteren zoals die via de woorden van de bijbel naar je toekomt.’

Samen

Nadrukkelijk wordt in de titel van het boek het woord ‘samen’. Lectio divina lijkt primair iets individueels (en in het klooster was en is dat ook primair de realiteit). Maar er gaat veel kracht vanuit als een (kleine) groep mensen samen komt om het Woord van God te verstaan langs de weg van de lectio divina. De praktijk leert dat het samen beoefenen van de lectio divina het gemakkelijker maakt om in de stilte te blijven en te luisteren naar wat Gods Geest door een gekozen tekst wil zeggen. Mijn eigen ervaring is dat ik, als ik alleen ben, sneller ben afgeleid, sneller geneigd ben om vroegtijdig af te haken. Samen met anderen ervaar ik de gezonde disciplinering van de gemeenschap die me helpt om in de stilte te blijven, de stilte van het luisteren naar wat de Geest van de Heer door het Woord van de Heer zegt.

Veertig plekken

Daarom is ervoor gekozen om de verschijning van het boek gepaard te laten gaan met een klein project waarin gedurende de veertigdagentijd 2019 op veertig plekken in Nederland ontmoetingen worden georganiseerd waar belangstellende samen kunnen kennis maken met lectio divina.

Juist de veertigdagentijd vormen een mooie periode om samen de stilte te zoeken en intens te luisteren naar de stem van de Heer die de weg van de liefde is gegaan.

Kijk voor meer op: www.contemplatio.nl.

Samen luisteren in de stilte

Lectio divina is een manier van bijbellezen die al sinds de vroegste monniken wordt beoefend en die gepaard gaat met stilte en meditatie. Het doel is om dichter bij het hart van God in zijn Woord te komen. Lectio divina kent vier stappen: lectio (lezen), meditatio (mediteren), oratio (bidden), en contemplatio (stilte).
In dit boek wordt lectio divina eenvoudig uitgelegd en krijg je als lezer veel voorbeelden die kunnen inspireren om zelf aan de slag te gaan. Diverse auteurs dragen aan dit boek bij, onder wie de bekende predikant Jos Douma die al jaren bezig is om lectio divina in Nederland op de kaart te zetten, maar ook de veel gelezen monnik Anselm Grün, die schrijft welke plek dit bijbellezen in het klooster inneemt. Daarnaast zijn er bijdragen van auteur John Lapré, de Zweedse theoloog Peter Halldorf, monnik Thomas Quartier en radiopresentator en dominee Elsbeth Gruteke. 
Het boek kan in de veertigdagentijd helpen om met lectio divina en de bijbel op weg te gaan naar Pasen. Bij het boek wordt een digitale kaart beschikbaar gemaakt, waarop alle plaatsen van lectio divina in Nederland in beeld worden gebracht.