Leesfragment: Op het kompas van de vreugde

Hoe kom je erachter wat je met je leven kan aanvangen? Hoe verhouden zich in die zoektocht hart, verstand en wil? Gevoelens, wat kan je daar eigenlijk mee? Kiezen, zijn daar betrouwbare methodes voor? Hoe kan je zo eten en drinken dat je er echt beter van wordt? Je spontane verlangens, zijn die betrouwbaar? Waarom kan het zinvol zijn daar soms bewust tegenin te gaan? Luisteren, hoe doe je dat? God en Jezus, welke betekenis hebben die in een complexe cultuur en een jachtige samenleving als de onze? Is het echt mogelijk om in Hen te geloven? Zo ja, hoe kun je Hen op het spoor komen? Moet je je dan bekeren? Hoe kan de ignatiaanse spiritualiteit je inspireren in je concrete, dagelijkse leven hier en nu en je op weg zetten naar een vervullend leven?

Stichter van de jezuïeten

Dit boek biedt geen theoretische antwoorden. Het vertelt wel over de verrassende ervaring en de wijsheid van een man die leeft in de zestiende eeuw: Ignatius van Loyola. Hij is de geschiedenis ingegaan als de stichter van de Sociëteit van Jezus, beter bekend als de jezuïeten. De ignatiaanse spiritualiteit is naar hem genoemd. Hij blijft verbazend actueel. Ignatius leeft in een tijd van grote omwentelingen. Alle vaste ijkpunten lijken te verdwijnen. In zijn persoonlijk leven wordt hij bovendien op brute wijze geconfronteerd met onmacht en mislukking. Dit wordt het vertrekpunt van een zoektocht die pas zal eindigen bij zijn dood.

Zelf aan de slag

Ignatius ontdekt met vallen en opstaan hoe hij in zijn persoonlijke ervaring betrouwbare richtingwijzers kan vinden naar een vervullend leven. Uit die ervaring distilleert hij concrete tips die ook anderen van dienst kunnen zijn. Bijzonder aan de ignatiaanse wijsheid is dat ze geen leer is. Met enige zin voor provocatie zou je kunnen zeggen dat ze leeg is. Het gaat niet zozeer over kennis dan wel over een geheel van instrumenten, leessleutels en perspectieven. In die zin heeft de ignatiaanse spiritualiteit iets van een gereedschapskist. Je dient er zelf mee aan de slag te gaan. Je kan ze toepassen op jouw ervaring, binnen jouw eigen leefwereld, in jouw zoektocht naar meer leven. Vandaar dat woorden als aanpassing, creativiteit en context zo belangrijk zijn in de ignatiaanse manier van doen.

Vandaar dat woorden als aanpassing, creativiteit en context zo belangrijk zijn in de ignatiaanse manier van doen.

Ignatiaanse spiritualiteit

De wijsheid van Ignatius heeft de christenheid grondig beïnvloed, tot ver buiten de grenzen van de Rooms-Katholieke Kerk. Jezuïeten waren en zijn actief in onderwijs, kunst, spiritualiteit, wetenschap, parochies en sociaal werk. Vaak doen zij dit aan de grenzen van samenleving en kerk. Wil je echt begrijpen wie paus Franciscus is, dan kan dat niet zonder zijn jezuïtische en dus ignatiaanse achtergrond te kennen. Talloze andere mensen uit alle kerken, met verschillende spirituele achtergronden en ook mensen uit andere religieuze en filosofische tradities laten zich graag inspireren door deze spiritualiteit en wijsheid.

Niet voor iedereen

Hoe krachtig en aantrekkelijk ze ook mag zijn, het is belangrijk niet te vergeten dat de ignatiaanse spiritualiteit niet meer is dan één spiritualiteit tussen vele andere christelijke spiritualiteiten. Er zijn uitstekende mensen, al of niet christen, die met deze aanpak niet overweg kunnen. In het bijzonder hebben sommigen het moeilijk met de uitgesproken reflexieve aanpak van Ignatius van Loyola. Ignatius geeft weinig antwoorden. Hij stelt vooral vragen en daagt uit om zélf op zoek te gaan. Niet iedereen voelt zich hier comfortabel bij. Dat mag. Net zoals er zulke grote verschillen zijn tussen de mensen zijn er in de loop van de eeuwen heel wat verschillende spiritualiteiten gegroeid.

De uitdaging is om die spiritualiteit te vinden die jou, hier en nu, toelaat om te groeien in jouw unieke mens-zijn.

De uitdaging is om die spiritualiteit te vinden die jou, hier en nu, toelaat om te groeien in jouw unieke mens-zijn. De eerste tien hoofdstukken van dit boek geven een overzicht van de basics en de grote krachtlijnen van de ignatiaanse spiritualiteit. De laatste vijf hoofdstukken spitsen zich toe op concrete toepassingen en vaardigheden. Dit boek vooronderstelt geen voorkennis en is geschreven voor een breed publiek. Het richt zich tot alle mensen van goede wil die met beide voeten op de grond willen staan en die verlangen om hun leven lang te blijven groeien.

[…]

Tip 1

Neem je gevoelens ernstig. Veel mensen vegen zomaar hun gevoelens van tafel als het wat spannend wordt. Als het gaat over belangrijke aangelegenheden lijkt alleen de ratio betrouwbaar. Ten onrechte. Ook dan blijft het hart een belangrijke informatiebron voor je diepste verlangen. Besteed hierbij niet enkel aandacht aan sterke gevoelsbewegingen. Die zijn uitzonderlijk. Vaak blijken subtiele, soms nauwelijks merkbare gevoelens uiteindelijk belangrijker. Je leven is er namelijk vol van. Zij kunnen je helpen om scherper te zien wat je dag in dag uit gelukkig dan wel ongelukkig maakt.

Tip 2

Gevoelens zijn verschillend van gedachten. Nochtans worden beide vaak met elkaar verward. Zo hoor je soms zeggen: ik voel dat ik moet veranderen van job. Welnu, er is geen enkel gevoel dat overeenstemt met ik moet veranderen van job. Het gaat hier niet over een gevoel, wel over een verstandelijke analyse van wat je voelt. Het onderscheid is belangrijk. Een gevoel, hoe subjectief ook, heeft tegelijk iets volstrekt objectiefs. Je kan het niet betwisten. Het is wat het is. Een verstandelijke analyse daarentegen kan ronduit fout zijn. Een eenvoudig middeltje om beide uit elkaar te houden is het volgende. Als je zegt Ik voel me … dan volgt er doorgaans een gevoel. Begin je je zin met Ik voel dat … dan is de kans groot dat je een gedachte formuleert, veeleer dan een gevoel.

Tip 3

Gevoelens zijn verschillend van idealen, waarden en normen. Onder deze laatste vallen bijvoorbeeld vredelievendheid, solidariteit en inzet voor de naaste. Die zijn algemeen en objectief. Ze zijn de grootste gemene deler van de ervaring van vele generaties mensen. De persoonlijke gevoelservaring spreekt veeleer over de beleving van die waarden en normen binnen de eigen context. Dit verklaart waarom je je slecht kan voelen bij iets wat moreel hoogstaand is: bijvoorbeeld een engagement dat perfect past bij mijn idealen en waarden. Je kan het er echter niet meer bij hebben omdat je agenda vol zit. Mocht je hier jouw gevoel terzijde schuiven, dan dreig je jezelf vast te zetten.