Meer dan engelenstemmen

In het verhaal dat Lucas vertelt over de geboorte van Jezus, treedt een groot hemels engelenkoor op. ‘Engelkens door ’t luchtruim zwevend, zongen zo blij, zo wonderzacht… Glo-ho-ho-ho-hogloria in excelsis deo’. Maar er wordt nog veel meer gezongen in het verhaal.

Mensen zingen heel wat af in Lucas’ verhaal over de geboorte van Jezus. Op belangrijke momenten reageren de hoofdpersonen met een lied. Van de meeste van die liederen heeft Lucas de teksten ook opgenomen. Die liedteksten leggen de diepere betekenis van de gebeurtenissen uit. Ze verbinden de geboorte van het kind met de geschiedenis van zijn volk en de toekomst van de hele mensheid.

Zingende engelen

De teksten zijn geliefd, we zingen ze nog steeds. De lofzang van Maria bijvoorbeeld, het Magnificat, die zij zingt als ze zwanger is en haar eveneens zwangere familielid Elisabeth ontmoet. Meer dan welke tekst van Lucas ook, is die van de engelenzang populair gebleven: het ‘Gloria in excelsis deo’, dat de herders hoorden. Zingende engelen, dat spreekt tot de verbeelding.

Dit is al het derde optreden van engelen in het verhaal. Eerst kwam een engel bij priester Zacharias, tijdens zijn dienst in de tempel, en kondigde aan dat zijn vrouw Elisabeth en hij een zoon zouden krijgen. Dan bij het jonge meisje Maria, die ook te horen kreeg dat ze zwanger zou worden. Tot slot hier bij de herders in hun dagelijks bestaan. Na die eerste twee engelen, die we al een beetje gewoon zijn gaan vinden, volgt als klap op de vuurpijl dat ‘groot hemels leger’.

Kort en bescheiden

Componisten die deze overweldigende ervaring hebben verklankt, gebruiken vaak luid orgelspel en liefst ook paukenslag en koperklank van trompetten. Heeft dat grote hemelse leger per se heel luid gezongen? Anders dan in het bijbelboek Jesaja, waar de profeet een visioen heeft van het zingen door de engelen in de hemel, vermeldt de schrijver hier niets over het volume van het gezang.

Het lied dat Lucas uit de mond van de engelenschare optekent is kort: ‘Eer aan God in de hoogste hemel en vrede op aarde voor alle mensen die hij liefheeft.’ Het is verreweg de kortste songtekst in de kerstmusical van Lucas. Alsof achter de engel het gordijn van de hemel heel even wat verder openwaait. Het engelenkoor is bescheiden. Het verhaal moet door, het gaat niet om hen, maar om het kind. In dat kind is hemelse heerlijkheid in harmonie met aardse vrede.

Stem krijgen

Jozef is de enige hoofdpersoon die geen lied zingt. Hij heeft helemaal geen tekst in dit verhaal. Dat is opvallend anders dan bij het echtpaar Elisabeth en Zacharias. Van hen zingt juist de laatste het loflied, nadat hij zijn stem verloren heeft en weer gevonden. Bij de ouders van Jezus, de nieuwste generatie, zijn de rollen omgedraaid. Zo maakt Lucas duidelijk dat een nieuwe tijd is aangebroken. Wie moest zwijgen, mag aan het woord komen. Wie niet gehoord werd, doet er toe.

Ook de herders gaan zingend terug naar hun kudde. Van dat lied is geen tekst opgenomen. Het is zonder twijfel het lied van de engelen geweest dat ze zich al zingend eigen maken.

Met onze adem

Aan het slot van het geboorteverhaal zijn we terug in de tempel, waar het verhaal begon met Zacharias. En dan is er ook weer gezang. Door Simeon en Anna, gewone mensen. Van Anna wordt haar hoge leeftijd genoemd. Zo benadrukt Lucas opnieuw: iedereen doet mee. Ook wij. Kerstfeest vieren is zingen, luid en ook heel zachtjes. Hoe anders verbinden wij in ons hemel en aarde? Met onze adem uit de diepte, tot aan onze kruin waar klank ons kroont. Zo vieren we met heel ons wezen de menswording van God.