Moeder en zoon, gevlucht uit Oekraïne

Op 24 februari 2022 viel Rusland Oekraïne binnen. Door bombardementen en hevige gevechten is het land niet meer veilig. Velen vluchtten naar Duitsland, Polen, en Tsjechië. Ook Nederland vangt Oekraïense vluchtelingen op. Een verhaal van vallen en opstaan, van steeds opnieuw beginnen.

Een zandpad leidt ons naar een woonboerderij. Daar aangekomen zien we eerst niets dan groen. Alles is nat van de regen. Met sportschoenen lopen we door het hoge gras langs de boerderij. De eigenaar komt net naar buiten. ‘Ja, jullie bezoek is aangekondigd, loop maar door’. Even later zien we een heel klein, laag huisje. Yuri doet open. We schudden hem en zijn moeder Nina de hand. De oude vrouw draagt een hoofddoekje en heeft knalheldere oogjes. We raken al snel in gesprek met Yuri. Soms zoekt hij even naar een woord.

Geschiedenis

Drie jaar geleden vluchtten Yuri (65) en moeder Nina (94) uit Oekraïne. Inmiddels heeft Yuri zich het Nederlands eigen gemaakt. Samen wonen ze in het pittoreske kleine huisje, achterin de tuin bij de woonboerderij, omringd door fruitbomen en allerlei ander groen.

Moeder Nina heeft een bewogen familiegeschiedenis. Haar vader was orthodox priester; na de Russische Revolutie (1917) werd de kerk verboden door de communisten en vluchtte hij naar toenmalig Joegoslavië. In de Tweede Wereldoorlog wisselde het front vier keer op de plek waar Nina woonde. Haar moeder moest – met drie kinderen aan haar rokken – schuttersputten graven voor de Duitsers. Na de oorlog volgde hongersnood.

Op tafel staat een potje appelcompote. Nina kan het maar moeilijk verdragen als er appels blijven liggen. Met of zonder rotte plekken: je kunt er altijd wat van maken.

Dagboek

Met wakkere blik zit ze eerst bij ons aan de keukentafel. Het huisje is niet zo groot, maar wel heel knus. Er staat een bed en een bankje. De houtkachel brandt, en er liggen boeken. Want daar houdt moeder Nina van. Ze leest heel veel, ook op haar e-reader, en schrijft iedere dag in haar dagboek. Yuri verbeeldt met zijn handen een stapel van zo’n twintig centimeter. Zoveel dagboeken heeft ze hier al volgeschreven. Schrijven doet ze ook als er onenigheid is onderling. Het helpt haar om bij de tijd te blijven.

Een plek

Het treft mij hoe Yuri vertelt over de eerste weken in het huisje. ‘Muggen zijn van waarde. Ze horen ook tot het ecosysteem. Dat heb ik hier al snel geleerd. Ik trok in het begin alle brandnetels weg. Totdat de boer mij vertelde dat die belangrijk zijn voor allerlei insecten. Toen dacht ik: zo hebben wij, net als de muggen, hier ook een plek gekregen! Het was echt bijzonder: in twee weken tijd hebben ze alles hier voor ons verbouwd. Muurtje eruit, nieuwe vloer, nieuwe ramen, die houtkachel, nieuwe keuken. Met hulp van vrienden en buren heeft de eigenaar dat toen voor ons gedaan. En nu wonen we hier al bijna drie jaar.’

Hoop

Als ik Yuri vraag waar zij hun kracht en hoop vandaan halen, vertelt hij dat de hulp die ze hebben gekregen van mensen hier voor hem het belangrijkste is. Hij vertelt er eerlijk bij dat hij niet zeker weet of hij zijn huis ook zou hebben opengesteld voor anderen. En of hij zoveel zou hebben verbouwd voor onbekenden. Even later vertelt hij dat hij gelooft en vaak bidt. ‘Want als er niks zou zijn, waar haal ik dan mijn kracht vandaan?’

Moeder Nina gelooft niet. Ze is even gaan liggen en vanaf het bed schudt ze desgevraagd haar hoofd: geloven, nee, dat doet ze niet. Dat heeft ook met haar leven te maken. In de communistische tijd was geloven geen optie. Geloven is met de gevluchte priester-opa in de familie ook altijd beladen geweest. Geloven is een risico; het mag niet de aandacht trekken.

Een nieuw begin

Niemand had erop gerekend dat de oorlog zo lang zou duren. De tijd in het huisje achter de woonboerderij zit erop. Binnenkort gaan Yuri en Nina verhuizen. Nina ziet er erg tegenop. Nu kan ze in alle rust zelf, op haar eigen tempo, koken. Straks moeten ze de keuken met acht anderen delen. Dat zal zeker wennen worden. Weer een nieuw begin.