Oogsten in crisistijd

Dankdag (Spreuken 6 en Marcus 4:26-34)

Jezus mag graag gebruikmaken van gelijkenissen om mensen iets hoopvols en bemoedigends aan te reiken. Tegelijkertijd zet Hij ons die verhalen als bril op de neus om beter te kunnen zien en beoordelen waar het in deze wereld en in ons eigen leven hier en nu op aankomt. Helpen die verhalen ons ook verder als het gaat om ‘leven na/met COVID-19’?

Beide gelijkenissen uit Marcus 4:26-34 roepen om te beginnen vooral vragen op. Zo vanzelfsprekend is oogsten van wat je gezaaid hebt vandaag de dag toch niet? We zien dat al jarenlang aan de maisvelden die te lijden hebben onder veel te droge seizoenen. En zo gemakkelijk als bij Jezus een mosterdzaadje uitgroeit tot een ‘boom’, waarin het goed toeven is voor de vogels, zo makkelijk gaat groei in het leven voor ons gevoel niet. Zeker niet nu we vanuit een crisissituatie weer moeten zien ons leven en samenleven op de rit te krijgen.

Toch is iets van die vanzelfsprekendheid de voorbije jaren wel degelijk onze samenleving binnengeslopen. De bomen van wat we wilden en konden leken als vanzelfsprekend tot in de hemel te groeien. We’ve got the whole world in our hands. Totdat er met het COVID-19-virus een kink van jewelste in de kabel kwam. Wereldwijd gingen samenlevingen en economieën in lockdown.

Sta je er alleen voor?

Wat is ons antwoord op de vraag hoe wij uit de crisissituatie kunnen komen? In het begin van de coronacrisis ontstond er een gevoel van saamhorigheid. Mensen bedachten van alles om elkaar een helpende hand te kunnen bieden. En met een lach op het gezicht gunden we elkaar op straat en in de winkels alle ruimte. We hebben er ons hart aan opgehaald. Daarnaast werd van overheidswege van alles uit de kast gehaald om bedrijven overeind te houden en daarmee mensen hun baan te laten houden. Maar in de loop van het voorbije jaar nam de saamhorigheid af en nam de onzekerheid toe. Op wie of wat kun je terugvallen? Of sta je er alleen voor?

Zorg voor elkaar

De prognose voor 2021 was een economische groei van 3,5%, waarvan in ieder geval mensen met een vaste baan zouden profiteren. Niet de flexwerkers, niet de mensen met tijdelijke contracten, niet de jongeren. Daarnaast was er de prognose dat de werkloosheid zou verdubbelen. Allemaal mensen dus die niet van die economische groei zouden gaan profiteren. Dan kan het niet anders of de kloof tussen arm en rijk in ons land gaat weer groter worden.

Wat moet er dan gebeuren? Of, in de taal van het evangelie: ‘Waarmee kunnen wij het Koninkrijk (of: koningschap) van God vergelijken en door welke gelijkenis kunnen wij het voorstellen?’ In de Abel Herzberglezing vorig jaar haalde Hugo de Jonge getuigenissen van Herzberg aan over het leven in de concentratiekampen. Dat ze in de kampen een maatje hadden voor wie ze in de bres sprongen. ‘Kennelijk is dat de kern van ons mens-zijn,’ sprak De Jonge. ‘En dat niet alleen, het is het fundament onder onze samenleving. Als alle zekerheden om ons heen komen weg te vallen, blijft de zorg voor elkaar over.’ Daar komt het dus op aan, ook in zo’n jaar als wij nu achter ons hebben.

Gaat tot de mieren

Spreuken 6 reikt ons in dit verband met ‘tot de mieren te gaan’ veel waardevols aan. Wat kunnen wij, met het oog op hoe wij proberen op te krabbelen uit een diepe crisis, leren van hoe deze wondere beestjes hun leefwereld hebben ingericht? Twee dingen spreken tot de verbeelding. Het eerste is het besef van gedeelde, gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de toekomst, belichaamd in de zogeheten ‘gezamenlijke broedzorg’ waarmee naar de larven wordt omgezien. Daarbij speelt nog een andere notie een rol. Het soort voedsel dat een larve krijgt, bepaalt tot wat voor mier hij opgroeit. Geldt dat niet evenzeer voor hoe wij als samenleving uit de crisis komen? Wanneer we gefocust op onze eigen kansen voorbijgaan aan wat anderen nodig hebben, dan bepaalt dat hoe zij van de samenleving deel uitmaken.

Het tweede leerpunt ligt in het verlengde hiervan. Een mierenkolonie wordt ook wel een ‘superorganisme’ genoemd. Met dat begrip wordt bedoeld dat mieren de kracht onderkennen van wat je met elkaar doet. Binnen het geheel heeft elke mier zijn eigen plek, maar met elkaar zijn ze tot nog iets groters in staat.

Focus

Niet voor niets is een naam voor God in de Bijbel Immanuel, ‘God met ons’. Het is een naam die ons bepaalt bij ons onmisbare ‘wij’. Aan dat ‘wij’ verbindt deze God zich. Het is iets wat we voor ogen moeten houden, juist om te kunnen opstaan uit een crisis. Het vertrouwen in deze Naam houdt verband met de groeikracht van het zaad uit de gelijkenis. Juist door hierbij in één adem ook over oogsten te spreken, geeft Jezus focus en perspectief aan het zaaien. Blijven nadenken over waar je naartoe wilt, wat je wilt bereiken, voor jezelf en vooral met elkaar.

Oogsten is dan ook de vruchten plukken van wat je tussentijds hebt bereikt, en daarvan genieten. Wat heb je kunnen zaaien in het voorbije jaar, welke vruchten van je inzet heb je kunnen proeven? Misschien groeien de bomen niet meer tot in de hemel, maar zolang ze plek bieden voor allerhande vogels om bij elkaar beschutting te vinden, krijgt het leven weer wat kleur op de wangen!

Bovenstaande tekst komt uit de bezinningsbrochure die als katern bij Oecumenisch Bulletin 1/2021 van de Raad van Kerken verschijnt. Het materiaal staat in het teken van het thema ‘Van Crisisjaar tot Jubeljaar’. Van crisisjaar naar Jubeljaar – Raad van Kerken in Nederland