Vrede op aarde

Kerst is de tijd van ‘vrede op aarde’. Het engelenkoor dat aan de herders in het veld verscheen, zong: ‘Eer aan God in de hoogste hemel en vrede op aarde voor de mensen die Hij liefheeft’. Maar welke vrede bedoelen de engelen? En waar vinden we die in onze tijd?

De evangelist Lucas schildert met woorden het geboorteverhaal van Jezus. Het decor is de duistere wereld, of beter gezegd: het Romeinse Rijk. Ieder jaar lezen we met Kerst het verhaal dat begint met de woorden ‘In die tijd kondigde keizer Augustus een decreet af…’. Dat zegt ons misschien niet zoveel, maar in Lucas’ tijd wisten de lezers en hoorders meteen hoe laat het was. Er wordt wel gesproken over de Romeinse Vrede (Pax Romana), maar dat was een vrede die met legers in stand gehouden werd. De engelen zongen over een geheel andere vrede.

Afgedwongen vrede

Als kind had ik wel eens ruzie met een vriendje. We werden dan door een volwassene uit elkaar gehaald. En dan moest je het goed maken. Dat was altijd vreselijk, want ‘hij was begonnen’. Maar naar argumenten werd niet geluisterd. Onder grote dwang en met nog grotere tegenzin gaf je elkaar een hand en sloot je vrede. Nou ja, vrede? Ik deed het met tranen in de ogen en een zeer ontevreden gezicht. Gelukkig is een kinderziel nog heel buigzaam. Niet lang daarna speelde ik weer verder met het vriendje alsof er niets gebeurd was. Maar in de volwassen wereld? Daar zal afgedwongen vrede nooit echte vrede zijn.

Vrede in oorlogstijd

Er zijn van die bijzondere verhalen over Kerst vieren in oorlogstijd. Op Kerstavond 1914 bijvoorbeeld. De Eerste Wereldoorlog was al vijf maanden gaande; elke dag werd hevig gevochten vanuit de loopgraven. Toch werden op Kerstavond op verschillende plaatsen de wapens neergelegd. Er werden kerstliederen gezongen. Duitse en Britse soldaten kwamen uit hun loopgraven en wisselden cadeaus uit. En er was zelfs tijd voor een potje voetbal. Op de ene plek werd op 1e Kerstdag alweer gevochten, elders duurde de oorlogsvrede enkele dagen. Hoe groot het verlangen ook was, de vrede was niet blijvend.

Aardse vrede?

In het evangelie van Johannes houdt Jezus dan een lange afscheidsrede. Hij geeft zijn leerlingen woorden mee van troost en bemoediging. Ze moeten immers straks verder zonder Hem. Zo zegt Hij: ‘Ik laat jullie vrede na; mijn vrede geef Ik jullie, zoals de wereld die niet geven kan’ (Johannes 14:27a). Welke vrede geeft de wereld dan? In die tijd was dat – zoals gezegd – de Romeinse Vrede, de Pax Romana. Een vrede die geen vrede is, maar afgedwongen rust. We kennen het ook in onze tijd. De schijnbare vrede in dictaturen als China en Rusland die in stand gehouden wordt door legers, geheime diensten en kliksystemen. Maar ook vredesverdragen die getekend zijn, zoals de Oslo-akkoorden. Ze falen omdat ze niet in het hart geschreven zijn, maar enkel op papier. Is er dan een andere vrede mogelijk? Vrede die vrij is en standhoudt?

Shalom, salam

Tegen het decor van een duistere wereld zingen de engelen van bijbelse vrede. Het Hebreeuwse woord shalom is meer dan de afwezigheid van oorlog, meer dan een handtekening op een papier. Shalom is heelheid, harmonie, welzijn, rust, innerlijke vrede. Zoals het bij de schepping bedoeld is. ‘Eer aan God in de hoogste hemel en vrede op de aarde voor de mensen die Hij liefheeft,’ zong het engelenkoor. God heeft de mens zo lief, alle mensen, dat Hij zich laat zien in een kind, in de geboorte van werkelijke vrede. Maar waar vinden wij dan zijn vrede in onze tijd?

‘Dan zullen zij hun zwaarden omsmeden tot ploegijzers…’ (Micha 4:3). In alle polarisatie, onrecht en strijd kunnen we de hoop op werkelijke vrede verliezen. Maar toch blijven de grote visioenen ontelbare mensen inspireren als een onuitblusbaar vuur. En dan is het soms een simpele dagelijkse groet waarmee we elkaar weer moed inspreken. Shalom, salam, vrede…

Het verhaal over de geboorte van Jezus is te vinden in Lucas 2.