Elvis, Typhoon, Snelle & de Bijbel

Ik mag met je op zoek gaan naar sporen van God in de populaire cultuur. Die denk ik te zien. Wellicht sluit ik daarmee aan bij mijn voorouders, volgelingen van Abraham Kuyper met zijn ‘Gemeene Gratie’. Ik zie de drie dikke pillen nog in de boekenkast van mijn vader staan. Vrij vertaald is het de gedachte van algemene genade: dat er ook buiten Bijbel, kerk en Openbaring goede dingen te vinden zijn.

Kortgeleden mocht ik naar de perspremière van de film ‘Elvis’ voor het Nederlands Dagblad.[1] Het is een klassiek verhaal van een arm, dromerig jongetje dat gegrepen wordt door de zwarte muziek die hij in zijn omgeving hoort. Een mooie apocriefe scene uit het leven van de jonge Elvis is dat hij stiekem een kerkdienst in een tent bezoekt, een Revival-dienst. Hij gaat op in de zang en muziek van het koor en de zwarte dominee. Elvis lijkt een toeval te krijgen. De dominee komt naar hem toe en zegt: “Hij is gegrepen door de Geest.” Het is één van de voorbeelden in de film van Elvis’ spirituele zoektocht.

Over leven en dood

Hoewel de kerkelijkheid in Nederland nog steeds terugloopt, blijft er iets van een basis aan religiositeit bij mensen aanwezig. In het dagelijkse leven bij Defensie uit zich dat in grapjes over het weer, waar de dominee al dan niet goed voor gezorgd heeft. Het zit in het beeld van de archetypische priester dat op de moderne geestelijk verzorger geprojecteerd wordt. ‘Mag u wel trouwen?’, ‘gelooft u in de duivel?’, ‘bestaat de hel?’. Alsof ik over leven en dood beschik. Ook al heeft iemand nog nooit een kerkdienst bijgewoond, de basisbegrippen ‘God’, ‘duivel’, ‘hemel’ en ‘hel’ zijn in het denken en taalgebruik springlevend. Het is geen verfijnde theologie en meestal wordt het gevoed door negatieve nieuwsberichten.

De geestelijk verzorger wordt bekeken als archetypische priester

De God van Nederlandse rap

De Amerikaanse populaire cultuur gaat redelijk onbevangen positief om met christelijke termen en begrippen. Films en raps en getuigenissen van Amerikaanse sporters zijn talrijk. Zanger Justin Bieber getuigt tijdens concerten van zijn geloof, zanger Kanye West zingt niet alleen religieus geladen nummers maar organiseert zelf kerkdiensten. Maar in Nederland heb je bijvoorbeeld ook rapper Pjotr die succesvol is en zegt: ‘Eigenlijk vind ik het wel tof dat het er niet zo bovenop ligt, maar dat de bijbelteksten die ik gebruik in mijn nummers een soort verborgen boodschappen zijn die je begrijpt als je christen bent’.[2] En rapper Typhoon is een razend populaire artiest die altijd geïnspireerde teksten heeft zoals in zijn hit ‘Alles is gezegend’:

Gaandeweg ons leven laten we zien wie we zijn, net zoals Jezus dat deed op zijn weg.

Impliciete sporen van God

In de veertigdagentijd koppelden vijf andere dominees en ik ‘Veertig Dagen Heilige Herrie’ aan het leesrooster van Petrus, van de Protestantse Kerk. Een heerlijke uitdaging om bij de teksten van het leesrooster nummers te vinden uit de hele breedte van de popmuziek, van de jaren vijftig tot de meest recente hitlijst. Feitelijk werden het 47 kleine columns en persoonlijk voelde het als een spel om soms voor mij nog onbekende nieuwe nummers te koppelen aan een Bijbeltekst.

Is het verantwoord om zo om te springen met Bijbelteksten en populaire cultuur? Zo zocht ik een nummer bij Lucas 9:35: “Er klonk een stem uit de wolk, die zei: ‘Dit is mijn Zoon, mijn uitverkorene, luister naar hem!’” Ik kwam uit bij de hit van rapper Snelle: ‘In m’n bloed’. Snelle is een zoon die naar zijn vader kijkt:

Wie is Jezus, zoon van Maria en van de Heilige Geest. De mensenzoon noemt hij zichzelf. Hij is een beeld van zijn Vader. Wij allemaal zijn gemaakt naar het beeld van God. Lijk jij op je vader of moeder? Heb je wel eens nagegaan welke trekken je van wie hebt? Of zit je juist met grote vragen omdat je niet weet wie je vader of moeder is? De zoektochten van mensen die geadopteerd zijn, kunnen een leven lang duren. Want we willen weten wat er in onze genen zit. Dan weten we beter waarom we de dingen doen die we doen.

‘In m’n bloed’ gaat erover dat we in onze genen en in verhalen hebben meegekregen wie we zijn. En gaandeweg ons leven laten we zien wie we zijn, zoals Jezus liet zien wie hij was op zijn weg.

Is dit verantwoord?

Waar nummers van Pjotr en Typhoon gelovig geschreven zijn, is een nummer van Snelle dat niet. Toch belemmert het mij niet om het als geestelijk verzorger of als voorganger in een Top2000-dienst te gebruiken. Het is bezinnend, levensbeschouwelijk en verzoenend. Dat noem ik graag ‘gegrepen door de Geest’, of algemene genade.

Noten

[1] Jort van Slooten, “Met Elvis-dominee naar de film: ‘De gospels van Elvis raken me in mijn ziel’,” Nederlands Dagblad, 22 juni 2022: https://www.nd.nl/cultuur/films/1130290/met-elvis-dominee-naar-de-film-de-gospels-van-elvis-raken-me-in.

[2] Daniëlle van den Brun, “Rapper Pjotr verovert de Nederlandse hiphop-wereld: ‘De bijbelteksten in mijn nummers zijn verborgen boodschappen’,” BEAM, 2 juli 2021: https://beam.eo.nl/artikel/rapper-pjotr-hiphop-christelijk-snelle-alleen-ik-weet.