‘Die man ben jij!’

We zijn niet altijd direct eerlijk. Sterker nog, het kan best even duren voor we eerlijk zijn naar anderen en naar onszelf. In het Oude Testament lezen we over de profeet Natan, die het hart van koning David bereikt via een omweg.

Umberto Eco (1932-2016) schreef dat de leugen soms meer vertelt dan de waarheid. Een opvallende uitspraak. Waarheidsvinding, het eerlijke verhaal, dat is wat we graag willen horen. Toch had hij misschien wel gelijk. Leugens kunnen veel onthullen. Immers: wat moet er verzwegen worden? Welke angst moet worden bezworen? Welke functie heeft de leugen in iemands verhaal? Liegen is dus eigenlijk heel informatief.

In de geschiedenis van David en Batseba zien we dat ook. Het is het verhaal van een koning die alles wil toedekken en wegkijkt. Dat hij het bed heeft gedeeld met de vrouw van een ander, wil hij zo snel mogelijk vergeten. De ene na de andere list wordt uitgerold, eindigend in de moord op Batseba’s echtgenoot Uria.

Een kras op je zelfbeeld

Wat we zien, is een angstige koning, bang om alle respect  te verliezen; een man die zichzelf niet onder ogen kan komen. Wie ziet zichzelf als echtbreker en moordenaar? Voor iedereen zou dat een enorme kras op het zelfbeeld zijn. Wie kan dat aan? Als Uria gesneuveld is, probeert David nog steeds weg te kijken: ‘Zulke dingen gebeuren nou eenmaal in een oorlog.’ Bagatelliseren hoort ook bij liegen. Want zo lijkt de eigen schuld kleiner te worden.

Vergeving als daad van bevrijding

Pas als de profeet Natan op het toneel verschijnt, komt de waarheid tevoorschijn. Natan houdt de koning een spiegel voor in de vorm van een verhaal. En zo komt David met een onverbloemde schuldbekentenis en krijgt hij de onmiddellijke vergeving van God. Is dat wat David uiteindelijk over de streep haalt? Is het zijn hoop geweest, dat er voor hem vergeving zou zijn?

Vergeving helpt om in de spiegel te kijken, omdat er iemand achter je staat die met liefde naar je kijkt. Vergeving als een liefdevolle blik, die meer ziet dan alles wat je niet onder ogen kunt komen. Vergeving als daad van bevrijding.

Het verhaal van David en Batseba

We schrijven circa 1000 voor Christus. Op een dag ziet koning David een prachtige vrouw vanaf zijn dakterras. Hij laat uitzoeken wie zij is. Hij hoort dat ze Batseba is, de vrouw van de bevelhebber Uria, die op dat moment aan het vechten is. Dat weerhoudt David er niet van om haar te ontbieden in het paleis en met haar het bed te delen. Enige tijd later is Batseba zwanger. Goede raad is duur, maar David verzint een list en laat Uria komen uit het oorlogsgebied. Laat Uria maar thuis gaan rusten.

Uria weigert. Heel vervelend: nu kan David niet doen alsof Batseba zwanger is van haar eigen man. David doet een tweede poging en voert Uria dronken. Helaas, Uria gaat niet naar huis. Dan wordt het tijd voor drastischer maatregelen.

David stelt Uria op in de frontlinie, in de hoop dat hij daar zal sneuvelen. Dat lukt. David reageert laconiek: ‘De oorlog eist nu eenmaal z’n tol’. Na de rouwtijd neemt David Batseba bij zich aan het hof en ze baart een zoon.

Maar dan verschijnt de profeet Natan om te vertellen wat God van dit alles vindt. Natan doet dat subtiel met een verhaal. Over een arme man die één lam had en een rijke man die heel veel had, maar uitgerekend dat ene lam van de arme laat slachten. ‘Een rotstreek’, zegt David. Dan komt Natan ter zake en zegt tegen de koning: ‘Die man ben jij!’ Dat brengt David tot een bekentenis en hij zegt: ‘Ik heb gezondigd. Dit had niet mogen gebeuren!’ En Natan? Hij reikt David de vergeving van God aan.

Deze geschiedenis is te vinden in 2 Samuël 11 en 12.