Een vreemde vrede

Innerlijke vrede is niet afhankelijk van de omstandigheden. We kunnen die juist in moeilijke situaties beleven.

Jaren geleden belandde ik door darmkanker in het ziekenhuis. De volgende ochtend vroeg zou de operatie uitwijzen of ik kon genezen of dat ik naar huis gestuurd zou worden om te sterven. Die nacht sliep ik als een roos. Ik ervoer een vreemde vrede ‘die alle verstand te boven gaat’, om het bijbels te zeggen. Ontkende ik de situatie? Nee, integendeel. Als nooit eerder zag ik ziekte en gezondheid, leven en dood vreedzaam naast elkaar aan mijn ziekbed zitten. Alles was één, en alles was goed.

Een vrede die niet kapot kan

Is dat gevoel gebleven? Niet meer zo intens. Toen ik genezen en wel weer thuis was, kreeg de gewone onrust van het bestaan weer de overhand. Wel  is er iets wezenlijk veranderd. Ik weet nu dat er diep van binnen, voorbij alle drukte, een vrede is die niet kapot kan. Het besef blijft dat het leven in al zijn verscheidenheid van goed en kwaad, blijdschap en rouw, fundamenteel één is. Iets hiervan herken ik in de joodse wijze waarop een toost wordt uitgebracht. Men zegt niet: ‘gezondheid’, maar: ‘lechajim!’: op het leven – het hele leven dat niet alleen uit gezondheid en voorspoed, maar ook uit ziekte en tegenslag bestaat.

Het leven als een eenheid

Midden in de ellende van de Tweede Wereldoorlog ervoer ook Etty Hillesum in zichzelf een onverklaarbare vrede, die ze God noemde. Ze schrijft in haar dagboek: ‘Ik ben niet alléén moe of ziek of treurig of angstig, maar ik ben het samen met miljoenen anderen uit vele eeuwen en het hoort bij het leven en het leven is toch schoon en het is ook zinrijk in z’n zinloosheid, mits men maar voor alles een plaats inruimt in z’n leven en het leven als een eenheid in zich meedraagt.  (…) En zodra men onderdelen daarvan wil uitschakelen en niet accepteren en men eigenmachtig en willekeurig dit van het leven wel wil aanvaarden en iets anders niet, ja dan wordt het inderdaad zinloos omdat het niet meer een geheel is en alles willekeurig wordt.’

Uit angst kunnen we ons onrustig vastklemmen aan de hoop op genezing of aan een mogelijke uitweg uit een crisis. Dan focussen we ons op ‘iets’, een stukje van het leven, maar aanvaarden we niet het hele bestaan. We ervaren geen innerlijke vrede; want die houdt heelheid in, uiteindelijk eenheid met God.

De Heiland geboren

Het oude christelijke woord ‘heil’ betekent ‘heel’. In kerstliederen wordt Christus als ‘de Heiland’ bezongen, want hij inspireert ons om het hele leven te omarmen dat zowel uit de aanbidding van de herders als de agressie van koning Herodes bestaat. Vanuit een diepe vrede kunnen we er dan voor anderen zijn.

Misschien dat in de kerstnacht Jozef en Maria de beker wijn hieven en tegen elkaar zeiden: Lechajiem!